DOI Artikel:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0253
UPAMIÇTNIHNIH I GLORYFIKACJA W EWANGELICKIEJ SZTUCH POMORZA W XVI-XV1I WH-KU
247
46. Linie, ława kolatorska, ok. 1600 (niezachowana). Stan sprzed 1939 r.
Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
gramie niezachowanej ławy z kościoła w Pęzinie (zapewne koniec XVI w.)133, w której zobrazowano uczyn-
ki miłosierne co do ciała (il. 45). Jako wzory cnót wyobrażono postacie w strojach szlacheckich, ukazane
na tle zamku w Pęzinie, a więc zasiadających w ławie członków rodu von Borcke. Podobnie interpretować
można wymowę ideową tych lóż kolatorskich, na których umieszczone zostały programy personifikacji cnót
(Linie, ok. 1600 - il. 46134), będące nie tylko moralizatorskim napomnieniem do ich wypełniania, ale także
obrazową charakterystyką zasiadających w lożach kolatorów, niejednokrotnie określanych w inskrypcjach
fundacyjnych jako „bogaci w cnoty". W powyższy sposób mogła być unaoczniona ta sama myśl, jaka łączy-
ła się nierzadko z programami personifikacji cnót na epitafiach. Intencję tego rodzaju uzasadniać mogą
słowa autora Historycznego opisania Szczecina, Paula Friedeborna, który scharakteryzował motywy, towa-
rzyszące powstaniu epitafium literackiego ku czci zmarłego w 1610 r. Ottona von Rammin, jako: „zum
Ehren und Lobsamer Gedechtnus seines Christlichen Lebens / grossen Tugenden / vnnd seligen Abscheides"
- „ku czci i chwalebnej pamięci jego chrześcijańskiego życia, wielkich cnót i błogiego pożegnania"135.
Wyrazem naśladowania programów szlacheckich przez mieszczan było fundowanie sprzętów, dekoro-
wanych mieszczańskimi herbami, niekiedy podpisanymi nazwiskami, jak np. na ławach rady ze stralsund-
skich kościołów św. Mikołaja (1652 - il. 47)136 i św. Jakuba (1644-1655 - il. 48)137 oraz na zachowanym
fragmencie ławy w kościele w Ueckermunde (1593 - il. 49)138. Potrzeba pozostawienia pamiątki udziału
w fundacji przekraczała wszelkie bariery stanowe. Pouczają o tym liczne elementy wyposażenia wnętrz,
pokryte inskrypcjami, wymieniającymi długą nieraz listę zleceniodawców (ambona w Gross Zicker na Rugii,
Ibidem, Bd. Ш, Heft 8, s. 54.
Ibidem, Bd. П, Heft 7, s. 393.
Friedeborn, op. cit., ks. HI, s. 82.
Haselberg, op. cit., Heft 5, s. 508 i n.
Ibidem, s. 396.
L e m с к e, op. cit., Bd. I, Heft 3, s. 333; В a i e r, E n d e, 011 m a n n s, R e с h 1 i n, op. cit., s. 438.
247
46. Linie, ława kolatorska, ok. 1600 (niezachowana). Stan sprzed 1939 r.
Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
gramie niezachowanej ławy z kościoła w Pęzinie (zapewne koniec XVI w.)133, w której zobrazowano uczyn-
ki miłosierne co do ciała (il. 45). Jako wzory cnót wyobrażono postacie w strojach szlacheckich, ukazane
na tle zamku w Pęzinie, a więc zasiadających w ławie członków rodu von Borcke. Podobnie interpretować
można wymowę ideową tych lóż kolatorskich, na których umieszczone zostały programy personifikacji cnót
(Linie, ok. 1600 - il. 46134), będące nie tylko moralizatorskim napomnieniem do ich wypełniania, ale także
obrazową charakterystyką zasiadających w lożach kolatorów, niejednokrotnie określanych w inskrypcjach
fundacyjnych jako „bogaci w cnoty". W powyższy sposób mogła być unaoczniona ta sama myśl, jaka łączy-
ła się nierzadko z programami personifikacji cnót na epitafiach. Intencję tego rodzaju uzasadniać mogą
słowa autora Historycznego opisania Szczecina, Paula Friedeborna, który scharakteryzował motywy, towa-
rzyszące powstaniu epitafium literackiego ku czci zmarłego w 1610 r. Ottona von Rammin, jako: „zum
Ehren und Lobsamer Gedechtnus seines Christlichen Lebens / grossen Tugenden / vnnd seligen Abscheides"
- „ku czci i chwalebnej pamięci jego chrześcijańskiego życia, wielkich cnót i błogiego pożegnania"135.
Wyrazem naśladowania programów szlacheckich przez mieszczan było fundowanie sprzętów, dekoro-
wanych mieszczańskimi herbami, niekiedy podpisanymi nazwiskami, jak np. na ławach rady ze stralsund-
skich kościołów św. Mikołaja (1652 - il. 47)136 i św. Jakuba (1644-1655 - il. 48)137 oraz na zachowanym
fragmencie ławy w kościele w Ueckermunde (1593 - il. 49)138. Potrzeba pozostawienia pamiątki udziału
w fundacji przekraczała wszelkie bariery stanowe. Pouczają o tym liczne elementy wyposażenia wnętrz,
pokryte inskrypcjami, wymieniającymi długą nieraz listę zleceniodawców (ambona w Gross Zicker na Rugii,
Ibidem, Bd. Ш, Heft 8, s. 54.
Ibidem, Bd. П, Heft 7, s. 393.
Friedeborn, op. cit., ks. HI, s. 82.
Haselberg, op. cit., Heft 5, s. 508 i n.
Ibidem, s. 396.
L e m с к e, op. cit., Bd. I, Heft 3, s. 333; В a i e r, E n d e, 011 m a n n s, R e с h 1 i n, op. cit., s. 438.