DOI Artikel:
Bernatowicz, Aleksandra: Groteska a symbolika królewskiego panowania: dekoracja pokoju stołowego w łazienkowskim Białym Domu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0195
GROTESKA A SYMBOLIKA KRÓLEWSKIEGO PANOWANIA
189
3. Jan Bogumił Plersch, fragment polichromii ściany zachodniej pokoju stołowego
w Białym Domu w Łazienkach Warszawskich, tempera, ok. 1777, fot. P. Jamski
Rafaela jest komponowanie poszczególnych elementów symetrycznie w parach, często w sposób antyte-
tyczny. W Pokoju Stołowym Białego Domu Plersch wielokrotnie posłużył się tą metodą.
W porównaniu z dekoracją Loggii watykańskich, polichromia Salle des Arabesques wydaje się bar-
dziej swobodna, mniej poddana rygorom symetrii i matematycznej regularności. Niesłychane bogactwo
inwencji ujawnione w Loggiach przetrwało tu jako idea, lecz sama jej realizacja jest uproszczeniem. Bardzo
drobna, zgeometryzowana forma i różnorodność podziałów ustąpiły w Białym Domu miejsca kompozycji
mniej zwartej, opartej na skromniejszym zasobie ornamentów. Niektóre pomysły mogły wywodzić się z Di-
verse manière... G. B. Piranesiego oraz - przede wszystkim - z Antichità di Ercolano32. W 1762 r. trzy
pierwsze tomy tego wydawnictwa Bernardo Janucci przesłał polskiemu monarsze jako prezent od króla
Obojga Sycylii33.
Uważa się, że na charakter XVIII-wiecznych dekoracji groteskowych znaczny wpływ miały także prace
archeologiczne prowadzone na Eskwilinie w 2. połowie tego stulecia. Rezultat tych badań został uwiecznio-
ny w albumach dokumentujących - w ówczesnym znaczeniu tego pojęcia - malowidła Złotego Domu Nerona.
Największą karierę zrobił album Vestigia delie Terme di Tito e loro Interne Pitture, wydawany od 1776 r.
przez Lodovica Mirriego z rycinami Marca Carloniego, Franciszka Smuglewicza i Vincenza Brenny34. Wpływ
Antichità di Ercolano, Napoli 1757-1792 (wydano w sumie 8 tomów, pięć pierwszych poświecono wyłącznie freskom).
33 S. Lorentz, Efraim Szreger. Architekt polski XVIII w., Warszawa 1986, s. 118.
34 Album został uzupełniony komentarzem naukowym pióra archeologa Giuseppe Carlettiego, wydanym osobno jako Le
antiche camere delie Terme di Tito. To właśnie dzieło było własnością króla. Podobnie jak w przypadku Loggie di Rafaele nel
Vaticano Volpata, Vestigia delie Terme... wydano w dwóch wersjach: czarno-białej i barwnej, malowanej akwarelą z dodatkiem
tempery (30 egzemplarzy), na którą rozpisano subskrypcję. Płyty rytował Marco Carloni, Franciszek Smuglewicz był autorem
34 rysunków i 20 wspólnie z Vincenzo Brenną; ten ostatni wykonał samodzielnie pięć przedstawień. Na temat albumu Vestigia delie
Terme... m.in.: S. Lorentz, Domus Aurea Nerona i Willa Laurentina, „Meander", 1946, nr 6, s. 314-324; M.N. Pi not de
Villechenon, La decorazione pittorica de! palazzo neroniano nell' album delie Terme di Tito conservato al Louvre, Milano
189
3. Jan Bogumił Plersch, fragment polichromii ściany zachodniej pokoju stołowego
w Białym Domu w Łazienkach Warszawskich, tempera, ok. 1777, fot. P. Jamski
Rafaela jest komponowanie poszczególnych elementów symetrycznie w parach, często w sposób antyte-
tyczny. W Pokoju Stołowym Białego Domu Plersch wielokrotnie posłużył się tą metodą.
W porównaniu z dekoracją Loggii watykańskich, polichromia Salle des Arabesques wydaje się bar-
dziej swobodna, mniej poddana rygorom symetrii i matematycznej regularności. Niesłychane bogactwo
inwencji ujawnione w Loggiach przetrwało tu jako idea, lecz sama jej realizacja jest uproszczeniem. Bardzo
drobna, zgeometryzowana forma i różnorodność podziałów ustąpiły w Białym Domu miejsca kompozycji
mniej zwartej, opartej na skromniejszym zasobie ornamentów. Niektóre pomysły mogły wywodzić się z Di-
verse manière... G. B. Piranesiego oraz - przede wszystkim - z Antichità di Ercolano32. W 1762 r. trzy
pierwsze tomy tego wydawnictwa Bernardo Janucci przesłał polskiemu monarsze jako prezent od króla
Obojga Sycylii33.
Uważa się, że na charakter XVIII-wiecznych dekoracji groteskowych znaczny wpływ miały także prace
archeologiczne prowadzone na Eskwilinie w 2. połowie tego stulecia. Rezultat tych badań został uwiecznio-
ny w albumach dokumentujących - w ówczesnym znaczeniu tego pojęcia - malowidła Złotego Domu Nerona.
Największą karierę zrobił album Vestigia delie Terme di Tito e loro Interne Pitture, wydawany od 1776 r.
przez Lodovica Mirriego z rycinami Marca Carloniego, Franciszka Smuglewicza i Vincenza Brenny34. Wpływ
Antichità di Ercolano, Napoli 1757-1792 (wydano w sumie 8 tomów, pięć pierwszych poświecono wyłącznie freskom).
33 S. Lorentz, Efraim Szreger. Architekt polski XVIII w., Warszawa 1986, s. 118.
34 Album został uzupełniony komentarzem naukowym pióra archeologa Giuseppe Carlettiego, wydanym osobno jako Le
antiche camere delie Terme di Tito. To właśnie dzieło było własnością króla. Podobnie jak w przypadku Loggie di Rafaele nel
Vaticano Volpata, Vestigia delie Terme... wydano w dwóch wersjach: czarno-białej i barwnej, malowanej akwarelą z dodatkiem
tempery (30 egzemplarzy), na którą rozpisano subskrypcję. Płyty rytował Marco Carloni, Franciszek Smuglewicz był autorem
34 rysunków i 20 wspólnie z Vincenzo Brenną; ten ostatni wykonał samodzielnie pięć przedstawień. Na temat albumu Vestigia delie
Terme... m.in.: S. Lorentz, Domus Aurea Nerona i Willa Laurentina, „Meander", 1946, nr 6, s. 314-324; M.N. Pi not de
Villechenon, La decorazione pittorica de! palazzo neroniano nell' album delie Terme di Tito conservato al Louvre, Milano