DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0232
226
PIOTR JAWORSKI
20. H. Szpilowski, Projekt przebudowy wodozbioru w Ogrodzie
Botanicznym w Warszawie, 1822 (Gabinet Rycin BUW, P. 186 nr 215).
Fot. Pracownia reprograficzna BUW
Zrealizowano wszystkie widoczne na projekcie elementy, z wyjątkiem reliefu, który miał być umieszczony
ponad portykiem.
Aigner nie był jedynym architektem, któremu powierzono wykonanie projektu przebudowy wodozbioru.
Nie on też wpadł na pomysł upodobnienia budowli do grobowca Cecylii Metelli. W zbiorach Biblioteki
Narodowej w Warszawie znajduje się wcześniejszy od aignerowskiego, anonimowy projekt161, na którym
widnieje pawilon wodozbioru nakryty spłaszczoną kopułą, obwiedziony dokoła fryzem złożonym z girland
i bukranionów. Jeszcze w 1822 r. projekt wodozbioru w Ogrodzie Botanicznym, upozorowanego na rzymski
grobowiec, sporządził Hilary Szpilowski162. Projekt ten (il. 20) wyraźnie wzorowany jest na kuchni
w Królikarni, której wygląd z początku XIX w. przekazała akwarela Majerskiego. Dwukolumnowy portyk
wejściowy, którego kolumny mają kapitele doryckie, ozdobiono protomą zwierzęcą. Ponad portykiem na
projekcie widnieje półkoliste okno. Elewacja pokryta jest pasowym boniowaniem. Po obu stronach portyku,
analogicznie jak w Królikarni, chciał Szpilowski umieścić prostokątne płyty reliefowe, powtarzające rozpo-
wszechniony w sztuce antycznej motyw gryfów i kandelabru. Wodozbiór na projekcie Szpilowskiego zwień-
czony został fryzem bukranionowo-girlandowym oraz attyką upozorowaną na ruinę. Jedynym poważniej-
szym odstępstwem od wyglądu kuchni w Królikarni jest relief, który architekt planował usytuować poniżej
półkolistego okna.
Recepcja grobowca Cecylii Metelli w architekturze klasycy stycznej w Polsce bierze początek w budo-
wie przez Dominika Merliniego kuchni w ogrodzie Tomatisa. Trzy najpełniejsze adaptacje antycznego pier-
wowzoru, a więc: budowlę w Królikarni, wodozbiór Ogrodu Botanicznego w Warszawie oraz „Świątynię
Wspomnień" w Dęblinie, wzniesiono - zgodnie z myślą Moszyńskiego przejętą od angielskich teoretyków
sztuki ogrodowej - jako budowle ogrodowe. Grobowiec Cecylii Metelli można zaliczyć, obok Panteonu, do
dzieł antycznych najchętniej kopiowanych w architekturze polskiego klasycyzmu.
161 BN Zb. Graf. AR 48 nr 1: ibidem, s. 219.
162 Gabinet Rycin BUW, P. 186 nr 215.
PIOTR JAWORSKI
20. H. Szpilowski, Projekt przebudowy wodozbioru w Ogrodzie
Botanicznym w Warszawie, 1822 (Gabinet Rycin BUW, P. 186 nr 215).
Fot. Pracownia reprograficzna BUW
Zrealizowano wszystkie widoczne na projekcie elementy, z wyjątkiem reliefu, który miał być umieszczony
ponad portykiem.
Aigner nie był jedynym architektem, któremu powierzono wykonanie projektu przebudowy wodozbioru.
Nie on też wpadł na pomysł upodobnienia budowli do grobowca Cecylii Metelli. W zbiorach Biblioteki
Narodowej w Warszawie znajduje się wcześniejszy od aignerowskiego, anonimowy projekt161, na którym
widnieje pawilon wodozbioru nakryty spłaszczoną kopułą, obwiedziony dokoła fryzem złożonym z girland
i bukranionów. Jeszcze w 1822 r. projekt wodozbioru w Ogrodzie Botanicznym, upozorowanego na rzymski
grobowiec, sporządził Hilary Szpilowski162. Projekt ten (il. 20) wyraźnie wzorowany jest na kuchni
w Królikarni, której wygląd z początku XIX w. przekazała akwarela Majerskiego. Dwukolumnowy portyk
wejściowy, którego kolumny mają kapitele doryckie, ozdobiono protomą zwierzęcą. Ponad portykiem na
projekcie widnieje półkoliste okno. Elewacja pokryta jest pasowym boniowaniem. Po obu stronach portyku,
analogicznie jak w Królikarni, chciał Szpilowski umieścić prostokątne płyty reliefowe, powtarzające rozpo-
wszechniony w sztuce antycznej motyw gryfów i kandelabru. Wodozbiór na projekcie Szpilowskiego zwień-
czony został fryzem bukranionowo-girlandowym oraz attyką upozorowaną na ruinę. Jedynym poważniej-
szym odstępstwem od wyglądu kuchni w Królikarni jest relief, który architekt planował usytuować poniżej
półkolistego okna.
Recepcja grobowca Cecylii Metelli w architekturze klasycy stycznej w Polsce bierze początek w budo-
wie przez Dominika Merliniego kuchni w ogrodzie Tomatisa. Trzy najpełniejsze adaptacje antycznego pier-
wowzoru, a więc: budowlę w Królikarni, wodozbiór Ogrodu Botanicznego w Warszawie oraz „Świątynię
Wspomnień" w Dęblinie, wzniesiono - zgodnie z myślą Moszyńskiego przejętą od angielskich teoretyków
sztuki ogrodowej - jako budowle ogrodowe. Grobowiec Cecylii Metelli można zaliczyć, obok Panteonu, do
dzieł antycznych najchętniej kopiowanych w architekturze polskiego klasycyzmu.
161 BN Zb. Graf. AR 48 nr 1: ibidem, s. 219.
162 Gabinet Rycin BUW, P. 186 nr 215.