DOI article:
Grzybkowska, Teresa: Orgród Armidy arkadyjskiej - Heleny Radziwiłłowej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0019
OGRÓD ARMIDY ARKADYJSKIEJ - HELENY RADZIWIŁŁOWEJ ] 3
7. J.P. Norblin, Puławy, Świątynia Sybilli, oł., ok. 1803, Fundacja XX Czartoryskich w Krakowie
Miała dwie równoprawne fasady: wschodnią z półkolistym portykiem, a od strony stawu płaską z portykiem
dźwigającym tympanon (il. 8). Puławska Świątynia Sybilli z kolei od strony parku jawiła się jako monop-
teros, zdominowany od strony łachy wiślanej przez wysoką dolną kondygnację ceglaną.
Do Świątyni Diany prowadziła wijąca się droga. Julian Ursyn Niemcewicz, który odwiedził Arkadię
w 1812 г., pisał: „przybywa się do tego przybytku ciemnym gajem i przez to struktura wspaniałego gmachu
niespodzianie stawiająca się przed oczy tym przyjemniej zadziwia"32. „Wierna więc była księżna [...] owej
teorii piękna, którą zastosowała do sztuki. Kontrast przyrody i kontrast uczuć, przy nagłej zmianie niespo-
dziewanych wrażeń, odziany w myśl wyższą, w której się filozofia łączy z poezją. Oto pierwszy objaw tej
twórczej myśli"33. Radziwiłłowa chciała wzbudzić w widzu kontrastowe uczucia: radości, smutku, podziwu,
zdumienia, tęsknoty, zachwytu34. Podobne cele przyświecały Izabeli Czartoryskiej w jej Myślach o zakłada-
niu ogrodów (1805) oraz Delille'owi w jego Les jardins (1801), z którego opinią obie damy bardzo się liczyły.
Świątynię Diany można było zobaczyć po raz pierwszy przez Łuk Kamienny, zwany też Greckim lub, jak
określali go wolnomularze, Bramę Miłości35.
Arkadyjską Świątynię Diany otaczały „kwitnące dookoła gaje [...] krzaki bzu, wonne drzewa białej
akacji i topole włoskie"36. Tu z sali Panteonu spoglądano na Wyspę Uczuć, zwaną też Wyspą Ofiar, gdzie
wśród gęstej roślinności umieszczono ukwiecone ołtarze Miłości, Przyjaźni, Nadziei, Współczucia (il. 9).
Do Wyspy Uczuć można było dopłynąć czółnem (il. 10) z miejsca, gdzie na wzgórzu ustawiono Kryształowy
Namiot Rycerza; po pewnym czasie nieopodal stanął Amfiteatr (ił. 11). Ze Świątyni Diany ścieżka prowa-
dziła do Przybytku Arcykapłana (il. 12), a naprzeciw niego znajdował się sad owocowy, tam stały też ule37.
Sad odgrodzony był pokrytym powojami murem z hermami (il. 13). Władcą Przybytku był Asklepios, opie-
kun lekarzy, czuwający nad zdrowiem mieszkańców Arkadii. Jego popiersie patronowało tej budowli
(il. 14)38. Po prawej widać było Akwedukt i Kaskadę (il. 15). Ścieżka wzdłuż muru z hermami prowadziła
do otoczonej wodą Wyspy Topolowej z Grobowcem (il. 16), zaprojektowanym przez Zuga, wzorowanym
na nagrobku J.J. Rousseau w Ermeneville. Zwieńczony urną monument mieścił we wnęce postać kobiecą
J.U. Niemcewicz, Podróże historyczne po ziemiach polskich od 1821 do 1828 roku, Paryż 1858, s. 132.
[M. Radziwiłł], op. cit., s. XX, XXI.
Pisała o tym w Pamiętniku oprawnym w czerwoną safianową skórkę, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, NB.A1.1.
Załęski, Ogrody wolnomularskie..., s. 101.
Opis Arkadii..., s. 147.
Ibidem, s. 152.
Muszyńska, op. cit., s. 146-147, kat. 55.
7. J.P. Norblin, Puławy, Świątynia Sybilli, oł., ok. 1803, Fundacja XX Czartoryskich w Krakowie
Miała dwie równoprawne fasady: wschodnią z półkolistym portykiem, a od strony stawu płaską z portykiem
dźwigającym tympanon (il. 8). Puławska Świątynia Sybilli z kolei od strony parku jawiła się jako monop-
teros, zdominowany od strony łachy wiślanej przez wysoką dolną kondygnację ceglaną.
Do Świątyni Diany prowadziła wijąca się droga. Julian Ursyn Niemcewicz, który odwiedził Arkadię
w 1812 г., pisał: „przybywa się do tego przybytku ciemnym gajem i przez to struktura wspaniałego gmachu
niespodzianie stawiająca się przed oczy tym przyjemniej zadziwia"32. „Wierna więc była księżna [...] owej
teorii piękna, którą zastosowała do sztuki. Kontrast przyrody i kontrast uczuć, przy nagłej zmianie niespo-
dziewanych wrażeń, odziany w myśl wyższą, w której się filozofia łączy z poezją. Oto pierwszy objaw tej
twórczej myśli"33. Radziwiłłowa chciała wzbudzić w widzu kontrastowe uczucia: radości, smutku, podziwu,
zdumienia, tęsknoty, zachwytu34. Podobne cele przyświecały Izabeli Czartoryskiej w jej Myślach o zakłada-
niu ogrodów (1805) oraz Delille'owi w jego Les jardins (1801), z którego opinią obie damy bardzo się liczyły.
Świątynię Diany można było zobaczyć po raz pierwszy przez Łuk Kamienny, zwany też Greckim lub, jak
określali go wolnomularze, Bramę Miłości35.
Arkadyjską Świątynię Diany otaczały „kwitnące dookoła gaje [...] krzaki bzu, wonne drzewa białej
akacji i topole włoskie"36. Tu z sali Panteonu spoglądano na Wyspę Uczuć, zwaną też Wyspą Ofiar, gdzie
wśród gęstej roślinności umieszczono ukwiecone ołtarze Miłości, Przyjaźni, Nadziei, Współczucia (il. 9).
Do Wyspy Uczuć można było dopłynąć czółnem (il. 10) z miejsca, gdzie na wzgórzu ustawiono Kryształowy
Namiot Rycerza; po pewnym czasie nieopodal stanął Amfiteatr (ił. 11). Ze Świątyni Diany ścieżka prowa-
dziła do Przybytku Arcykapłana (il. 12), a naprzeciw niego znajdował się sad owocowy, tam stały też ule37.
Sad odgrodzony był pokrytym powojami murem z hermami (il. 13). Władcą Przybytku był Asklepios, opie-
kun lekarzy, czuwający nad zdrowiem mieszkańców Arkadii. Jego popiersie patronowało tej budowli
(il. 14)38. Po prawej widać było Akwedukt i Kaskadę (il. 15). Ścieżka wzdłuż muru z hermami prowadziła
do otoczonej wodą Wyspy Topolowej z Grobowcem (il. 16), zaprojektowanym przez Zuga, wzorowanym
na nagrobku J.J. Rousseau w Ermeneville. Zwieńczony urną monument mieścił we wnęce postać kobiecą
J.U. Niemcewicz, Podróże historyczne po ziemiach polskich od 1821 do 1828 roku, Paryż 1858, s. 132.
[M. Radziwiłł], op. cit., s. XX, XXI.
Pisała o tym w Pamiętniku oprawnym w czerwoną safianową skórkę, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, NB.A1.1.
Załęski, Ogrody wolnomularskie..., s. 101.
Opis Arkadii..., s. 147.
Ibidem, s. 152.
Muszyńska, op. cit., s. 146-147, kat. 55.