Rocznik Historii Sztuki (35.2010)

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI
KOMITETU NAUK O SZTUCE POLSKIEJ AKADEMII NAUK
ZA OKRES OD STYCZNIA DO WRZEŚNIA 2010 ROKU

22 stycznia 2010 r. odbyło się zebranie Komitetu Nauk o Sztuce PAN. W części otwartej, naukowej,
prof. dr hab. Sławomira Żerańska-Kominek (Uniwersytet Warszawski) wygłosiła referat pt. Muzyka w struk-
turze symbolicznej Ogrodu Amora, poświęcony symbolicznej interpretacji archaicznej tradycji świętowania
nadejścia wiosny. Złączył on perspektywę antropologiczną rozważań z historyczną, do XIII w., tj. do czasu
wykształcenia się stabilnej struktury symbolicznej Ogrodu Amora, swoistego „symbolicznego klastera"
łączącego literackie, historyczno-artystyczne i muzykologiczne wymiary kulturowego toposu. Zakorzeniony
głęboko w pogaństwie motyw wiosennego plenerowego święta odrodzenia życia i płodności, o bogatej sym-
bolice dionizyjskiej i odnoszący się do bujnej wyobraźni ludowej, przejęty i wysublimowany przez kulturę
chrześcijańską i dworską, został przez prelegentkę przywołany za pomocą znakomicie dobranych i skomen-
towanych opisów literackich, przedstawień plastycznych i zabytków muzycznych. Splendor archaicznej
galijskiej obrzędowości ku czci bóstw płodności, barbarzyński kult lasu i świętych gajów, Regina i Rex
Amoris na leśnych tronach, Sztuka kochania Owidiusza, „Drzewo życia", orszaki faunów i kierujący nim-
fami Bachus, pijany Sylen, sokolnictwo i łowy, liczne aluzje erotyczne zachowane i utrwalone w średnio-
wiecznych i nowożytnych sztukach plastycznych - to swoiste nawarstwienie wyobraźniowych motywów
pogańsko-barbarzyńskich i pogańsko-rzymskich, chrześcijańskich i dworskich ukazało źródłowy splot tra-
dycji europejskich, na przykładzie szczególnie długo trwającego toposu o oddziaływaniu przebijającym się
do historycznie następujących po sobie kultur w różnorodnie zasymilowanych symbolicznych formach obrzę-
dowych i artystycznych.

Bogactwo wątków i przykładów zawartych w referacie wzbudziło długo trwającą dyskusję. Przewod-
niczący Komitetu, prof. Tadeusz Lubelski, stwierdził z satysfakcją, żc referat, jak mało który, zrealizował
interdyscyplinarną ideę Komitetu. Profesor Jerzy Miziołek uściślił datowanie jednej z zaprezentowanych
tapiserii. Profesor Iwona Szmelter podniosła jako zaletę wykładu połączenie sztuk, niepodzielonych na tra-
dycyjne dyscypliny, co bez wątpienia podyktowane było synkretyzmem o obrzędowej proweniencji. Profe-
sor Żerańska-Kominek odpowiedziała, że artystyczne dziedziny jeszcze w średniowieczu wzajemnie się
uzupełniały jako nierozerwalne całości dziedziczone z obrzędowych zachowań. Profesor Juliusz A. Chro-
ścicki wskazał, iż święto radości nowego początku miało siłę łączenia góry społecznej ze społecznym dołem.
Wspomniał o XV-wiecznych „sympozjach majowych" związanych z rozwijającym się neoplatonizmem flo-
renckim, o dworze, mieszczaństwie, włościaństwie i elicie intelektualnej zjednoczonych jednym świątecznym
impulsem. Odpowiadając, prelegentka podkreśliła, iż z przyjętej przez nią perspektywy antropologicznej
majowe święto odrodzenia życia jest najbardziej uniwersalnym toposem, bez początku i końca. Podkreśliła
też wagę znaczeń symbolicznych w muzyce średniowiecznej, co dawało jej w tym czasie czołowe miejsce,
a dla samej referentki było asumptem, by uczynić z późnego średniowiecza historyczną granicę rozważań
o majowym toposie. Profesor Ryszard Wieczorek wskazał na orti oriceari - narodziny madrygału we Flo-
rencji, w latach 20. XVI w., w wyniku zetknięcia późnośredniowiecznej tradycji ogrodów miłosnych