DOI Artikel:
Jaźwińska-Pudlis, Agnieszka: Francesco Algarotti (1712-1764): Międzynarodowa kariera weneckiego "kosmopolity"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0219
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXV
Wydawnictwo Neriton, 2010
AGNIESZKA JAŹWIŃSKA-PUDLIS
WARSZAWA
FRANCESCO ALGAROTTI (1712-1764).
MIĘDZYNARODOWA KARIERA WENECKIEGO „KOSMOPOLITY"
KONTEKSTY BIOGRAFICZNE WCZESNEJ DZIAŁALNOŚCI
FRANCESCA ALGAROTTIEGO
Określenie „kosmopolity" zostało w XX w. trwale przypisane Francesco Algarottiemu dzięki pracy Idy
Treat Un cosmopolite italien du XVIIIe siècle: Francesco Algarotti1, która jako pierwsza podjęła się stworzenia
biografii słynnego i wpływowego na europejskich dworach znawcy sztuk. Wybierając taki tytuł dla swej pracy,
oparła się zapewne na „czarnej legendzie" Algarottiego, jaka powstała w czasach Risorgimento, gdy zarzu-
cano mu zbytnią przyjaźń z obcymi monarchami, a przede wszystkim wywóz dzieł sztuki dawnej z Włoch.
By dobrze i bez uproszczeń zrozumieć znaczenie i specyfikę złożonych działań Francesca Algarottiego,
należało dokładnie przyjrzeć się drodze życia, jaką przebył: z pozycji studiującego na uniwersytecie w Bolo-
nii syna zamożnego kupca weneckiego, awansując do pozycji wpływowego hrabiego - szambelana na dwo-
rze w Berlinie. Konieczne było też porównanie licznych danych biograficznych znajdujących się w dwóch
najobszerniejszych, poświęconych mu monografiach, jakie ukazały się na przestrzeni dwustu lat, z najnow-
szymi opracowaniami naukowymi oraz materiałami źródłowymi.
Francis Haskell uznaje pierwszorzędną rolę Francesca Algarottiego pośród weneckich mecenasów
XVIII w. i w swych tekstach daje bardzo dobrą jego charakterystykę. Chłodno określa postać Francesca jako
człowieka „słabego charakteru, a ponadto obdarzonego do pewnego stopnia ograniczonym potencjałem inte-
lektualnym, [który] nie potrafi! się zdecydować na poczynienie konkretnego wyboru pomiędzy przeciwnymi
tendencjami, pragnąc je z uporem pogodzić - chociaż, jak dodaje na tej samej stronie - miał [on] osobowość
otwartą na wszelkie nowe doświadczenia"2. Jest to ujęcie dość charakterystyczne dla badaczy ostatniej
ćwierci XX w. Starając się zachować chłodny i wyważony stosunek, dostrzegają oni wady i słabości Alga-
rottiego, jednak nie umniejszają jego rzeczywistej roli i zasług na polu sztuki, jak miało to miejsce w epo-
kach wcześniejszych. Koncentrują się na wykazaniu wszechstronności działań, prowadzących zarówno do
dobrych, jak i miernych rezultatów artystycznych, a charakterystyki jego osobowości przestały w ostatnich
latach mieć naturę paszkwilu bądź panegiryku i zaczęły uwzględniać - podobnie jak zostało to przytoczone
powyżej - chwiejne w rozmaitych okresach życia postawy Algarottiego.
Pierwsza biografia Algarottiego, zatytułowana Memorie intorno alla vita ed agli scritti di Francesco
Algarotti, napisana została na zamówienie króla pruskiego, Fryderyka II, wkrótce po śmierci Francesca3.
1 I.F. Treat, Un cosmopolite italien du XVIIIe siècle: Francesco Algarotti, Trévoux 1913.
2 F. Haskell, Francesco Algarotti, [w:J Patrons and pointers. A study in the Relations Between Italian Art And Society in
the âge of the Baroque, New Haven and London 1966.
3 D. M i с h e 1 e s i (Michelessi), Memorie intorno alla vita ed agli scritti del conte F. Algarotti, [w:] Opère del Conte Francesco
Algarotti, С. P a 1 e s e, Venezia 1770, vol. I. Francuskie tłumaczenie autorstwa Mauro Salvemini di Castiglione ukazało
się w Berlinie w 1772 r.
Wydawnictwo Neriton, 2010
AGNIESZKA JAŹWIŃSKA-PUDLIS
WARSZAWA
FRANCESCO ALGAROTTI (1712-1764).
MIĘDZYNARODOWA KARIERA WENECKIEGO „KOSMOPOLITY"
KONTEKSTY BIOGRAFICZNE WCZESNEJ DZIAŁALNOŚCI
FRANCESCA ALGAROTTIEGO
Określenie „kosmopolity" zostało w XX w. trwale przypisane Francesco Algarottiemu dzięki pracy Idy
Treat Un cosmopolite italien du XVIIIe siècle: Francesco Algarotti1, która jako pierwsza podjęła się stworzenia
biografii słynnego i wpływowego na europejskich dworach znawcy sztuk. Wybierając taki tytuł dla swej pracy,
oparła się zapewne na „czarnej legendzie" Algarottiego, jaka powstała w czasach Risorgimento, gdy zarzu-
cano mu zbytnią przyjaźń z obcymi monarchami, a przede wszystkim wywóz dzieł sztuki dawnej z Włoch.
By dobrze i bez uproszczeń zrozumieć znaczenie i specyfikę złożonych działań Francesca Algarottiego,
należało dokładnie przyjrzeć się drodze życia, jaką przebył: z pozycji studiującego na uniwersytecie w Bolo-
nii syna zamożnego kupca weneckiego, awansując do pozycji wpływowego hrabiego - szambelana na dwo-
rze w Berlinie. Konieczne było też porównanie licznych danych biograficznych znajdujących się w dwóch
najobszerniejszych, poświęconych mu monografiach, jakie ukazały się na przestrzeni dwustu lat, z najnow-
szymi opracowaniami naukowymi oraz materiałami źródłowymi.
Francis Haskell uznaje pierwszorzędną rolę Francesca Algarottiego pośród weneckich mecenasów
XVIII w. i w swych tekstach daje bardzo dobrą jego charakterystykę. Chłodno określa postać Francesca jako
człowieka „słabego charakteru, a ponadto obdarzonego do pewnego stopnia ograniczonym potencjałem inte-
lektualnym, [który] nie potrafi! się zdecydować na poczynienie konkretnego wyboru pomiędzy przeciwnymi
tendencjami, pragnąc je z uporem pogodzić - chociaż, jak dodaje na tej samej stronie - miał [on] osobowość
otwartą na wszelkie nowe doświadczenia"2. Jest to ujęcie dość charakterystyczne dla badaczy ostatniej
ćwierci XX w. Starając się zachować chłodny i wyważony stosunek, dostrzegają oni wady i słabości Alga-
rottiego, jednak nie umniejszają jego rzeczywistej roli i zasług na polu sztuki, jak miało to miejsce w epo-
kach wcześniejszych. Koncentrują się na wykazaniu wszechstronności działań, prowadzących zarówno do
dobrych, jak i miernych rezultatów artystycznych, a charakterystyki jego osobowości przestały w ostatnich
latach mieć naturę paszkwilu bądź panegiryku i zaczęły uwzględniać - podobnie jak zostało to przytoczone
powyżej - chwiejne w rozmaitych okresach życia postawy Algarottiego.
Pierwsza biografia Algarottiego, zatytułowana Memorie intorno alla vita ed agli scritti di Francesco
Algarotti, napisana została na zamówienie króla pruskiego, Fryderyka II, wkrótce po śmierci Francesca3.
1 I.F. Treat, Un cosmopolite italien du XVIIIe siècle: Francesco Algarotti, Trévoux 1913.
2 F. Haskell, Francesco Algarotti, [w:J Patrons and pointers. A study in the Relations Between Italian Art And Society in
the âge of the Baroque, New Haven and London 1966.
3 D. M i с h e 1 e s i (Michelessi), Memorie intorno alla vita ed agli scritti del conte F. Algarotti, [w:] Opère del Conte Francesco
Algarotti, С. P a 1 e s e, Venezia 1770, vol. I. Francuskie tłumaczenie autorstwa Mauro Salvemini di Castiglione ukazało
się w Berlinie w 1772 r.