Rocznik Historii Sztuki (35.2010)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXV
Wydawnictwo Neriton, 2010

DOMINIK ZIELIŃSKI

UNIWERSYTET GDAŃSKI, BIBLIOTEKA GŁÓWNA

MIĘDZY HISTORIĄ KRÓLA A HISTORIĄ PSYCHE. FRANCUSKIE PIERWOWZORY
W MALARSKIEJ DEKORACJI WNĘTRZ PAŁACU HERRENCHIEMSEE

MECENAT ARTYSTYCZNY LUDWIKA II BAWARSKIEGO

W 2011 r. przypada 125. rocznica śmierci króla Ludwika II Bawarskiego (1845-1886). Monarcha był
niewątpliwie jednym z władców, którzy najbarwniej zapisali się w dziejach XIX-wiecznego mecenatu arty-
stycznego. Złożona osobowość króla oraz epoka, w której żył, przyczyniły się do powstania niezwykłych
dzieł sztuki. Fundowane przez niego, pełne przepychu eklektyczne rezydencje na trwałe zaliczono do wyjąt-
kowych przykładów architektury historyzmu, a ich pomysłodawcy przyniosły nieśmiertelność.

Działalność Ludwika II na polu mecenatu artystycznego rozpoczęła się wraz z narodzinami przyjaźni
z Ryszardem Wagnerem (1813-1883). Ludwik od wczesnej młodości był wielkim miłośnikiem dramatów
scenicznych kompozytora, który dzięki hojności admiratora mógł tworzyć bez większych przeszkód. Już
w pierwszych latach po objęciu tronu powstał projekt teatru operowego dla Monachium opracowany przez
Gottfrieda Sempera (1803-1879). Inicjatywa z przyczyn polityczno-finansowych nie doszła jednak do skutku.
Kolejnym przedsięwzięciem króla było urządzenie własnych apartamentów w monachijskiej Rezydencji -
siedzibie książąt, a później królów Bawarii1. W 1868 r. uzyskały one wystrój w stylu Ludwika XI V, tym
samym wyznaczając kierunek, jakim w głównej mierze miał podążyć mecenat Ludwika II - kultura i sztuka
epoki ancien régime'u. W tym samym roku rozpoczęto projektowanie najbardziej rozpoznawalnej budowli
powstałej na zlecenie króla - zamku Neuschwanstein, usytuowanego u podnóża bawarskich Alp. Nieukoń-
czona, dziś tłumnie odwiedzana przez turystów rezydencja, stanowi przykład kompilacji stylów przywodzą-
cych na myśl czasy średniowiecza. Inspiracją były starogermańska mitologia i dramaty sceniczne Wagnera,
których wybrane wątki zostały przedstawione w zamkowych wnętrzach. Budowlą, na której się głównie
wzorowano, był średniowieczny zamek Wartburg w Turyngii. Znajdująca się tam Sala Śpiewaków została
niemal całkowicie powtórzona w bawarskim zamku i stanowi obok neobizantyjskiej Sali Tronowej najbar-
dziej reprezentacyjne wnętrze budowli. Średniowieczne fascynacje króla miały powrócić na podobną skalę
wraz z zamkiem Falkenstein, którego projekty wykonano na krótko przed jego przedwczesną śmiercią.

W 1870 r. rozpoczęto budowę kolejnej rezydencji Ludwika II - pałacu Linderhof, który jako jedyny
został ukończony i to za życia króla. Położona w malowniczej dolinie Granswang i otoczona rozległym par-
kiem siedziba (przebudowana z domku myśliwskiego Maksymiliana II), wzoruje się na architekturze rezy-
dencjonalnej w typie maison de plaisance, ale nie naśladuje żadnej konkretnej budowli. Wpływy francuskie
odegrały największą rolę w ukształtowaniu architektury i przyległego do niej ogrodu, chociaż inspiracje
XVIII-wieczną architekturą niemiecką również były znaczne. Wnętrza, utrzymane w jednolitym stylu
Ludwika XV i formalnie łączące francuskie i bawarskie rokoko, urządzono z niebywałym, charakterystycz-

Wnętrza te zostały zniszczone podczas II wojny światowej, a część ocalałego wyposażenia, m.in. meble i obrazy, wystawiono
w Ludwig II. Muséum w Herrenchiemsee.