DOI Artikel:
Zieliński, Dominik: Między Historią Króla a Historią Psyche: Francuskie pierwowzory w malarskiej dekoracji wnętrz pałacu Herrenchiemsee
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0089
MIĘDZY HISTORIĄ KRÓLA A HISTORIA PSYCHE
83
W Wersalu obok Galerii Zwierciadlanej, również Schody Ambasadorów sławiły swoją ikonografią mili-
tarne podboje Ludwika XIV. Choć to słynne i imponujące pomieszczenie zlikwidowano w 1752 г., zostało
ono wskrzeszone w bawarskim pałacu. Niemal całkowicie zmieniono treści zawarte w dekoracji pierwo-
wzoru54. Malowany plafon ze świetlikiem zastąpiono szklanym dachem. Sceny bitewne Adama Franza van
der Meulena umieszczone na ścianach zastąpiono malowidłami symbolizującymi idealne Państwo, w którym
panuje pokój i dostatek zapewniający rozwój nauce i sztuce. Stworzono w tej sposób alegoryczną syntezę
rządów Ludwika XIV55. Ludwik II, nie decydując się na odtworzenie ikonografii pierwowzoru, skłonił się
ku jego interpretacji poetyckiej i przez ukazanie uniwersalnych treści wykorzystał jako symbol.
Wydarzenia i uroczystości na dworze Ludwika XIV stanowiły kolejny wyszczególniony i utrwalony
w malarskiej dekoracji pałacu Herrenchiemsee aspekt jego panowania.
Umieszczony w Pierwszej Antyszambrze Karuzel (il. 12)56 najprawdopodobniej ilustruje wydarzenie,
które miało miejsce 5 i 6 czerwca 1662 r. przed paryskim pałacem Tuileries z okazji narodzin następcy tronu.
Kompozycja ukazuje barwny korowód jeźdźców, w tym także Ludwika XIV. Zaplanowane z przepychem
święto było jedną z ważniejszych uroczystości w pierwszych latach samodzielnych rządów francuskiego
monarchy. Przyjęty z tej okazji nowy emblemat królewski z wizerunkiem tarczy słonecznej rzucającej życio-
dajne promienie na glob ziemski, uzupełniony łacińską dewizą Nec pluribus impar, wytyczył nową drogę
dla przyszłych uroczystości dworskich i programy dzieł sztuki gloryfikujących Ludwika XIV, ukazywanego
odtąd również jako Króla Słońce3 ' . W tej samej komnacie przedstawiono także, mające miejsce w katedrze
Notre-Dame w Paryżu 18 listopada 1663 г., Odnowienie sojuszu pomiędzy Francją a Szwajcarią (il. 13)58.
Było to powtórne zawarcie traktatu z 1516 г., wznowionego w 1602 r. przez króla Henryka IV.
Druga Antyszambra, zwana w Wersalu od okulusowych okien Salonem Wolego Oka, stanowiła jedną
z ważniejszych komnat w programie ideowym Ludwika II. Jej analogicznie usytuowany pierwowzór powstał
w 1701 r. Wówczas w wyniku przebudowy stworzono amfiladę trzech pomieszczeń: Salon Wolego Oka,
Komnatę Królewską (sypialnię) oraz Salę Narad. Z powodu czołowej roli, jaką pełniły w codziennym cere-
moniale, zostały w bawarskim pałacu znacznie powiększone. Wersalska Druga Antyszambra służyła jako
miejsce spotkań dostojników królewskich i dworzan oczekujących na audiencję u króla, tam też asystowano
przy jego porannej bądź wieczornej toalecie. Za czasów Ludwika XIV salon zdobiły malowidła artystów
północy, w szczególności Bassanów. Umieszczone obecnie w niej portrety zainstalowano w latach 30.
XIX w., kiedy pałac zamieniono z inicjatywy króla Ludwika Filipa (1773-1850) w Muzeum Historii Francji.
Część z nich, wymieniona wcześniej, została także powtórzona w Herrenchiemsee. Największa kompozycja
przedstawia antykizowany portret zbiorowy rodziny królewskiej: Rodzina Ludwika XIVj ako bóstwa Olimpu
54 Dwie monumentalne klatki schodowe wzorowane na Schodach Ambasadorów usytuowano na krańcach obu skrzydeł.
Południowa, jako jedyna ukończona, stanowi pierwszą z komnat apartamentów poświęconych Ludwikowi XIV. W latach 70. XVII w.
architekci L. Le Vau i François d'Orbay (1631-1697) oraz malarze Le Brun i van der Meulen stworzyli w północnym skrzydle
monumentalne wejście do pałacu, będące miejscem ważnych wydarzeń na dworze, szczególnie wykorzystywane przy przyjmowaniu
gości zagranicznych. Zastosowana w Wersalu niezwykle rozbudowana ikonografia została przygotowana zgodnie z przeznaczeniem.
Tematyka dekoracji malarskiej obejmowała sceny bitewne naśladujące tapiserie oraz iluzjonistyczne wyobrażenia stojących za
balustradami poselstw, symbolizujące cztery strony świata. Plafon z niewielkim świetlikiem, wykonany przez Le Bruna opowiadał
o czynach królewskich, ukazywał trofea i alegorie, sławiące zwycięskiego króla, zręcznego dyplomatę i mecenasa, którego rzeźbione
popiersie ustawione było na tle centralnej ściany. W połowie XVIII w. Ludwik XV polecił powiększenie swoich apartamentów
w nowym, komfortowym stylu i zadecydował o ich likwidacji na rzecz kilku mniejszych komnat. Na temat Schodów Ambasadorów
w Wersalu m.in.: Charles Le Brun, 1619-1690. Le décor de l'escalier des Ambassadeurs à Versailles. Katalog wystawy, Musée
National du Château de Versailles et de Trianon, 19 novembre 1990 - 10 février 1991, Paris 1990; J.F. Revel, L'escalier des
ambassadeurs, la merveille de Versailles détruite en 1752 par Louis XV. Reconstitué à l'échelle exacte par M. Arquinet, „Connaissance
des arts", 74, 1958, s. 70-77; S ab a t i e r, op. cit., s. 146-191. Schody Ambasadorów byty niejednokrotnie inspiracją dla okazałych
klatek schodowych w rezydencjach doby historyzmu. Najbardziej zgodne z pierwowzorem wykonano w pałacu Alberta Rotschilda
w Wiedniu (1879-1884, nieistniejący), Palais Rose w Paryżu (1896-1906, nieistniejący), Palais Egmont w Brukseli (1906-1910)
oraz całkowicie pomijanej przez badaczy mecenatu Ludwika II rezydencji Isaaca Merritta Singera - Oldway Mansion (1904-1907)
w Wielkiej Brytanii.
53 Opis Paradnych Schodów pałacu Herrenchiemsee: S с h m i d, К n i r r, op. cit., s. 78-81.
56 J. Munsch wg niezidentyfikowanego pierwowzoru (?).
57 Na temat tego wydarzenia m.in.: S. С a s t e 11 u с с i o, Le carrousel de 1662, [w:] Louis XLV: l'homme & le Roi...,
s. 159-161; D. Gontard, Le Carrousel de Louis XLV. Scénographie du pouvoir, [w:] Art FMR, dir. F.M. Ricci, sect. 6,
XVLLe siècle, vol. 1, Milano 1990, s. 61-78.
58 C. Schultheiss wg kartonu do tapiserii z cyklu Historia Króla, P de Sève, Ch. Le Brun i A.F. van der Meulen (Wersal,
MV 2073).
83
W Wersalu obok Galerii Zwierciadlanej, również Schody Ambasadorów sławiły swoją ikonografią mili-
tarne podboje Ludwika XIV. Choć to słynne i imponujące pomieszczenie zlikwidowano w 1752 г., zostało
ono wskrzeszone w bawarskim pałacu. Niemal całkowicie zmieniono treści zawarte w dekoracji pierwo-
wzoru54. Malowany plafon ze świetlikiem zastąpiono szklanym dachem. Sceny bitewne Adama Franza van
der Meulena umieszczone na ścianach zastąpiono malowidłami symbolizującymi idealne Państwo, w którym
panuje pokój i dostatek zapewniający rozwój nauce i sztuce. Stworzono w tej sposób alegoryczną syntezę
rządów Ludwika XIV55. Ludwik II, nie decydując się na odtworzenie ikonografii pierwowzoru, skłonił się
ku jego interpretacji poetyckiej i przez ukazanie uniwersalnych treści wykorzystał jako symbol.
Wydarzenia i uroczystości na dworze Ludwika XIV stanowiły kolejny wyszczególniony i utrwalony
w malarskiej dekoracji pałacu Herrenchiemsee aspekt jego panowania.
Umieszczony w Pierwszej Antyszambrze Karuzel (il. 12)56 najprawdopodobniej ilustruje wydarzenie,
które miało miejsce 5 i 6 czerwca 1662 r. przed paryskim pałacem Tuileries z okazji narodzin następcy tronu.
Kompozycja ukazuje barwny korowód jeźdźców, w tym także Ludwika XIV. Zaplanowane z przepychem
święto było jedną z ważniejszych uroczystości w pierwszych latach samodzielnych rządów francuskiego
monarchy. Przyjęty z tej okazji nowy emblemat królewski z wizerunkiem tarczy słonecznej rzucającej życio-
dajne promienie na glob ziemski, uzupełniony łacińską dewizą Nec pluribus impar, wytyczył nową drogę
dla przyszłych uroczystości dworskich i programy dzieł sztuki gloryfikujących Ludwika XIV, ukazywanego
odtąd również jako Króla Słońce3 ' . W tej samej komnacie przedstawiono także, mające miejsce w katedrze
Notre-Dame w Paryżu 18 listopada 1663 г., Odnowienie sojuszu pomiędzy Francją a Szwajcarią (il. 13)58.
Było to powtórne zawarcie traktatu z 1516 г., wznowionego w 1602 r. przez króla Henryka IV.
Druga Antyszambra, zwana w Wersalu od okulusowych okien Salonem Wolego Oka, stanowiła jedną
z ważniejszych komnat w programie ideowym Ludwika II. Jej analogicznie usytuowany pierwowzór powstał
w 1701 r. Wówczas w wyniku przebudowy stworzono amfiladę trzech pomieszczeń: Salon Wolego Oka,
Komnatę Królewską (sypialnię) oraz Salę Narad. Z powodu czołowej roli, jaką pełniły w codziennym cere-
moniale, zostały w bawarskim pałacu znacznie powiększone. Wersalska Druga Antyszambra służyła jako
miejsce spotkań dostojników królewskich i dworzan oczekujących na audiencję u króla, tam też asystowano
przy jego porannej bądź wieczornej toalecie. Za czasów Ludwika XIV salon zdobiły malowidła artystów
północy, w szczególności Bassanów. Umieszczone obecnie w niej portrety zainstalowano w latach 30.
XIX w., kiedy pałac zamieniono z inicjatywy króla Ludwika Filipa (1773-1850) w Muzeum Historii Francji.
Część z nich, wymieniona wcześniej, została także powtórzona w Herrenchiemsee. Największa kompozycja
przedstawia antykizowany portret zbiorowy rodziny królewskiej: Rodzina Ludwika XIVj ako bóstwa Olimpu
54 Dwie monumentalne klatki schodowe wzorowane na Schodach Ambasadorów usytuowano na krańcach obu skrzydeł.
Południowa, jako jedyna ukończona, stanowi pierwszą z komnat apartamentów poświęconych Ludwikowi XIV. W latach 70. XVII w.
architekci L. Le Vau i François d'Orbay (1631-1697) oraz malarze Le Brun i van der Meulen stworzyli w północnym skrzydle
monumentalne wejście do pałacu, będące miejscem ważnych wydarzeń na dworze, szczególnie wykorzystywane przy przyjmowaniu
gości zagranicznych. Zastosowana w Wersalu niezwykle rozbudowana ikonografia została przygotowana zgodnie z przeznaczeniem.
Tematyka dekoracji malarskiej obejmowała sceny bitewne naśladujące tapiserie oraz iluzjonistyczne wyobrażenia stojących za
balustradami poselstw, symbolizujące cztery strony świata. Plafon z niewielkim świetlikiem, wykonany przez Le Bruna opowiadał
o czynach królewskich, ukazywał trofea i alegorie, sławiące zwycięskiego króla, zręcznego dyplomatę i mecenasa, którego rzeźbione
popiersie ustawione było na tle centralnej ściany. W połowie XVIII w. Ludwik XV polecił powiększenie swoich apartamentów
w nowym, komfortowym stylu i zadecydował o ich likwidacji na rzecz kilku mniejszych komnat. Na temat Schodów Ambasadorów
w Wersalu m.in.: Charles Le Brun, 1619-1690. Le décor de l'escalier des Ambassadeurs à Versailles. Katalog wystawy, Musée
National du Château de Versailles et de Trianon, 19 novembre 1990 - 10 février 1991, Paris 1990; J.F. Revel, L'escalier des
ambassadeurs, la merveille de Versailles détruite en 1752 par Louis XV. Reconstitué à l'échelle exacte par M. Arquinet, „Connaissance
des arts", 74, 1958, s. 70-77; S ab a t i e r, op. cit., s. 146-191. Schody Ambasadorów byty niejednokrotnie inspiracją dla okazałych
klatek schodowych w rezydencjach doby historyzmu. Najbardziej zgodne z pierwowzorem wykonano w pałacu Alberta Rotschilda
w Wiedniu (1879-1884, nieistniejący), Palais Rose w Paryżu (1896-1906, nieistniejący), Palais Egmont w Brukseli (1906-1910)
oraz całkowicie pomijanej przez badaczy mecenatu Ludwika II rezydencji Isaaca Merritta Singera - Oldway Mansion (1904-1907)
w Wielkiej Brytanii.
53 Opis Paradnych Schodów pałacu Herrenchiemsee: S с h m i d, К n i r r, op. cit., s. 78-81.
56 J. Munsch wg niezidentyfikowanego pierwowzoru (?).
57 Na temat tego wydarzenia m.in.: S. С a s t e 11 u с с i o, Le carrousel de 1662, [w:] Louis XLV: l'homme & le Roi...,
s. 159-161; D. Gontard, Le Carrousel de Louis XLV. Scénographie du pouvoir, [w:] Art FMR, dir. F.M. Ricci, sect. 6,
XVLLe siècle, vol. 1, Milano 1990, s. 61-78.
58 C. Schultheiss wg kartonu do tapiserii z cyklu Historia Króla, P de Sève, Ch. Le Brun i A.F. van der Meulen (Wersal,
MV 2073).