DOI Artikel:
Burno, Filip: Metropolia, "stolica narodu" i centrum hispanidad: architectura Madrytu 1850-1975
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0148
142
FILIP BURKO
2. Madryt, Cârcel Modclo (więzienie wzorcowe), arch. Tomâs Aranguren, Eduardo Adaro, 1877-1880.
Repr. wg: „La Ilustración Espanola y Americana", 30 XII 1880, nr XLVIII, s. V
Nowe centrum miasta miało służyć nie tyle czy też nie tylko podkreślaniu siły władzy państwowej
i znaczenia burżuazji, lecz przede wszystkim umożliwiać przyjemne spędzanie wolnego czasu: spacery po
placach i ulicach (w nocy oświetlonych lampami gazowymi), wizyty w teatrach, sklepach i kawiarniach.
Funkcję miejskiego salonu Madrytu pełniły przede wszystkim wspomniane już szerokie, zadrzewione aleje:
Prado, Recoletos i Castellana. Te madryckie bulwary oraz park Buen Retiro były głównym miejscem prze-
chadzek, które służyły także (a może przede wszystkim) potwierdzaniu swojego statusu społecznego. Spek-
takl „dobrego towarzystwa" (sociedad bien) rozgrywał się nie tylko na eleganckich bulwarach, ale także
w czasie corocznych salonów malarstwa w Akademii San Fernando oraz na wąskich, zadaszonych ulicach
ze sklepami i kawiarniami. W latach 40. XIX w. wr Madrycie powstało kilka takich pasaży, wzorowanych
na podobnych paryskich16.
Wprowadzanie wizualnego porządku nie ograniczało się tylko do centrum. Od około 1800 r. na obrze-
żach wielu europejskich miast, wzorem Francji, zaczęto budować szpitale, więzienia, zakłady psychiatryczne,
koszary, cmentarze i rzeźnie. Od przełomu XVIII i XIX w. mamy do czynienia ze zjawiskiem kontrolowania
ciała ludzkiego przez instytucje: chorzy, skazańcy i szaleńcy mieli już nie zaburzać „ładu publicznego"17.
Kwestie higieny i porządku publicznego były w XIX w. niemal w całej Europie przedmiotem zainteresowa-
nia inżynierów, architektów i lekarzy, a także urzędników i policji. W Hiszpanii tym problemem zajmowali
się m.in. naukowcy ze specjalnej, powołanej w 1857 г., jednostki badawczej (Real Academia de Ciencias
Morales y Politicas).
16 NietoSânchez, op. cit., s. 304. Warto wspomnieć dwa zachowane madryckie pasaże: Murga z 1845 r. (Juan Esteban Puerta,
ulica de las Très Cruces 4) oraz Matheu (1843-1847): http://www.madridhist9rico.com/seccion7_enciclopedia/index [7.9.2009]).
17 M. Foucault, Of Other Spaces: Utopias and Heterotopias, [w:] Rethinking Architecture. A Reader in Cultural Theory,
ed. N. L e а с h, Routledge, wyd. 8, London-New York 2005, s. 354. Zob. M. F o u с au 11, Inne przestrzenie, tłum. A. R e j n i a k-
-Maj ewska, „Teksty Drugie", 2005, nr 6, s. 117-125.
FILIP BURKO
2. Madryt, Cârcel Modclo (więzienie wzorcowe), arch. Tomâs Aranguren, Eduardo Adaro, 1877-1880.
Repr. wg: „La Ilustración Espanola y Americana", 30 XII 1880, nr XLVIII, s. V
Nowe centrum miasta miało służyć nie tyle czy też nie tylko podkreślaniu siły władzy państwowej
i znaczenia burżuazji, lecz przede wszystkim umożliwiać przyjemne spędzanie wolnego czasu: spacery po
placach i ulicach (w nocy oświetlonych lampami gazowymi), wizyty w teatrach, sklepach i kawiarniach.
Funkcję miejskiego salonu Madrytu pełniły przede wszystkim wspomniane już szerokie, zadrzewione aleje:
Prado, Recoletos i Castellana. Te madryckie bulwary oraz park Buen Retiro były głównym miejscem prze-
chadzek, które służyły także (a może przede wszystkim) potwierdzaniu swojego statusu społecznego. Spek-
takl „dobrego towarzystwa" (sociedad bien) rozgrywał się nie tylko na eleganckich bulwarach, ale także
w czasie corocznych salonów malarstwa w Akademii San Fernando oraz na wąskich, zadaszonych ulicach
ze sklepami i kawiarniami. W latach 40. XIX w. wr Madrycie powstało kilka takich pasaży, wzorowanych
na podobnych paryskich16.
Wprowadzanie wizualnego porządku nie ograniczało się tylko do centrum. Od około 1800 r. na obrze-
żach wielu europejskich miast, wzorem Francji, zaczęto budować szpitale, więzienia, zakłady psychiatryczne,
koszary, cmentarze i rzeźnie. Od przełomu XVIII i XIX w. mamy do czynienia ze zjawiskiem kontrolowania
ciała ludzkiego przez instytucje: chorzy, skazańcy i szaleńcy mieli już nie zaburzać „ładu publicznego"17.
Kwestie higieny i porządku publicznego były w XIX w. niemal w całej Europie przedmiotem zainteresowa-
nia inżynierów, architektów i lekarzy, a także urzędników i policji. W Hiszpanii tym problemem zajmowali
się m.in. naukowcy ze specjalnej, powołanej w 1857 г., jednostki badawczej (Real Academia de Ciencias
Morales y Politicas).
16 NietoSânchez, op. cit., s. 304. Warto wspomnieć dwa zachowane madryckie pasaże: Murga z 1845 r. (Juan Esteban Puerta,
ulica de las Très Cruces 4) oraz Matheu (1843-1847): http://www.madridhist9rico.com/seccion7_enciclopedia/index [7.9.2009]).
17 M. Foucault, Of Other Spaces: Utopias and Heterotopias, [w:] Rethinking Architecture. A Reader in Cultural Theory,
ed. N. L e а с h, Routledge, wyd. 8, London-New York 2005, s. 354. Zob. M. F o u с au 11, Inne przestrzenie, tłum. A. R e j n i a k-
-Maj ewska, „Teksty Drugie", 2005, nr 6, s. 117-125.