DOI Artikel:
Burno, Filip: Metropolia, "stolica narodu" i centrum hispanidad: architectura Madrytu 1850-1975
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0153
METROPOLIA, „STOLICA NARODU" I CENTRUM H1SPAN1DAD
147
6. Madryt, pałac Fernanda Plâ, arch. Joaquin Roji, 1914-1917. Fot. F. Burno
Charlesa Garniera. Dobrym przykładem takiej architektury może być pałac finansisty Fernanda Plâ przy ulicy
Juana Bravo 16 (Joaquin Roji, 1914-1917, il. 6).
W latach 80. popularne stały się domy typu casa-palacio, łączące funkcje położonej w centrum miasta
reprezentacyjnej śródmiejskiej siedziby arystokracji i burżuazji oraz luksusowej kamienicy czynszowej.
W centrum znajdziemy wiele takich trzy-, czteropiętrowych budynków, wzniesionych w linii zabudowy ulicy
(lub nieznacznie od niej odsuniętych). Casas-palacios mają przeważnie plan zbliżony do kwadratu i obszerny
dziedziniec wewnętrzny z ogrodem. Mieszkania właścicieli znajdowały się na pierwszym piętrze. Elewacje
są na ogół proste, łączące formy reprezentacyjnej architektury Madrytu z XVII w. z motywami kostiumu
francuskiego (ceglano-kamienne elewacje i mansardowy dach). Bel-étage zaznaczony jest zazwyczaj jedynie
tralkowymi balustradami balkonów. Spośród wielu przykładów takich rezydencji należy wymienić pałac
przy ulicy Velâzqueza 63 (Tomâs Gómez-Acebo, 1900-1905)28.
Zabudowa nowych dzielnic centralnych to nie tylko gmachy użyteczności publicznej i pałace, ale przede
wszystkim kamienice. Zaplanowany przez Castro urbanistyczny szkielet wypełniał się architektoniczną
tkanką do końca XIX w. W Ensanche przeważały prostokątne kwartały złożone z dwunastu kamienic z nie-
wielkimi podwórzami i wspólnym, prostokątnym dziedzińcem wewnętrznym ze skwerem. Większość z nich
została później zabudowana. Najlepiej zachowały się dwa kwartały ograniczone ulicami: Villanueva, Serrano,
Goya i Claudio Coello.
Większość kamienic madryckich z około 1860-1910 r. to trzypiętrowe budowle o prostych elewacjach
z cegły i kamienia (gzymsy, naczółki, opaski). Dekoracja przejazdów bramnych, klatek schodowych jest
przeważnie skromna. W wielu domach zastosowano przeszklone wykusze z dekoracyjnymi kratami. Takie
elementy znajdziemy na przykład w kamienicy przy ulicy Juan de Mena 21 (José Maranón Gomez-Acebo,
1888). Zwraca uwagę grupa kamienic z narożnymi loggiami, zakrytymi stalowo-szklaną osłoną. Dobrym
przykładem może być dom przy ulicy Olid 1 (Francisco de Cubas, 1879-1880, il. 7).
Powiększenie Madrytu, powstanie nowych dzielnic, wpłynęło także na rozwój sieci parafialnej Kościoła
katolickiego. W 2. poł. XIX w. powstało kilka większych budowli sakralnych. Największa świątynia w nowym
centrum to kościół Zbawiciela, wzniesiony według projektu Fernanda Arbósa w latach 1902-1910 przy ulicy
Arquitectura de Madrid..., t. 2, s. 121.
147
6. Madryt, pałac Fernanda Plâ, arch. Joaquin Roji, 1914-1917. Fot. F. Burno
Charlesa Garniera. Dobrym przykładem takiej architektury może być pałac finansisty Fernanda Plâ przy ulicy
Juana Bravo 16 (Joaquin Roji, 1914-1917, il. 6).
W latach 80. popularne stały się domy typu casa-palacio, łączące funkcje położonej w centrum miasta
reprezentacyjnej śródmiejskiej siedziby arystokracji i burżuazji oraz luksusowej kamienicy czynszowej.
W centrum znajdziemy wiele takich trzy-, czteropiętrowych budynków, wzniesionych w linii zabudowy ulicy
(lub nieznacznie od niej odsuniętych). Casas-palacios mają przeważnie plan zbliżony do kwadratu i obszerny
dziedziniec wewnętrzny z ogrodem. Mieszkania właścicieli znajdowały się na pierwszym piętrze. Elewacje
są na ogół proste, łączące formy reprezentacyjnej architektury Madrytu z XVII w. z motywami kostiumu
francuskiego (ceglano-kamienne elewacje i mansardowy dach). Bel-étage zaznaczony jest zazwyczaj jedynie
tralkowymi balustradami balkonów. Spośród wielu przykładów takich rezydencji należy wymienić pałac
przy ulicy Velâzqueza 63 (Tomâs Gómez-Acebo, 1900-1905)28.
Zabudowa nowych dzielnic centralnych to nie tylko gmachy użyteczności publicznej i pałace, ale przede
wszystkim kamienice. Zaplanowany przez Castro urbanistyczny szkielet wypełniał się architektoniczną
tkanką do końca XIX w. W Ensanche przeważały prostokątne kwartały złożone z dwunastu kamienic z nie-
wielkimi podwórzami i wspólnym, prostokątnym dziedzińcem wewnętrznym ze skwerem. Większość z nich
została później zabudowana. Najlepiej zachowały się dwa kwartały ograniczone ulicami: Villanueva, Serrano,
Goya i Claudio Coello.
Większość kamienic madryckich z około 1860-1910 r. to trzypiętrowe budowle o prostych elewacjach
z cegły i kamienia (gzymsy, naczółki, opaski). Dekoracja przejazdów bramnych, klatek schodowych jest
przeważnie skromna. W wielu domach zastosowano przeszklone wykusze z dekoracyjnymi kratami. Takie
elementy znajdziemy na przykład w kamienicy przy ulicy Juan de Mena 21 (José Maranón Gomez-Acebo,
1888). Zwraca uwagę grupa kamienic z narożnymi loggiami, zakrytymi stalowo-szklaną osłoną. Dobrym
przykładem może być dom przy ulicy Olid 1 (Francisco de Cubas, 1879-1880, il. 7).
Powiększenie Madrytu, powstanie nowych dzielnic, wpłynęło także na rozwój sieci parafialnej Kościoła
katolickiego. W 2. poł. XIX w. powstało kilka większych budowli sakralnych. Największa świątynia w nowym
centrum to kościół Zbawiciela, wzniesiony według projektu Fernanda Arbósa w latach 1902-1910 przy ulicy
Arquitectura de Madrid..., t. 2, s. 121.