DOI article:
Burno, Filip: Metropolia, "stolica narodu" i centrum hispanidad: architectura Madrytu 1850-1975
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0165
METROPOLIA, „STOLICA NARODU" I CENTRUM HISPANIDAD
159
19. Madryt, Edificio dc la Telefonica, arch. Ignacio de Cârdenas
Pastor, 1926 1930. Pocztówka
„chorego organizmu", jak określano największe współczesne ośrodki miejskie. Powoływano się przy tym
na argumenty estetyczne, ale także, czy może przede wszystkim - moralne, higieniczne i społeczne. Urba-
niści i higieniści krytykowali m.in. niekontrolowany rozwój przedmieść, warunki mieszkaniowe rodzin
robotniczych, strukturę siatki urbanistycznej z gęstą zabudową wypełnioną kamienicami czynszowymi, brak
parków i skwerów w „gorszych" dzielnicach.
Na początku XX w. nasiliła się migracja do stolicy ludności wiejskiej, chłopów pochodzących głównie
z Kastylii, Oviedo i Lugo. Jednym ze skutków procesu urbanizacji był niekontrolowany rozwój przedmieść56.
Około 1910 r. można już wyróżnić trzy strefy: historyczne centrum ukształtowane od XVI do XVIII w.,
dzielnice zaplanowane w latach 60. XIX w. oraz tzw. extrarradio - chaotycznie rozwijające się przedmie-
ścia. Te rozrastające się bezplanowo osady, pozbawione kanalizacji i oświetlenia, zabudowane jedno- lub
dwupiętrowymi domami, na początku ubiegłego stulecia zamieszkiwało ponad 40 tys. ludzi57.
Dla Artura Sorii (1844-1920), urbanisty-amatora, krytyka hierarchicznego układu Ensanche i niekon-
trolowanego rozwoju przedmieść była punktem wyjścia do stworzenia nowego modelu miasta. Problemy te
miała rozwiązać realizacja jego projektu miasta liniowego {La Ciudad Lineal) z 1892 r. (omówionego pierw-
szy raz w artykule w „El Progreso" w 1882 г.). Soria podkreślał, że Hiszpania to słabo rozwinięty, rolniczy
56 A. S с h u b e r t, A Social Ilistory of Modern Spain, Routledge, London, New York 1990, s. 47.
57 Ch. Vorm s, Informai Urban Growth and Officiai City Planning. The Outskirts of Madrid 1860-1936: http://www.etsav.
upc.es/personals/iphs2004/pdf/227_p.pdf (23.10.2009).
159
19. Madryt, Edificio dc la Telefonica, arch. Ignacio de Cârdenas
Pastor, 1926 1930. Pocztówka
„chorego organizmu", jak określano największe współczesne ośrodki miejskie. Powoływano się przy tym
na argumenty estetyczne, ale także, czy może przede wszystkim - moralne, higieniczne i społeczne. Urba-
niści i higieniści krytykowali m.in. niekontrolowany rozwój przedmieść, warunki mieszkaniowe rodzin
robotniczych, strukturę siatki urbanistycznej z gęstą zabudową wypełnioną kamienicami czynszowymi, brak
parków i skwerów w „gorszych" dzielnicach.
Na początku XX w. nasiliła się migracja do stolicy ludności wiejskiej, chłopów pochodzących głównie
z Kastylii, Oviedo i Lugo. Jednym ze skutków procesu urbanizacji był niekontrolowany rozwój przedmieść56.
Około 1910 r. można już wyróżnić trzy strefy: historyczne centrum ukształtowane od XVI do XVIII w.,
dzielnice zaplanowane w latach 60. XIX w. oraz tzw. extrarradio - chaotycznie rozwijające się przedmie-
ścia. Te rozrastające się bezplanowo osady, pozbawione kanalizacji i oświetlenia, zabudowane jedno- lub
dwupiętrowymi domami, na początku ubiegłego stulecia zamieszkiwało ponad 40 tys. ludzi57.
Dla Artura Sorii (1844-1920), urbanisty-amatora, krytyka hierarchicznego układu Ensanche i niekon-
trolowanego rozwoju przedmieść była punktem wyjścia do stworzenia nowego modelu miasta. Problemy te
miała rozwiązać realizacja jego projektu miasta liniowego {La Ciudad Lineal) z 1892 r. (omówionego pierw-
szy raz w artykule w „El Progreso" w 1882 г.). Soria podkreślał, że Hiszpania to słabo rozwinięty, rolniczy
56 A. S с h u b e r t, A Social Ilistory of Modern Spain, Routledge, London, New York 1990, s. 47.
57 Ch. Vorm s, Informai Urban Growth and Officiai City Planning. The Outskirts of Madrid 1860-1936: http://www.etsav.
upc.es/personals/iphs2004/pdf/227_p.pdf (23.10.2009).