DOI Artikel:
Burno, Filip: Metropolia, "stolica narodu" i centrum hispanidad: architectura Madrytu 1850-1975
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0173
METROPOLIA, „STOLICA NARODU" I CENTRUM HISPAN1DAD
167
24. Madryt, stacja benzynowa „Porto Pi", arch. Casto Fernândez-Shaw, 1927, fot. ok. 1930 r. Zbiory prywatne
turze XX w.87 Natomiast Fronton Recoletos (1935), hala do gry w piłkę baskijską przy ulicy Villanueva, to
zapomniane arcydzieło modernizmu (il. 26). Obszerne wnętrze (52 x 33 m) zostało nakryte żelbetowym
sklepieniem w formie kolebek przeprutych ażurowymi kratownicami. Nie mniej interesujące były formy
zewnętrzne. Torroja skontrastował proste, pozbawione dekoracji, otynkowane na biało elewacje z rzeźbiar-
ską formą dachu, składającego się z dwóch cylindrycznych form. Hala została uszkodzona w czasie wojny
domowej; zrujnowany budynek rozebrano w 1973 r.88
W Madrycie na przełomie lat 20. i 30. powstało niewiele budowli awangardowych. Popularniejsze były
jednak formy umiarkowanego modernizmu, a szczególnie jego odmiana zwana w Stanach Zjednoczonych
streamline moderne. Styl ten, powstały pod wpływem domów towarowych Ericha Mendelsohna i amery-
kańskiego wzornictwa przemysłowego końca lat 20., charakteryzowały formy obłe, „aerodynamiczne"89.
Inspiracje czerpano z nowoczesnych karoserii samochodów, transatlantyków i lokomotyw. Ten „zmiękczony
87 W niektórych miejscach te „stropodachy" mają grubość zaledwie 5 cm: La obra de Eduardo Torroja, Instituto de Espana,
Madrid 1977, s. 214. Wcześniej podobne rozwiązanie (pofalowane dachy nad trybunami) zastosował Alberto Cugim w mediolańskim
stadionie San Siro (1926). Do wybitnych przedwojennych realizacji Torroi należy zaliczyć także halę targową z 1933 r.
w andaluzyjskim mieście Algeciras. Niezwykła budowla o łupinowej konstrukcji żelbetowej została zrekonstruowana w 2003 r.
88 Historia tego budynku: L. Maure, Fronton Recoletos, Madrid (1935), Arquitecturas Ausentes del Siglo XX, t. 24, Rueda,
Madrid 2004. Podobne przekrycia stosowano w Niemczech od początku lat 20. (R.J.M. Sutherland, J. Sutherland, D. Hum m,
M. С h r i m e s, Historie Concrète: Background to Appraisal, Thomas Telford, London 2001, s. 172). Najnowsza praca poświęcona
twórczości Torroi: P. Navarro, Т. В a 1 b o a, Eduardo Torroja: Obras y proyeetos, Instituto Eduardo Torroja, Madrid 2005.
89 J.A. Ram irez, El transatlântico y la estética de la mâquina en la arquitectura contemporânea, [w:] El barco como
metafora visual y vehiculo de transmisión déformas, Actas del Congreso Espanol de Historia del Arte, C.E.H.A., Mâlaga 1986,
s. 15 57. Zob. też: D.J. Bush, Streamlined Décade, Braziller, New York 1982; J.L. M e i к 1 e, Twentieth Century Limited: Industrial
Design in America, 1925-1939, Temple University Press, Philadelphia 2001, wyd. 2. W polskiej literaturze przedmiotu problem ten
ostatnio omówił: A.K. Olszewski, Amerykański streamline a europejski modernizm, [w:] Modernizm w Europie - modernizm
w Gdyni. Architektura lat międzywojennych i jej ochrona, red. M.J. Sołtysik, R. H i r s с h, Gdynia 2009, s. 31-36.
167
24. Madryt, stacja benzynowa „Porto Pi", arch. Casto Fernândez-Shaw, 1927, fot. ok. 1930 r. Zbiory prywatne
turze XX w.87 Natomiast Fronton Recoletos (1935), hala do gry w piłkę baskijską przy ulicy Villanueva, to
zapomniane arcydzieło modernizmu (il. 26). Obszerne wnętrze (52 x 33 m) zostało nakryte żelbetowym
sklepieniem w formie kolebek przeprutych ażurowymi kratownicami. Nie mniej interesujące były formy
zewnętrzne. Torroja skontrastował proste, pozbawione dekoracji, otynkowane na biało elewacje z rzeźbiar-
ską formą dachu, składającego się z dwóch cylindrycznych form. Hala została uszkodzona w czasie wojny
domowej; zrujnowany budynek rozebrano w 1973 r.88
W Madrycie na przełomie lat 20. i 30. powstało niewiele budowli awangardowych. Popularniejsze były
jednak formy umiarkowanego modernizmu, a szczególnie jego odmiana zwana w Stanach Zjednoczonych
streamline moderne. Styl ten, powstały pod wpływem domów towarowych Ericha Mendelsohna i amery-
kańskiego wzornictwa przemysłowego końca lat 20., charakteryzowały formy obłe, „aerodynamiczne"89.
Inspiracje czerpano z nowoczesnych karoserii samochodów, transatlantyków i lokomotyw. Ten „zmiękczony
87 W niektórych miejscach te „stropodachy" mają grubość zaledwie 5 cm: La obra de Eduardo Torroja, Instituto de Espana,
Madrid 1977, s. 214. Wcześniej podobne rozwiązanie (pofalowane dachy nad trybunami) zastosował Alberto Cugim w mediolańskim
stadionie San Siro (1926). Do wybitnych przedwojennych realizacji Torroi należy zaliczyć także halę targową z 1933 r.
w andaluzyjskim mieście Algeciras. Niezwykła budowla o łupinowej konstrukcji żelbetowej została zrekonstruowana w 2003 r.
88 Historia tego budynku: L. Maure, Fronton Recoletos, Madrid (1935), Arquitecturas Ausentes del Siglo XX, t. 24, Rueda,
Madrid 2004. Podobne przekrycia stosowano w Niemczech od początku lat 20. (R.J.M. Sutherland, J. Sutherland, D. Hum m,
M. С h r i m e s, Historie Concrète: Background to Appraisal, Thomas Telford, London 2001, s. 172). Najnowsza praca poświęcona
twórczości Torroi: P. Navarro, Т. В a 1 b o a, Eduardo Torroja: Obras y proyeetos, Instituto Eduardo Torroja, Madrid 2005.
89 J.A. Ram irez, El transatlântico y la estética de la mâquina en la arquitectura contemporânea, [w:] El barco como
metafora visual y vehiculo de transmisión déformas, Actas del Congreso Espanol de Historia del Arte, C.E.H.A., Mâlaga 1986,
s. 15 57. Zob. też: D.J. Bush, Streamlined Décade, Braziller, New York 1982; J.L. M e i к 1 e, Twentieth Century Limited: Industrial
Design in America, 1925-1939, Temple University Press, Philadelphia 2001, wyd. 2. W polskiej literaturze przedmiotu problem ten
ostatnio omówił: A.K. Olszewski, Amerykański streamline a europejski modernizm, [w:] Modernizm w Europie - modernizm
w Gdyni. Architektura lat międzywojennych i jej ochrona, red. M.J. Sołtysik, R. H i r s с h, Gdynia 2009, s. 31-36.