DOI Artikel:
Burno, Filip: Metropolia, "stolica narodu" i centrum hispanidad: architectura Madrytu 1850-1975
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0189
METROPOLIA, „STOLICA NARODU" I CENTRUM HISPANIDAD
183
skiej (także w architekturze)138. To dzięki niemu powstały najciekawsze realizacje Sâenz de Oizy, w tym
Torres Błancas (1964-1968). Budynek ten jest bardziej wielokondygnacyjnym apartamentowcem niż blo-
kiem. Na każdym piętrze są tylko cztery mieszkania (niektóre zaplanowano na dwu kondygnacjach). Na
dachu znajduje się ogród, baseny i taras widokowy, z którego można podziwiać efektowną panoramę miasta.
To miejsce wypoczynku i rekreacji jest dostępne dla wszystkich mieszkańców Białych Wież.
Z daleka ten 71-metrowy, 23-piętrowy wieżowiec, z silnie wysuniętą ostatnią kondygnacją, może koja-
rzyć się z klasyczną kolumną; wywołanie takich asocjacji u odbiorcy było intencją architekta. Jednak kiedy
przechodzień stanie w pobliżu budynku i spojrzy w górę, zobaczy ekspresyjną, rzeźbiarską bryłę o elewa-
cjach złożonych z wysuniętych i cofniętych tarasów, balkonów, zaokrąglonych form kominowych (zazna-
czenie pionów komunikacyjnych i technicznych).
Między projektem a zrealizowanym budynkiem zaszły istotne różnice. Szkice projektowe z 1961 r.
pokazują, że pierwotnie elewacje miały być obłożone cienkimi płytami ze zmielonego marmuru. Mamy tu
do czynienia nie tyle z corbusierowską ideą wieżowców w parku, ile raczej z wieżowcem-ogrodem znanym
z projektów Franka Lloyda Wrighta, np. St. Marks Tower (1929) i Price Tower (1953). Sâenz de Oiza nale-
żał do licznego grona hiszpańskich miłośników twórczości autora domu Nad Wodospadem139.
W ostatecznej, realizacyjnej wersji projektu Sâenz de Oiza zachował brutal i styczne kominowe formy,
których nie łagodzą jednak marmurowe okładziny. Zamiast tarasów z ogrodami wprowadził zabudowane
balkony, kojarzące się z wieżowcami złożonymi z mieszkalnych kapsuł (znanymi np. z „Plug-In City" Archi-
gramu z 1964 r. i projektu „kapsułowego hotelu" Matti Suronnena z 1967 г.). W Białych Wieżach widać
wpływ atmosfery epoki, oddziaływanie wizji „podboju kosmosu", kreowanych w literaturze i filmach science
fiction, ale także w naukowych periodykach. W latach 60. wielu architektów fascynowało się projektami kolo-
nizacji Księżyca i budowy podwodnych stacji badawczych. Popularne były futurystyczne stylizacje, nie tylko
w bardzo silnym nurcie tzw. architektury eksperymentalnej, ale także w wielu realizacjach. Torres Blancas jest
jednym z najlepszych późnomodernistycznych żelbetowych wieżowców mieszkalnych z lat 60. i początku
następnej dekady, w których przenikają się efekty organiczne, brutalistyczne i futurystyczno-technologiczne140.
W Madrycie znajduje się wiele interesujących przykładów różnych odmian późnego modernizmu.
W latach 60. na architektów madryckich, w porównaniu z przedstawicielami środowiska katalońskiego,
w mniejszym stopniu oddziaływał powojenny włoski modernizm141. Większe znaczenie miały fascynacje
twórczością Al vara Aalto, Franka Lloyda Wrighta i Hansa Scharouna. Zainteresowanie Wrightem zwiększyło
się po wystawie w Madrycie w 1962 r. Ideę wrightowskiej architektury organicznej propagowano we wspo-
minanym piśmie „Nueva Forma". Do jej największych zwolenników należał nie tylko Sâenz de Oiza, ale
także Fernando Higueras. Jego willa w podmadryckim Torrelodones z 1961 r. jest interesującą próbą połą-
czenia wrightowskiego układu tarasowego z kastylijską tradycją budownictwa wernakularnego142. W wielu
madryckich realizacjach widoczne jest także oddziaływanie europejskiej architektury organicznej. Jeden
z modernistycznych „punktowców" powstałych pod koniec łat 60. - Torre Valencia (Javier Carvajal, 1968
1972, ulica O'Donnell 4), przypomina dwa wieżowce z końca lat 50.: Romeo i Julia w Stuttgarcie (1957)
Hansa Scharouna i Neue Vahr w Bremie Alvara Aalto (1959).
Na przełomie lat 50. i 60., architektów hiszpańskich, podobnie jak angielskich, japońskich, polskich
czy brazylijskich, silnie inspirowała powojenna twórczość Le Corbusiera. W stolicy Hiszpanii znajdziemy
kilka budowli, w których widać wpływ późnych dzieł francusko-szwajcarskiego architekta. W Instytucie
Nauk Biologicznych (ob. Geologii) Uniwersytetu Madryckiego (Fernando Moreno Barbera, 1964-1969)
zastosowano osłony przeciwsłoneczne (brise-soleil) podobne do występujących na „Planie Obus E" z 1939 r.
Z kolei elewacja frontowa bloku autorstwa Antonia Perpiny (1972, ulicy Beatriz de Bobadilla) przypomina
jednostki mieszkaniowe.
138 Twórczość Francisca Javiera Sâenz de Oiza omówiono w specjalnych wydaniach dwu najważniejszych hiszpańskich
periodyków architektonicznych: „El Croquis" (1988, nr 32-33) i „Arąuitectura" (2000, nr 12).
139 U r r u t i a, op. cit., s. 466.
140 Torres Blancas można więc wymienić obok Trellick Tower w Londynie (Erno Goldfinger, 1966-1972), bloków
podparyskiego osiedla Créteil (Gerard Grandval, 1972-1975), Ponte City w Johannesburgu (Rodney Grosskopff, 1975) oraz jednej
z wież kompleksu „Genex" w Belgradzie (Mihajlo Mitrovié, 1977).
141 M.I. N a v a r r o, La critica italiana y la arąuitectura espanola de los anos 50. Pasaj es de la arąuitectura espańola en la
segunda modernidad, [w:] Modelas Alemanes e Italianos..., s. 61-100.
142 J. de С a s t r o Ar in e s, Fernando Higueras, Dirección General de Bellas Artes, Madrid 1972.
183
skiej (także w architekturze)138. To dzięki niemu powstały najciekawsze realizacje Sâenz de Oizy, w tym
Torres Błancas (1964-1968). Budynek ten jest bardziej wielokondygnacyjnym apartamentowcem niż blo-
kiem. Na każdym piętrze są tylko cztery mieszkania (niektóre zaplanowano na dwu kondygnacjach). Na
dachu znajduje się ogród, baseny i taras widokowy, z którego można podziwiać efektowną panoramę miasta.
To miejsce wypoczynku i rekreacji jest dostępne dla wszystkich mieszkańców Białych Wież.
Z daleka ten 71-metrowy, 23-piętrowy wieżowiec, z silnie wysuniętą ostatnią kondygnacją, może koja-
rzyć się z klasyczną kolumną; wywołanie takich asocjacji u odbiorcy było intencją architekta. Jednak kiedy
przechodzień stanie w pobliżu budynku i spojrzy w górę, zobaczy ekspresyjną, rzeźbiarską bryłę o elewa-
cjach złożonych z wysuniętych i cofniętych tarasów, balkonów, zaokrąglonych form kominowych (zazna-
czenie pionów komunikacyjnych i technicznych).
Między projektem a zrealizowanym budynkiem zaszły istotne różnice. Szkice projektowe z 1961 r.
pokazują, że pierwotnie elewacje miały być obłożone cienkimi płytami ze zmielonego marmuru. Mamy tu
do czynienia nie tyle z corbusierowską ideą wieżowców w parku, ile raczej z wieżowcem-ogrodem znanym
z projektów Franka Lloyda Wrighta, np. St. Marks Tower (1929) i Price Tower (1953). Sâenz de Oiza nale-
żał do licznego grona hiszpańskich miłośników twórczości autora domu Nad Wodospadem139.
W ostatecznej, realizacyjnej wersji projektu Sâenz de Oiza zachował brutal i styczne kominowe formy,
których nie łagodzą jednak marmurowe okładziny. Zamiast tarasów z ogrodami wprowadził zabudowane
balkony, kojarzące się z wieżowcami złożonymi z mieszkalnych kapsuł (znanymi np. z „Plug-In City" Archi-
gramu z 1964 r. i projektu „kapsułowego hotelu" Matti Suronnena z 1967 г.). W Białych Wieżach widać
wpływ atmosfery epoki, oddziaływanie wizji „podboju kosmosu", kreowanych w literaturze i filmach science
fiction, ale także w naukowych periodykach. W latach 60. wielu architektów fascynowało się projektami kolo-
nizacji Księżyca i budowy podwodnych stacji badawczych. Popularne były futurystyczne stylizacje, nie tylko
w bardzo silnym nurcie tzw. architektury eksperymentalnej, ale także w wielu realizacjach. Torres Blancas jest
jednym z najlepszych późnomodernistycznych żelbetowych wieżowców mieszkalnych z lat 60. i początku
następnej dekady, w których przenikają się efekty organiczne, brutalistyczne i futurystyczno-technologiczne140.
W Madrycie znajduje się wiele interesujących przykładów różnych odmian późnego modernizmu.
W latach 60. na architektów madryckich, w porównaniu z przedstawicielami środowiska katalońskiego,
w mniejszym stopniu oddziaływał powojenny włoski modernizm141. Większe znaczenie miały fascynacje
twórczością Al vara Aalto, Franka Lloyda Wrighta i Hansa Scharouna. Zainteresowanie Wrightem zwiększyło
się po wystawie w Madrycie w 1962 r. Ideę wrightowskiej architektury organicznej propagowano we wspo-
minanym piśmie „Nueva Forma". Do jej największych zwolenników należał nie tylko Sâenz de Oiza, ale
także Fernando Higueras. Jego willa w podmadryckim Torrelodones z 1961 r. jest interesującą próbą połą-
czenia wrightowskiego układu tarasowego z kastylijską tradycją budownictwa wernakularnego142. W wielu
madryckich realizacjach widoczne jest także oddziaływanie europejskiej architektury organicznej. Jeden
z modernistycznych „punktowców" powstałych pod koniec łat 60. - Torre Valencia (Javier Carvajal, 1968
1972, ulica O'Donnell 4), przypomina dwa wieżowce z końca lat 50.: Romeo i Julia w Stuttgarcie (1957)
Hansa Scharouna i Neue Vahr w Bremie Alvara Aalto (1959).
Na przełomie lat 50. i 60., architektów hiszpańskich, podobnie jak angielskich, japońskich, polskich
czy brazylijskich, silnie inspirowała powojenna twórczość Le Corbusiera. W stolicy Hiszpanii znajdziemy
kilka budowli, w których widać wpływ późnych dzieł francusko-szwajcarskiego architekta. W Instytucie
Nauk Biologicznych (ob. Geologii) Uniwersytetu Madryckiego (Fernando Moreno Barbera, 1964-1969)
zastosowano osłony przeciwsłoneczne (brise-soleil) podobne do występujących na „Planie Obus E" z 1939 r.
Z kolei elewacja frontowa bloku autorstwa Antonia Perpiny (1972, ulicy Beatriz de Bobadilla) przypomina
jednostki mieszkaniowe.
138 Twórczość Francisca Javiera Sâenz de Oiza omówiono w specjalnych wydaniach dwu najważniejszych hiszpańskich
periodyków architektonicznych: „El Croquis" (1988, nr 32-33) i „Arąuitectura" (2000, nr 12).
139 U r r u t i a, op. cit., s. 466.
140 Torres Blancas można więc wymienić obok Trellick Tower w Londynie (Erno Goldfinger, 1966-1972), bloków
podparyskiego osiedla Créteil (Gerard Grandval, 1972-1975), Ponte City w Johannesburgu (Rodney Grosskopff, 1975) oraz jednej
z wież kompleksu „Genex" w Belgradzie (Mihajlo Mitrovié, 1977).
141 M.I. N a v a r r o, La critica italiana y la arąuitectura espanola de los anos 50. Pasaj es de la arąuitectura espańola en la
segunda modernidad, [w:] Modelas Alemanes e Italianos..., s. 61-100.
142 J. de С a s t r o Ar in e s, Fernando Higueras, Dirección General de Bellas Artes, Madrid 1972.