DOI Artikel:
Jaźwińska-Pudlis, Agnieszka: Francesco Algarotti (1712-1764): Międzynarodowa kariera weneckiego "kosmopolity"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0224
218
AGNIESZKA JAŹWIŃSKA-PUDLIS
AGENT SZTUKI ORAZ DZIAŁALNOŚĆ DYPLOMATYCZNA - ALGAROTTI W SŁUŻBIE
FRYDERYKA III AUGUSTA III
Podróż do Petersburga otworzyła nowy okres w życiu Algarottiego. Dzięki uczestnictwu w oficjalnej
misji dyplomatycznej lorda Baltimore, Algarotti poznał swych najważniejszych przyszłych zleceniodawców.
Po przybiciu do portu w Gdańsku udał się do Drezna, gdzie wraz z lordem odwiedził dwór królewsko-elek-
torski. Z zachowanych relacji wynika, że został bardzo dobrze przyjęty przez króla Augusta III16.
Z Drezna delegacja udała się do Lipska, a po przekroczeniu granicy została przyjęta przez Fryderyka
Wilhelma I. Jednak najważniejsze spotkanie w czasie trwania tej podróży - a także być może w całym życiu
Algarottiego - miało miejsce w trakcie krótkiej wizyty u pruskiego następcy tronu. Pomiędzy przyszłym
Fryderykiem II a młodym wenecjaninem w krótkim czasie nawiązała się głęboka przyjaźń, obejmująca
zarówno kwestie intelektualne, jak i osobiste.
„Mon cher Algarotti [...] mon sort a changé. Je vous attends avec impatience. Ne me faites point lan-
guir. Frédéric"17. Ten lakoniczny liścik wysłany do Algarottiego zaraz po śmierci króla-kaprala odmienił los
syna weneckiego kupca. Algarotti nie kazał nowemu władcy „cierpieć zwłoki" i natychmiast stawił się na
jego wezwanie. Krótko po jego przybyciu do Berlina obaj młodzieńcy postanowili wyruszyć incognito do
Paryża. Gorączka króla zatrzymała przyjaciół po drodze, gdzie dołączył do towarzystwa długo oczekiwany
Wolter, a później również uczony Pierre Louis Moreau de Maupertuis. Spotkanie to opisane zostało bardzo
dokładnie przez Woltera, dbającego o zachowanie dla potomności wieści o jego kontaktach z koronowanymi
głowami.
Algarotti - jak wiemy - od dawna mierzył bardzo wysoko. Przyjaźń i zaufanie Fryderyka II pozwalały
mu sądzić, iż nareszcie bliski jest realizacji wielkich życiowych planów. Z zachowanej korespondencji Fry-
deryka II i Algarottiego dowiadujemy się, iż po serii ponaglających listownych pytań króla i ciągu enigma-
tycznych i mglistych odpowiedzi królewskiego pupila, padła jasno wyrażona prośba wenecjanina: szlachec-
two. W październiku 1740 r. Algarotti znajdował się w Berlinie18. Prosił brata o niewyjawianie informacji
o swoim miejscu pobytu, liczył bowiem na otrzymanie oficjalnej misji w Londynie. Jednak, mimo że omó-
wiono już warunki finansowe ewentualnej podróży - ostatecznie wyruszył w zupełnie innym kierunku.
Tymczasem pojawiły się nowe okoliczność polityczne, gdyż w październiku 1740 r. zmarł cesarz
Karol VI Habsburg. Korzystając z niepewnej pozycji jego córki, Marii Teresy, państwa europejskie wysu-
wały rozmaite roszczenia i warunki. Fryderyk, dostrzegając możliwość przećwiczenia pozostawionej przez
króla-kaprala sprawnej armii, postanowił przeprowadzić politykę faktów dokonanych. W połowie grudnia
1740 r. wojska pruskie zajęły Śląsk, rozpoczynając pierwszą wojnę śląską. Nim wojska pruskie mogły na
wiosnę 1741 pokonać Austriaków pod Mollowitz (Małujowicami), należało zapewnić sobie przychylność
położonego na południowej granicy Austrii Piemontu. Jego władcą był w tym czasie król Sardynii, Karol
Emanuel III, którego dziwne w swym kształcie państwo rozciągało się od Alp po jedną z największych wysp
Morza Śródziemnego. Karol Emanuel III dzięki swemu wyjątkowa długiemu panowaniu (1730-1773) miał
możliwość zobaczyć wiele zmian na kontynencie i sam również od lat liczył na część ziem, którymi władał
nieposiadający męskiego następcy Karol VI. W polu jego zainteresowań znajdowała się Lombardia wraz
z jej stolicą Mediolanem.
Algarotti został wybrany do przeprowadzenia delikatnej misji poznania zamiarów króla Sardynii i pozy-
skania go. Sława podróżnika i popularyzatora nauk Newtona oraz rodzące się stopniowo uznanie jako znawcy
sztuk, miały być zasłoną w prawdziwym przedsięwzięciu.
Sekretna wizyta w Turynie odbyła się pod pretekstem podróży do ojczystej Wenecji. W liście z 13 grud-
nia 1740 r, minister Heinrich von Podewils potwierdził wszystkie ustalenia. Znana jest odpowiedź Fryderyka
na ten list, zawierająca wiele postanowień natury dość ogólnej, pełna optymizmu i wiary w umiejętności
młodego wenecjanina. Jednakże z innych zachowanych archiwaliów wynika, iż Algarotti nie spełnił pokła-
16 Ida Treat zaczerpnęła na ten temat informacje z listu lorda Baltimore do Williama Titleya. Tre at, op. cit., s. 97.
17 „Mój drogi Algarotti [...] los mój odmienił się. Oczekuję Pana z niecierpliwością, niech mi Pani nie każe jej doświadczać.
Fryderyk". Algarotti, Opère, vol. XV, Wenecja 1794, s. 25.
18 Większość informacji dotyczących tego fragmentu życiorysu Algarottiego została zebrana pod koniec XIX w. przez
N. Л с h i 11 e, Francesco Algarotti diplomalico, „Axchivio storico italiano", serie quarta, vol. XVIII, 1886, s. 231-257.
AGNIESZKA JAŹWIŃSKA-PUDLIS
AGENT SZTUKI ORAZ DZIAŁALNOŚĆ DYPLOMATYCZNA - ALGAROTTI W SŁUŻBIE
FRYDERYKA III AUGUSTA III
Podróż do Petersburga otworzyła nowy okres w życiu Algarottiego. Dzięki uczestnictwu w oficjalnej
misji dyplomatycznej lorda Baltimore, Algarotti poznał swych najważniejszych przyszłych zleceniodawców.
Po przybiciu do portu w Gdańsku udał się do Drezna, gdzie wraz z lordem odwiedził dwór królewsko-elek-
torski. Z zachowanych relacji wynika, że został bardzo dobrze przyjęty przez króla Augusta III16.
Z Drezna delegacja udała się do Lipska, a po przekroczeniu granicy została przyjęta przez Fryderyka
Wilhelma I. Jednak najważniejsze spotkanie w czasie trwania tej podróży - a także być może w całym życiu
Algarottiego - miało miejsce w trakcie krótkiej wizyty u pruskiego następcy tronu. Pomiędzy przyszłym
Fryderykiem II a młodym wenecjaninem w krótkim czasie nawiązała się głęboka przyjaźń, obejmująca
zarówno kwestie intelektualne, jak i osobiste.
„Mon cher Algarotti [...] mon sort a changé. Je vous attends avec impatience. Ne me faites point lan-
guir. Frédéric"17. Ten lakoniczny liścik wysłany do Algarottiego zaraz po śmierci króla-kaprala odmienił los
syna weneckiego kupca. Algarotti nie kazał nowemu władcy „cierpieć zwłoki" i natychmiast stawił się na
jego wezwanie. Krótko po jego przybyciu do Berlina obaj młodzieńcy postanowili wyruszyć incognito do
Paryża. Gorączka króla zatrzymała przyjaciół po drodze, gdzie dołączył do towarzystwa długo oczekiwany
Wolter, a później również uczony Pierre Louis Moreau de Maupertuis. Spotkanie to opisane zostało bardzo
dokładnie przez Woltera, dbającego o zachowanie dla potomności wieści o jego kontaktach z koronowanymi
głowami.
Algarotti - jak wiemy - od dawna mierzył bardzo wysoko. Przyjaźń i zaufanie Fryderyka II pozwalały
mu sądzić, iż nareszcie bliski jest realizacji wielkich życiowych planów. Z zachowanej korespondencji Fry-
deryka II i Algarottiego dowiadujemy się, iż po serii ponaglających listownych pytań króla i ciągu enigma-
tycznych i mglistych odpowiedzi królewskiego pupila, padła jasno wyrażona prośba wenecjanina: szlachec-
two. W październiku 1740 r. Algarotti znajdował się w Berlinie18. Prosił brata o niewyjawianie informacji
o swoim miejscu pobytu, liczył bowiem na otrzymanie oficjalnej misji w Londynie. Jednak, mimo że omó-
wiono już warunki finansowe ewentualnej podróży - ostatecznie wyruszył w zupełnie innym kierunku.
Tymczasem pojawiły się nowe okoliczność polityczne, gdyż w październiku 1740 r. zmarł cesarz
Karol VI Habsburg. Korzystając z niepewnej pozycji jego córki, Marii Teresy, państwa europejskie wysu-
wały rozmaite roszczenia i warunki. Fryderyk, dostrzegając możliwość przećwiczenia pozostawionej przez
króla-kaprala sprawnej armii, postanowił przeprowadzić politykę faktów dokonanych. W połowie grudnia
1740 r. wojska pruskie zajęły Śląsk, rozpoczynając pierwszą wojnę śląską. Nim wojska pruskie mogły na
wiosnę 1741 pokonać Austriaków pod Mollowitz (Małujowicami), należało zapewnić sobie przychylność
położonego na południowej granicy Austrii Piemontu. Jego władcą był w tym czasie król Sardynii, Karol
Emanuel III, którego dziwne w swym kształcie państwo rozciągało się od Alp po jedną z największych wysp
Morza Śródziemnego. Karol Emanuel III dzięki swemu wyjątkowa długiemu panowaniu (1730-1773) miał
możliwość zobaczyć wiele zmian na kontynencie i sam również od lat liczył na część ziem, którymi władał
nieposiadający męskiego następcy Karol VI. W polu jego zainteresowań znajdowała się Lombardia wraz
z jej stolicą Mediolanem.
Algarotti został wybrany do przeprowadzenia delikatnej misji poznania zamiarów króla Sardynii i pozy-
skania go. Sława podróżnika i popularyzatora nauk Newtona oraz rodzące się stopniowo uznanie jako znawcy
sztuk, miały być zasłoną w prawdziwym przedsięwzięciu.
Sekretna wizyta w Turynie odbyła się pod pretekstem podróży do ojczystej Wenecji. W liście z 13 grud-
nia 1740 r, minister Heinrich von Podewils potwierdził wszystkie ustalenia. Znana jest odpowiedź Fryderyka
na ten list, zawierająca wiele postanowień natury dość ogólnej, pełna optymizmu i wiary w umiejętności
młodego wenecjanina. Jednakże z innych zachowanych archiwaliów wynika, iż Algarotti nie spełnił pokła-
16 Ida Treat zaczerpnęła na ten temat informacje z listu lorda Baltimore do Williama Titleya. Tre at, op. cit., s. 97.
17 „Mój drogi Algarotti [...] los mój odmienił się. Oczekuję Pana z niecierpliwością, niech mi Pani nie każe jej doświadczać.
Fryderyk". Algarotti, Opère, vol. XV, Wenecja 1794, s. 25.
18 Większość informacji dotyczących tego fragmentu życiorysu Algarottiego została zebrana pod koniec XIX w. przez
N. Л с h i 11 e, Francesco Algarotti diplomalico, „Axchivio storico italiano", serie quarta, vol. XVIII, 1886, s. 231-257.