DOI Artikel:
Jaźwińska-Pudlis, Agnieszka: Francesco Algarotti (1712-1764): Międzynarodowa kariera weneckiego "kosmopolity"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0226
220
AGNIESZKA JAŹWIŃSKA-PUDLIS
Algarotti był równocześnie synem weneckiego kupca, co mogło znacznie ułatwić mu wchodzenie w kontakty
z przyszłymi sprzedawcami w chwili, gdy zaczynały pojawiać się w Wenecji coraz donośniejsze głosy kry-
tykujące wywożenie cennych dzieł sztuki za granicę.
Projekt jak przywieść do konkluzji tworzenie Królewskiego Muzeum w Dreźnie (Progetto per ridurre
a compimenti U Reggio Museo di Dresdd) został przedstawiony królowi jeszcze przed oficjalnym otrzyma-
niem misji i stanowił zapewne rodzaj próby, mającej wykazać, że Algarotti ma konieczne w tym wypadku
kompetencje. Tekst ten ukazuje wyraźnie, iż Algarotti żywił rozległe i kompleksowe zainteresowania z dzie-
dziny muzealnictwa i kolekcjonerstwa oraz edukacji artystycznej20. Był to szeroko zakrojony projekt reformy
całego Muzeum Królewskiego. Algarotti dokładnie przestudiował zawartość wszystkich zbiorów królew-
skich, a mając już wtedy szerokie kompetencje w tym zakresie, potrafił dokonać ich krytycznej analizy.
Jednak większość badaczy koncentruje się na zakupach dzieł dawnych i zamówieniach mistrzów współcze-
snych do samej Galerii Malarstwa i do tej pory nie przebadano w pełni, w jakim stopniu prace Algarottiego
wpłynęły na inne elementy królewskiego muzeum. Algarotti postulował usystematyzowanie i poszerzenie
kolekcji rycin: „E prima io credo, che ił Re pensera a perfezionare la raccolta delie stampe, nelle quali, ben-
chè notissime ne abbia parecchie glie ne mancan per tuttavia"21. Wymienia kilka przykładów brakujących
autorów, jednak to nie nazwiska twórców są według niego najważniejszym kryterium - kolekcja rycin ma
być kompletowana, lecz zbiór powinien być pełen ze względu na podstawową funkcję rycin, jaką jest obra-
zowanie wszystkich słynnych obiektów sztuki i architektury: „Oltre che le stampe tengono luogo in certa
maniera de quadri che non si ponno avère, rappresentando almeno se non il colorito, le principali parti
pèro delia pittura: la disposizione, il disegno e il chiaro-scuro, e servirebboro moltissimo ad una scuola,
che il Re volesse erigere in Dresda dele belle arti [,..]"22. Algarotti nisko ocenił zbiór królewskich rysun-
ków, w którym najcenniejsze były prace Rembrandta. Proponował również wykluczenie z tego zbioru
studiów anatomicznych, których miejsce było według niego w pracowni malarza, podług funkcji pomoc-
niczej, jaką pełnią. Godnymi królewskiego muzeum miały być natomiast szkice przedstawiające pełne
kompozycje obrazów. Wyraźnie widać, że wenecjaninowi pokazano część zbiorów królewskich: z opo-
wieści znana mu była kolekcja medali, a ponieważ nie miała katalogu (czy też Algarotti go nie widział),
zauważył, że warto by było katalog taki stworzyć, gdyż ten, „który miałby podróżować w celu uzupełniania
muzeum", mógłby przypadkiem natrafić na brakujące w kolekcji medale. Algarotti nie wiedział, czy król
posiada zbiór kamei i gemm, jednak i w tym wypadku radził, by przedkładać jakość kamieni nad ilość.
Wymieniał też kilka kolekcji, z których król mógłby ewentualnie zakupić cenne egzemplarze. Na końcu,
pośród obiektów, wspomniane zostały rozmaite przedmioty rzemiosła artystycznego oraz posągi i zabytki
sztuki starożytnej. Również do tych obiektów - tak jak i do zbioru monet oraz kamei - Algarotti dostępu
nie otrzymał.
Całość koncepcji Algarottiego - stworzenia nowoczesnego instytutu naukowego - jest jednak bar-
dzo istotna. Muzeum Królewskie miało być nie tylko prywatną galerią. Wraz z projektowaną przez niego
biblioteką muzealną, mającą bardzo ważną rolę edukacyjną, służącą adeptom przyszłej Królewskiej Aka-
demii Sztuk Pięknych, muzeum powinno stanowić jeden z najważniejszych elementów systemu edukacji
20 Rola Algarottiego przy powiększaniu królewskiej kolekcji została przebadana bardzo dokładnie w kontekście kontaktów
z Tiepolo oraz korespondencji z dworem królewskim. Do ważniejszych w tym zakresie należą następujące prace: M. Levey,
Two paintings by Tiepolo from the Algarotti Collection, „The Burlington Magazine", vol. CII, June 1960, nr 687, s. 250-257
i 690; September 1960, s. 414; R. Fry, Cleopatra's Feast by Tiepolo, „The Burlington Magazine for Connoisseurs", vol. 63, Sep.
1933, nr 366, s. 131-135; H. P о s s e, Die Briefe des Graffen Francesco Algarotti an den Sàchsischen Hof undseine Bildernkaufe
fur die Dresdner Gemàldgalerie (1743-1747), „Jahrbuch der Kôniglischen Preussischen Kunstsammlungen", 52, 1931, s. 1-73.
Tematy te stale znajdują się w sferze zainteresowań historyków i historyków sztuki. Ostatnio ukazały się dwa artykuły związane
bezpośrednio z pracami Algarottiego dla dworu w Dreźnie: B. Mazza Boccazzi, Dresda - Venezia, Venezia - Dresda:
l'epistolario di Francesco Algarotti, [w:] Venedig - Dresden: Begegnung zweier Kulturstàdte. [Materiały sesji naukowej] Venedig
- Dresden: ideale Projektion und kulturelle Modellierung, Dresden 9-10 XI 2007, Leipzig 2010; T L i e b s с h, „ ...una picciola
e scelta raccolta di quadri moderni": Francesco Algarottis Gemâldeauftrag jur Dresden an zeitgenôssische Maler in Venedig,
w:] ibidem.
21 „Sądzę, iż najpierw Król [mógłby] pomyśleć o doprowadzeniu do doskonałości zbioru rycin, których to chociaż posiada
wiele, brakuje mu nadal dużej liczby". Algarotti, Opère, Venezia 1792, vol. VIII, s. 353 -354.
22 „Oprócz tego, że draki zajmują w pewien sposób miejsce obrazów, których mieć nie można, przedstawiając przynajmniej
-jeśli nie koloryt - to jednak najważniejsze części malarstwa: dispositio, rysunek, światłocień. Służyć by więc mogły wielce szkole
sztuk pięknych, którą [mógłby] zechcieć założyć Król w Dreznie[....]". Ibidem, s. 355.
AGNIESZKA JAŹWIŃSKA-PUDLIS
Algarotti był równocześnie synem weneckiego kupca, co mogło znacznie ułatwić mu wchodzenie w kontakty
z przyszłymi sprzedawcami w chwili, gdy zaczynały pojawiać się w Wenecji coraz donośniejsze głosy kry-
tykujące wywożenie cennych dzieł sztuki za granicę.
Projekt jak przywieść do konkluzji tworzenie Królewskiego Muzeum w Dreźnie (Progetto per ridurre
a compimenti U Reggio Museo di Dresdd) został przedstawiony królowi jeszcze przed oficjalnym otrzyma-
niem misji i stanowił zapewne rodzaj próby, mającej wykazać, że Algarotti ma konieczne w tym wypadku
kompetencje. Tekst ten ukazuje wyraźnie, iż Algarotti żywił rozległe i kompleksowe zainteresowania z dzie-
dziny muzealnictwa i kolekcjonerstwa oraz edukacji artystycznej20. Był to szeroko zakrojony projekt reformy
całego Muzeum Królewskiego. Algarotti dokładnie przestudiował zawartość wszystkich zbiorów królew-
skich, a mając już wtedy szerokie kompetencje w tym zakresie, potrafił dokonać ich krytycznej analizy.
Jednak większość badaczy koncentruje się na zakupach dzieł dawnych i zamówieniach mistrzów współcze-
snych do samej Galerii Malarstwa i do tej pory nie przebadano w pełni, w jakim stopniu prace Algarottiego
wpłynęły na inne elementy królewskiego muzeum. Algarotti postulował usystematyzowanie i poszerzenie
kolekcji rycin: „E prima io credo, che ił Re pensera a perfezionare la raccolta delie stampe, nelle quali, ben-
chè notissime ne abbia parecchie glie ne mancan per tuttavia"21. Wymienia kilka przykładów brakujących
autorów, jednak to nie nazwiska twórców są według niego najważniejszym kryterium - kolekcja rycin ma
być kompletowana, lecz zbiór powinien być pełen ze względu na podstawową funkcję rycin, jaką jest obra-
zowanie wszystkich słynnych obiektów sztuki i architektury: „Oltre che le stampe tengono luogo in certa
maniera de quadri che non si ponno avère, rappresentando almeno se non il colorito, le principali parti
pèro delia pittura: la disposizione, il disegno e il chiaro-scuro, e servirebboro moltissimo ad una scuola,
che il Re volesse erigere in Dresda dele belle arti [,..]"22. Algarotti nisko ocenił zbiór królewskich rysun-
ków, w którym najcenniejsze były prace Rembrandta. Proponował również wykluczenie z tego zbioru
studiów anatomicznych, których miejsce było według niego w pracowni malarza, podług funkcji pomoc-
niczej, jaką pełnią. Godnymi królewskiego muzeum miały być natomiast szkice przedstawiające pełne
kompozycje obrazów. Wyraźnie widać, że wenecjaninowi pokazano część zbiorów królewskich: z opo-
wieści znana mu była kolekcja medali, a ponieważ nie miała katalogu (czy też Algarotti go nie widział),
zauważył, że warto by było katalog taki stworzyć, gdyż ten, „który miałby podróżować w celu uzupełniania
muzeum", mógłby przypadkiem natrafić na brakujące w kolekcji medale. Algarotti nie wiedział, czy król
posiada zbiór kamei i gemm, jednak i w tym wypadku radził, by przedkładać jakość kamieni nad ilość.
Wymieniał też kilka kolekcji, z których król mógłby ewentualnie zakupić cenne egzemplarze. Na końcu,
pośród obiektów, wspomniane zostały rozmaite przedmioty rzemiosła artystycznego oraz posągi i zabytki
sztuki starożytnej. Również do tych obiektów - tak jak i do zbioru monet oraz kamei - Algarotti dostępu
nie otrzymał.
Całość koncepcji Algarottiego - stworzenia nowoczesnego instytutu naukowego - jest jednak bar-
dzo istotna. Muzeum Królewskie miało być nie tylko prywatną galerią. Wraz z projektowaną przez niego
biblioteką muzealną, mającą bardzo ważną rolę edukacyjną, służącą adeptom przyszłej Królewskiej Aka-
demii Sztuk Pięknych, muzeum powinno stanowić jeden z najważniejszych elementów systemu edukacji
20 Rola Algarottiego przy powiększaniu królewskiej kolekcji została przebadana bardzo dokładnie w kontekście kontaktów
z Tiepolo oraz korespondencji z dworem królewskim. Do ważniejszych w tym zakresie należą następujące prace: M. Levey,
Two paintings by Tiepolo from the Algarotti Collection, „The Burlington Magazine", vol. CII, June 1960, nr 687, s. 250-257
i 690; September 1960, s. 414; R. Fry, Cleopatra's Feast by Tiepolo, „The Burlington Magazine for Connoisseurs", vol. 63, Sep.
1933, nr 366, s. 131-135; H. P о s s e, Die Briefe des Graffen Francesco Algarotti an den Sàchsischen Hof undseine Bildernkaufe
fur die Dresdner Gemàldgalerie (1743-1747), „Jahrbuch der Kôniglischen Preussischen Kunstsammlungen", 52, 1931, s. 1-73.
Tematy te stale znajdują się w sferze zainteresowań historyków i historyków sztuki. Ostatnio ukazały się dwa artykuły związane
bezpośrednio z pracami Algarottiego dla dworu w Dreźnie: B. Mazza Boccazzi, Dresda - Venezia, Venezia - Dresda:
l'epistolario di Francesco Algarotti, [w:] Venedig - Dresden: Begegnung zweier Kulturstàdte. [Materiały sesji naukowej] Venedig
- Dresden: ideale Projektion und kulturelle Modellierung, Dresden 9-10 XI 2007, Leipzig 2010; T L i e b s с h, „ ...una picciola
e scelta raccolta di quadri moderni": Francesco Algarottis Gemâldeauftrag jur Dresden an zeitgenôssische Maler in Venedig,
w:] ibidem.
21 „Sądzę, iż najpierw Król [mógłby] pomyśleć o doprowadzeniu do doskonałości zbioru rycin, których to chociaż posiada
wiele, brakuje mu nadal dużej liczby". Algarotti, Opère, Venezia 1792, vol. VIII, s. 353 -354.
22 „Oprócz tego, że draki zajmują w pewien sposób miejsce obrazów, których mieć nie można, przedstawiając przynajmniej
-jeśli nie koloryt - to jednak najważniejsze części malarstwa: dispositio, rysunek, światłocień. Służyć by więc mogły wielce szkole
sztuk pięknych, którą [mógłby] zechcieć założyć Król w Dreznie[....]". Ibidem, s. 355.