DOI Artikel:
Jaźwińska-Pudlis, Agnieszka: Francesco Algarotti (1712-1764): Międzynarodowa kariera weneckiego "kosmopolity"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0237
FRANCESCO ALGAROTTI (1712-1764). MIĘDZYNARODOWA KARIERA WENECKIEGO „KOSMOPOLITY"
231
Kolekcja Algarottiego - zgodnie z opinią wielu badaczy - nie była nigdy tak wartościowa jak np. zbiory
konsula Josepha Smitha. Nie została od początku zaplanowana. Po części był to zbiór powstały przy okazji
zakupów czynionych dla Augusta III. Jak wynika z przekazów, Algarottiemu udało się zgromadzić własną
kolekcję około 200 obrazów oraz rysunków różnych mistrzów, z czego aż 13 obrazów samego Tiepola.
Posiadał też duży zespół rysunków i obrazów swego pupila, Maura Tesiego, obiekty rzemiosła artystycznego,
odlewy gipsowe i z całą pewnością wiele książek. Kolekcja nie została jednak dokładnie przebadana58.
Na zakończenie należy jeszcze wyjaśnić zagadnienie związane z twórczością plastyczną Algarottiego.
Jej istnienie sprawia, że niekiedy mylnie bywa on brany za malarza bądź rytownika, którymi de facto nigdy
nie był. Nie zachowały się szersze relacje potwierdzające, by Algarotti kiedykolwiek pobierał systematycz-
nie lekcje rysunku czy malarstwa. To, co pozostało z jego twórczości winno być raczej określone mianem
„inwencji plastycznych". Zachowane po nim liczne szkice i rysunki ukazują dość wprawną i szybką rękę
- szczególną uwagę zwracają szkice architektoniczne. Przeważa jednak banalność tematów oraz naiwny
i nieudolny sposób przedstawiania postaci.
Ponadto Algarotti nie umiał - czy też może nie potrafił się zdobyć? - na samodzielne wykańczanie prac.
Kilkakrotnie współpracował z rozmaitymi artystami - rytownikami i malarzami, którzy jego szkicom -
zarówno w dziedzinie inwencji, jak i rysunku - nadawali ostateczną formę59. Po powrocie do Włoch na stałe
osobą taką stał się dla Algarottiego młody malarz, Mauro Tesi60, zwany też niekiedy Maurino. Sporządzał
on na zamówienie pracodawcy liczne capricci architektoniczne. Nie był to malarz tak wybitny jak Tiepolo
i współpraca ta nie miała większego znaczenia dla historii sztuki. Warto wspomnieć, że Tiepolo kilkakrotnie
zgodził się własną ręką „wypełnić" postaciami malowane przez Maura Tesiego pod dyktando Algarottiego
pejzaże z architekturą. Sporządzał też rysunki głów orientalnych (przeważnie mężczyzn) według szkiców
Francesca.
Zachowały się sporadyczne relacje o innych dziedzinach, w których realizowano owe „inwencje" Alga-
rottiego. Należała do nich nie tylko architektura, dekoracje teatralne i malarstwo, ale też okazjonalnie pro-
jekty porcelany.
Liczne „inwencje" Algarottiego znalazły się w wydaniu dzieł zbiorowych z Wenecji. Najprawdopodob-
niej według zlecenia wydawcy, na podstawie zachowanych szkiców ryciny wykonali Raffaello Morghen
(1758-1833) oraz Francesco Novelli (1764-1836). Znajdują się na nich inskrypcje stanowiące najlepszą
metaforę życia tego wenecjanina - Algarottus invent., F. Novelli se. - Algarotti wymyślił, Novelli wyrył.
Jednym z najlepiej znanych powiedzeń Algarottiego jest obecnie metafora zaczerpnięta z Viaggi di
Russia: „Petersburg to okno, przez które Rosja patrzy na Europę". Wszystko jednak tylko dzięki temu, że
zamieścił je w Jeźdźcu miedzianym (1837) Aleksander Puszkin, o którym wiadomo, że czytał rozmaite pisma
kosmopolitycznego wenecjanina.
58 Ponieważ całość spadku przypadła bratu Bonomo, a tylko część obiektów, które miały trafić do kilku określonych osób - jak
wybrane obrazy, złote tabakierki i serwisy porcelanowe - zostały wymienione w testamencie (przechowywany we Florencji, Archivio
di Stato, opublikowany w cytowanym wyżej artykule Giovanniego da P o z z o), jest to źródło w bardzo małym zakresie dające
wyobrażenie o stanie posiadania Algarottiego. O innych przedmiotach jest mowa w rozproszonych artykułach пр.: G. F o g о 1 a r i,
Dipinti veneziani settecenteschi delia Galleria del Conte Francesco Algarotti (Amigoni e Pittoni), „Bollettino d'Arte", V, agosto
1911, s. 311-317; L. Faedo, La collezione di calchi di Francesco Algarotti e la raccolta Farsetti, [w:] Venezia, l'archeologia e
ГЕигора. Atti del Congresso Internazionale Venezia, (giugno) 1994, „Rivista di Archeologia", suppl. 17, 1996, s. 194-204.
59 Na temat twórczości Algarottiego, a także jego współpracy z innymi artystami: A. R a v à, Incisioni su stagno di Algarotti,
,,1'Arte", 1913; M. S ant i fali er, Alcuni „griffonages" su stagno di Francesco Algarotti e la grafica di Giambattista Tiepolo,
„Arte Veneta", XXXI, 1977, s. 135-144; А. С r a i e v i с h, ,,Avendo arte sua per fine principalissimo il diletto " - note su alcuni
disegni di Francesco Algarotti, „Arte Veneta", 2003, nr 60, s. 168-185.
60 Mauro Tesi urodził się w Modenie w 1730, zmarł w Bolonii w 1766 r. Algarotti zajmował się jego edukacją i współpracował
z nim na polu sztuki. Przyjaźnił się również z żoną Maura i został ojcem chrzestnym córki małżonków Tesi. Prace Tesiego nigdy
nie osiągnęły wysokiego poziomu artystycznego.
231
Kolekcja Algarottiego - zgodnie z opinią wielu badaczy - nie była nigdy tak wartościowa jak np. zbiory
konsula Josepha Smitha. Nie została od początku zaplanowana. Po części był to zbiór powstały przy okazji
zakupów czynionych dla Augusta III. Jak wynika z przekazów, Algarottiemu udało się zgromadzić własną
kolekcję około 200 obrazów oraz rysunków różnych mistrzów, z czego aż 13 obrazów samego Tiepola.
Posiadał też duży zespół rysunków i obrazów swego pupila, Maura Tesiego, obiekty rzemiosła artystycznego,
odlewy gipsowe i z całą pewnością wiele książek. Kolekcja nie została jednak dokładnie przebadana58.
Na zakończenie należy jeszcze wyjaśnić zagadnienie związane z twórczością plastyczną Algarottiego.
Jej istnienie sprawia, że niekiedy mylnie bywa on brany za malarza bądź rytownika, którymi de facto nigdy
nie był. Nie zachowały się szersze relacje potwierdzające, by Algarotti kiedykolwiek pobierał systematycz-
nie lekcje rysunku czy malarstwa. To, co pozostało z jego twórczości winno być raczej określone mianem
„inwencji plastycznych". Zachowane po nim liczne szkice i rysunki ukazują dość wprawną i szybką rękę
- szczególną uwagę zwracają szkice architektoniczne. Przeważa jednak banalność tematów oraz naiwny
i nieudolny sposób przedstawiania postaci.
Ponadto Algarotti nie umiał - czy też może nie potrafił się zdobyć? - na samodzielne wykańczanie prac.
Kilkakrotnie współpracował z rozmaitymi artystami - rytownikami i malarzami, którzy jego szkicom -
zarówno w dziedzinie inwencji, jak i rysunku - nadawali ostateczną formę59. Po powrocie do Włoch na stałe
osobą taką stał się dla Algarottiego młody malarz, Mauro Tesi60, zwany też niekiedy Maurino. Sporządzał
on na zamówienie pracodawcy liczne capricci architektoniczne. Nie był to malarz tak wybitny jak Tiepolo
i współpraca ta nie miała większego znaczenia dla historii sztuki. Warto wspomnieć, że Tiepolo kilkakrotnie
zgodził się własną ręką „wypełnić" postaciami malowane przez Maura Tesiego pod dyktando Algarottiego
pejzaże z architekturą. Sporządzał też rysunki głów orientalnych (przeważnie mężczyzn) według szkiców
Francesca.
Zachowały się sporadyczne relacje o innych dziedzinach, w których realizowano owe „inwencje" Alga-
rottiego. Należała do nich nie tylko architektura, dekoracje teatralne i malarstwo, ale też okazjonalnie pro-
jekty porcelany.
Liczne „inwencje" Algarottiego znalazły się w wydaniu dzieł zbiorowych z Wenecji. Najprawdopodob-
niej według zlecenia wydawcy, na podstawie zachowanych szkiców ryciny wykonali Raffaello Morghen
(1758-1833) oraz Francesco Novelli (1764-1836). Znajdują się na nich inskrypcje stanowiące najlepszą
metaforę życia tego wenecjanina - Algarottus invent., F. Novelli se. - Algarotti wymyślił, Novelli wyrył.
Jednym z najlepiej znanych powiedzeń Algarottiego jest obecnie metafora zaczerpnięta z Viaggi di
Russia: „Petersburg to okno, przez które Rosja patrzy na Europę". Wszystko jednak tylko dzięki temu, że
zamieścił je w Jeźdźcu miedzianym (1837) Aleksander Puszkin, o którym wiadomo, że czytał rozmaite pisma
kosmopolitycznego wenecjanina.
58 Ponieważ całość spadku przypadła bratu Bonomo, a tylko część obiektów, które miały trafić do kilku określonych osób - jak
wybrane obrazy, złote tabakierki i serwisy porcelanowe - zostały wymienione w testamencie (przechowywany we Florencji, Archivio
di Stato, opublikowany w cytowanym wyżej artykule Giovanniego da P o z z o), jest to źródło w bardzo małym zakresie dające
wyobrażenie o stanie posiadania Algarottiego. O innych przedmiotach jest mowa w rozproszonych artykułach пр.: G. F o g о 1 a r i,
Dipinti veneziani settecenteschi delia Galleria del Conte Francesco Algarotti (Amigoni e Pittoni), „Bollettino d'Arte", V, agosto
1911, s. 311-317; L. Faedo, La collezione di calchi di Francesco Algarotti e la raccolta Farsetti, [w:] Venezia, l'archeologia e
ГЕигора. Atti del Congresso Internazionale Venezia, (giugno) 1994, „Rivista di Archeologia", suppl. 17, 1996, s. 194-204.
59 Na temat twórczości Algarottiego, a także jego współpracy z innymi artystami: A. R a v à, Incisioni su stagno di Algarotti,
,,1'Arte", 1913; M. S ant i fali er, Alcuni „griffonages" su stagno di Francesco Algarotti e la grafica di Giambattista Tiepolo,
„Arte Veneta", XXXI, 1977, s. 135-144; А. С r a i e v i с h, ,,Avendo arte sua per fine principalissimo il diletto " - note su alcuni
disegni di Francesco Algarotti, „Arte Veneta", 2003, nr 60, s. 168-185.
60 Mauro Tesi urodził się w Modenie w 1730, zmarł w Bolonii w 1766 r. Algarotti zajmował się jego edukacją i współpracował
z nim na polu sztuki. Przyjaźnił się również z żoną Maura i został ojcem chrzestnym córki małżonków Tesi. Prace Tesiego nigdy
nie osiągnęły wysokiego poziomu artystycznego.