Rocznik Historii Sztuki (36.2011)

JACEK DĘBICKI

Szczęsny Dettloffwg: Sz. Dettloffo sztuce i zabytkach Poznania. Wybór studiów i artykułów z lat 1916-1947, Poznań 2011

Professor Dr. Max Dyorâk, jur die Anregung zu dieser Arbeit2. Podziękowanie Dvofâkowi za zachętę do pod-
jęcia tego problemu badawczego wskazuje na to, iż nasz uczony musiał mieć znacznie wcześniejsze kontakty
z wybitnym austriackim historykiem sztuki, niż na to wskazuje się w jego życiorysach, pisząc najczęściej, iż
do Wiednia przybył w 1913 roku. Obszerność jego dysertacji, rozległość studiów porównawczych, znakomita
znajomość literatury z zakresu historii sztuki wskazują na przeprowadzenie kilkuletnich, żmudnych i pogłę-
bionych badań, których nie byłby w stanie zrealizować w tak krótkim czasie, jeśli weźmie się pod uwagę fakt,
iż Max Dvorak promował go na doktora filozofii w lutym 1914 roku. W zacytowanym fragmencie mamy
jeszcze jedno ważne sformułowanie, mianowicie dziękuje on meinem hochverehrten Lehrer, Herm Professor
Dr. Max Dvorak. Owo podziękowanie „mojemu wysoce szanownemu nauczycielowi" zamieszczone w publi-
kacji ogłoszonej drukiem w Poznaniu rok po wiedeńskiej promocji wskazuje dowodnie, iż Dettloff uważał się
za ucznia Маха Dvofâka. Analiza treści jego prac, rozpoznanie stosowanych metod, sposobów interpretowa-
nia form i treści sztuki późnośredniowiecznej znajdujących wyraz w rozlicznych rozprawach uczonego pozwo-
lą odpowiedzieć na pytanie, czy zamieszczone sformułowanie było zaledwie grzecznościową konwencją, czy
też ważną deklaracją mctodologiczno-heurystyczną. Problem jest o tyle istotny, że wokół metody badawczej
Dcttloffa narosły pewne nieporozumienia. Warto je wyjaśnić, gdyż właśnie warsztat badawczy poznańskiego
uczonego i stosowana przez niego metoda stały się podstawą efektownych i niekiedy bardzo śmiałych tez,
formułowanych w odniesieniu do zjawisk artystycznych późnego średniowiecza.

Kiedy Dettloff powrócił w 1914 roku do Poznania, zarząd Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
powierzył mu kierowanie Galerią Malarstwa Muzeum im. Mielżyńskich w Poznaniu, co zbiegło się z nomi-
nacją go na profesora nadzwyczajnego historii sztuki w seminariach duchownych w Poznaniu i Gnieźnie.
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej objął Dettloff w 1918 roku - razem z Józefem Kostrzewskim

kierownictwo nowo tworzonego Muzeum Wielkopolskiego, powołanego do życia, aby zastąpić dawne
Kaiser-Friedrich-Museum. Te epizody zaowocowały wieloma publikacjami poświęconymi problematyce mu-
zealnej i wystawienniczej, które, choć miały zasadniczo charakter popularyzatorski, były ważnymi glosami
odnoszącymi się nie tylko do zagadnień historyczno-artystycznych. lecz również do ogólnych problemów
szeroko rozumianej kultury tworzącego się na nowo państwa polskiego. Liczba opublikowanych wówczas
notatek, małych rozprawek, obszerniejszych artykułów prasowych zw łaszcza w dzienniku „Kurier Poznański"

wskazuje na to, że Dettloff tę część swojej aktywności traktował poważnie i uważał za posługę społeczną. Pi-
sał więc w 1916 roku O popularyzacji sitaki i jej dziejów, a w 1917 roku o Wystawie doborowych dziel malarstwa

2 Sz. Dettloff, Der Entwurf von 1488zum Sebaldusgrab. Ein Beitragzur Geschichte dergotischen Kleinarchitektur uiul Plastik in.s-
besondereauchzur Vischer-Frage, Poscn 1915, zob. Vorwort [bez paginacji].