DOI Artikel:
Żuchowski, Tadeusz J.: Mieczysław Gębarowicz (1893 - 1984)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16827#0065
58
TADEUSZ J. ŻUCHOWSKI
Mice zy sław Gę barów i с z
wg: A. Małkiewicz, Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice, Kraków 2005
Gębarowicz formułuje przy okazji podstawy historii sztuki jako dyscypliny. Według niego „ideałem
naukowym historji sztuki jest rozpatrywanie zjawisk artystycznych minionych epok ze stanowiska ich twór-
ców, gdyż tylko wówczas mięlibyśmy pewność zachowania pewnego obiektywizmu. Niestety, ideał ten do
osiągnięcia jest w ogóle (...) trudny, a wręcz niemożliwy w odniesieniu do średniowiecza (...) Ten brak zastą-
pić możemy dziś, częściowo przynajmniej, rozpatrywaniem całej tej sztuki na tle ideowo-kulturalnem, które
(...) chroni przed wkraczaniem na fałszywe tory. Drugim warunkiem zachowania objektywizmu naukowego
jest przestrzeganie proporcyj między faktem a komentarzem, czyli innemi słowy, interpretacja nie może iść
zbyt daleko i przekraczać granic, poza któremi zatraca się jej związek z konkretnym dziełem sztuki. Dotyczy
to zwłaszcza dziedziny, gdzie elementem zasadniczym jest forma plastyczna,,s. Rola historyka sztuki jest
niczym „misja społeczna historji sztuki, a jej spełnienie polega (...) na spotęgowaniu wrażliwości na wysiłek
twórczy, zawarty w każdym dzicle,,c\
Przy całej swej ostrożności, wręcz oszczędności w interpretowaniu, Gębarowicz usiłuje w swych anali-
zach oddać istotę dzieła, nazwać najbardziej newralgiczne jego momenty. Sprawność języka była wynikiem
żmudnego szlifowania zdań, a troska o adekwatność wypowiedzi zawsze ograniczała jego pisarstwo10. Kilka
słów charakteryzujących rzeźbę Wita Stwosza pozwala zrozumieć, jaką rolę pełni u Gębarowicza opis i czym
jest idąca za nim interpretacja. „Draperie gną się i łamią twardo, układając się naprzemian w wielkie gładkie
powierzchnie i niespokojnie wzburzone zespoły małych fałdów, a ich kontrasty podkreślają silniej jeszc/e
ruchliwość kompozycji i jej ekspresyjność,,".
Przywiązanie do faktów i do rekonstruowanego kontekstu kulturowego powraca w pisarstwie powojen-
nym. Według Gębarowicza kluczem do rekonstrukcji jest status źródeł, „a więc kwestia równoległego z ana-
lizą formy traktowania źródeł literackich i historii sztuki i to nie jedynie w celu determinacji poszczególnych
dzieł sztuki, ale w sensie ogólnym, dla ich interpretacji, przez odtwarzanie poglądów artystycznych poszcze-
gólnych epok, jak też i tendencji wybitnych indywidualności twórczych"12.
8 Ibidem, s. 17-18.
9 Ibidem, s. 1K.
10 Ihidenuk. 21
11 M. Gębarowicz, Sztuka średniowieczna.... s. 411.
12 Papiery Gębarowicza, ZNiO, rkps 18300/11.1.1, k. 56.
TADEUSZ J. ŻUCHOWSKI
Mice zy sław Gę barów i с z
wg: A. Małkiewicz, Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice, Kraków 2005
Gębarowicz formułuje przy okazji podstawy historii sztuki jako dyscypliny. Według niego „ideałem
naukowym historji sztuki jest rozpatrywanie zjawisk artystycznych minionych epok ze stanowiska ich twór-
ców, gdyż tylko wówczas mięlibyśmy pewność zachowania pewnego obiektywizmu. Niestety, ideał ten do
osiągnięcia jest w ogóle (...) trudny, a wręcz niemożliwy w odniesieniu do średniowiecza (...) Ten brak zastą-
pić możemy dziś, częściowo przynajmniej, rozpatrywaniem całej tej sztuki na tle ideowo-kulturalnem, które
(...) chroni przed wkraczaniem na fałszywe tory. Drugim warunkiem zachowania objektywizmu naukowego
jest przestrzeganie proporcyj między faktem a komentarzem, czyli innemi słowy, interpretacja nie może iść
zbyt daleko i przekraczać granic, poza któremi zatraca się jej związek z konkretnym dziełem sztuki. Dotyczy
to zwłaszcza dziedziny, gdzie elementem zasadniczym jest forma plastyczna,,s. Rola historyka sztuki jest
niczym „misja społeczna historji sztuki, a jej spełnienie polega (...) na spotęgowaniu wrażliwości na wysiłek
twórczy, zawarty w każdym dzicle,,c\
Przy całej swej ostrożności, wręcz oszczędności w interpretowaniu, Gębarowicz usiłuje w swych anali-
zach oddać istotę dzieła, nazwać najbardziej newralgiczne jego momenty. Sprawność języka była wynikiem
żmudnego szlifowania zdań, a troska o adekwatność wypowiedzi zawsze ograniczała jego pisarstwo10. Kilka
słów charakteryzujących rzeźbę Wita Stwosza pozwala zrozumieć, jaką rolę pełni u Gębarowicza opis i czym
jest idąca za nim interpretacja. „Draperie gną się i łamią twardo, układając się naprzemian w wielkie gładkie
powierzchnie i niespokojnie wzburzone zespoły małych fałdów, a ich kontrasty podkreślają silniej jeszc/e
ruchliwość kompozycji i jej ekspresyjność,,".
Przywiązanie do faktów i do rekonstruowanego kontekstu kulturowego powraca w pisarstwie powojen-
nym. Według Gębarowicza kluczem do rekonstrukcji jest status źródeł, „a więc kwestia równoległego z ana-
lizą formy traktowania źródeł literackich i historii sztuki i to nie jedynie w celu determinacji poszczególnych
dzieł sztuki, ale w sensie ogólnym, dla ich interpretacji, przez odtwarzanie poglądów artystycznych poszcze-
gólnych epok, jak też i tendencji wybitnych indywidualności twórczych"12.
8 Ibidem, s. 17-18.
9 Ibidem, s. 1K.
10 Ihidenuk. 21
11 M. Gębarowicz, Sztuka średniowieczna.... s. 411.
12 Papiery Gębarowicza, ZNiO, rkps 18300/11.1.1, k. 56.