DOI Artikel:
Pękala, Teresa: Mieczysław Wallis (1895 - 1975)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16827#0077
70
11 RI S \ PĘKALA
Mieczysław Wallis, archiwum Waldemara Baraniewskiego
( 1932), Oceny estetyczne jako czynnik konstrukcyjny nauk historycznych o sztuce ( 1933), O sztuce wczorajsze/
(1934 ). Szkice estetyczne stanowią próbę ujęcia w ramy teorii podstawowych sądów na temat dzieł sztu-
ki, nie są jednak prostą syntezą rozdrobnionych refleksji. Historia sztuki i estetyka uzupełniają się, nadając
koncepcji Wallisa wyróżniającą jakość. Zgodnie z metodą szkoły Iwowsko-warszawskiej Wallis precyzuje
wprowadzone pojęcia i poglądy, a następnie ogranicza ich pole znaczeniowe na podstawie konkretnych przy-
kładów użycia4.
Postawa wieloaspektowego ujmowania zjawisk, widoczna w przenikaniu się historii sztuki i estetyki,
była rysem osobowości Wallisa, charakteryzującym stosunek do wszelkich zjawisk. Był człowiekiem aktyw-
nym, interesował się życiem innych ludzi i losami kraju. Brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej
w 1920 roku, za co otrzymał w 1938 roku Medal Niepodległości. W latach międzywojennych wolny czas spę-
dzał w gronie artystów w Zakopanem5. W 1936 roku Wallis poznał tam Brunona Schulza, któremu usiłował
nawet pomóc w sprzedaży kilku egzemplarzy Księgi Bałwochwalczej. Autor Przeżycia i wartości miał wiel-
kie zrozumienie dla śmiałej, nowoczesnej formy i odważnej tematyki prac Schulza i ubolewał, że nikt tych
dzieł graficznych nie chciał kupić. W twórczości Schulza dostrzegał zapowiedź nadchodzącej epoki „wartości
ostrych" w sztuce, podczas gdy „wartości łagodne", reprezentowane na przykład przez Teodora Axentowicza,
odchodzą w przeszłość. Tego typu fazy przemiany sztuki z okresu panowania, przez, odrzucenie do „sztuki
wczorajszej'\ by w końcu trafić do „sztuki dawnej", uważał Wallis za naturalny proces.
W biografii intelektualnej Wallisa w okresie międzywojennym należy odnotować jeszcze jeden ważny
wątek - zwrot ku semiologii. Pionierski program badań nad sztuką „z punktu widzenia semantycznego" zapre-
zentował w referacie pt. L 'art au point cle vue semant ic/ue une méthode réc ente de / 'esthétique wygłoszonym
na II Międzynarodowym Kongresie Estetyki w Paryżu w 1937 roku. Następnie w 1939 roku w Londynie na
Międzynarodowym Kongresie Historyków Sztuki Wallis wygłosił referat pt. Transformations de la peinture
européenne du point de vue sémantique. Do badań semantycznych powrócił w czasie drugiej wojny światowej
i później w latach sześćdziesiątych.
4 W recenzjach o malarstwie Romana Kramsztyka („Wiadomości Literackie" 1936, nr 21 ) i karykaturze Wallis zmierzy! się z wartości;)
estetyczną brzydoty i groteski, którym później poświęcił obszerne rozprawy.
5 W Secesji i w recenzjach prasowych są ślady fascynacji sztuką Podhala i Spiszą. W notatkach z tego okresu pojawiają się nazwi-
ska Stanisława Ignacego Witkiewicza, Jacka Malczewskiego, Michała Choromańskiego, Karola Szymanowskiego, Juliana Tuwima, Leona
Chwistka.
11 RI S \ PĘKALA
Mieczysław Wallis, archiwum Waldemara Baraniewskiego
( 1932), Oceny estetyczne jako czynnik konstrukcyjny nauk historycznych o sztuce ( 1933), O sztuce wczorajsze/
(1934 ). Szkice estetyczne stanowią próbę ujęcia w ramy teorii podstawowych sądów na temat dzieł sztu-
ki, nie są jednak prostą syntezą rozdrobnionych refleksji. Historia sztuki i estetyka uzupełniają się, nadając
koncepcji Wallisa wyróżniającą jakość. Zgodnie z metodą szkoły Iwowsko-warszawskiej Wallis precyzuje
wprowadzone pojęcia i poglądy, a następnie ogranicza ich pole znaczeniowe na podstawie konkretnych przy-
kładów użycia4.
Postawa wieloaspektowego ujmowania zjawisk, widoczna w przenikaniu się historii sztuki i estetyki,
była rysem osobowości Wallisa, charakteryzującym stosunek do wszelkich zjawisk. Był człowiekiem aktyw-
nym, interesował się życiem innych ludzi i losami kraju. Brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej
w 1920 roku, za co otrzymał w 1938 roku Medal Niepodległości. W latach międzywojennych wolny czas spę-
dzał w gronie artystów w Zakopanem5. W 1936 roku Wallis poznał tam Brunona Schulza, któremu usiłował
nawet pomóc w sprzedaży kilku egzemplarzy Księgi Bałwochwalczej. Autor Przeżycia i wartości miał wiel-
kie zrozumienie dla śmiałej, nowoczesnej formy i odważnej tematyki prac Schulza i ubolewał, że nikt tych
dzieł graficznych nie chciał kupić. W twórczości Schulza dostrzegał zapowiedź nadchodzącej epoki „wartości
ostrych" w sztuce, podczas gdy „wartości łagodne", reprezentowane na przykład przez Teodora Axentowicza,
odchodzą w przeszłość. Tego typu fazy przemiany sztuki z okresu panowania, przez, odrzucenie do „sztuki
wczorajszej'\ by w końcu trafić do „sztuki dawnej", uważał Wallis za naturalny proces.
W biografii intelektualnej Wallisa w okresie międzywojennym należy odnotować jeszcze jeden ważny
wątek - zwrot ku semiologii. Pionierski program badań nad sztuką „z punktu widzenia semantycznego" zapre-
zentował w referacie pt. L 'art au point cle vue semant ic/ue une méthode réc ente de / 'esthétique wygłoszonym
na II Międzynarodowym Kongresie Estetyki w Paryżu w 1937 roku. Następnie w 1939 roku w Londynie na
Międzynarodowym Kongresie Historyków Sztuki Wallis wygłosił referat pt. Transformations de la peinture
européenne du point de vue sémantique. Do badań semantycznych powrócił w czasie drugiej wojny światowej
i później w latach sześćdziesiątych.
4 W recenzjach o malarstwie Romana Kramsztyka („Wiadomości Literackie" 1936, nr 21 ) i karykaturze Wallis zmierzy! się z wartości;)
estetyczną brzydoty i groteski, którym później poświęcił obszerne rozprawy.
5 W Secesji i w recenzjach prasowych są ślady fascynacji sztuką Podhala i Spiszą. W notatkach z tego okresu pojawiają się nazwi-
ska Stanisława Ignacego Witkiewicza, Jacka Malczewskiego, Michała Choromańskiego, Karola Szymanowskiego, Juliana Tuwima, Leona
Chwistka.