DOI Artikel:
Olszewska, Anna; Porębski, Mieczysław [Gefeierte Pers.]; Porębski, Mieczysław [Bearb.]: Obecność prac humanisty: o Mieczysławie Porębskim w 2013
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0024
18
ANNA OLSZEWSKA
ani „gospodarzy". Autor przyznał jednak, iż pomimo różnic ideologicznych, tytuł w trakcie całego istnienia
rzetelnie dokumentował zawiłości sztuki oraz polityki kulturalnej w powojennej Polsce85. Mieczysław Po-
rębski pełnił obowiązki redaktora naczelnego „Przeglądu Artystycznego" w latach 1952-1956. Wówczas to,
czasopismo zostało objęte patronatem Państwowego Instytutu Sztuki. W roku 1955 ukazał się w „Przeglą-
dzie" pierwszy od roku 1949 artykuł o sztuce awangardowej, autorstwa Porębskiego właśnie86. Okres ten nie
jest jednak w historii „Przeglądu Artystycznego" uznawany za przełomowy87. Tytuł zmieniał się stopniowo,
na fali wydarzeń kształtujących polskie życie artystyczne w połowie lat 50. W recenzjach zamieszczanych
na łamach „Życia Literackiego", „Przegląd Artystyczny" tamtych lat był określany jako czasopismo „starego
typu"88. Zmianę programu wyraźnie zadeklarowano dopiero w 1957 r. Mieczysław Porębski zasiadł wówczas
w sześcioosobowym kolegium redakcyjnym, pod kierownictwem Aleksandra Wojciechowskiego89. Wtedy
to wypracowano na jego łamach szczególny styl uprawiania krytyki, skoncentrowano się na sztuce drugiej
połowy XX w. Redakcja podjęła wysiłki wyprowadzenia ówczesnej polskiej sceny artystycznej z izolacji,
informowała o poczynaniach Międzynarodowyego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA). Przekładano
publikowane w nim teksty na język francuski, drukowano materiały pozyskane od autorów zagranicznych.
„Przegląd Artystyczny" współorganizował też wystawy sztuki współczesnej w kraju i za granicą90. W rezul-
tacie tych działań konserwatywnie odbierany tytuł przeobraził się, zdaniem Wojciechowskiego: „w miejsce
spotkań i dyskusji, wymiany poglądów" różnych środowisk, przyciągnął artystów młodego pokolenia91. To
na podstawie artykułów i recenzji z tego okresu tak wysoko ceni się dziś Porębskiego jako krytyka. Teksty
z lat 1956-1965 autor włączył później do pierwszej edycji Pożegnania z krytyką?2. To dzięki ówczesnej dzia-
łalności odbierany jest jako reprezentant szczególnie wysmakowanej pod względem językowym krytyki,
skupionej na materialnej substancji dzieła sztuki oraz inspirowanej stylem poetów czy filozofią z kręgów
Sartre'a. To także w tamtym okresie uhonorowano autora międzynarodową nagrodą za recenzję XVIII Bien-
nale Weneckiego93.
W kolejnych opracowaniach dotyczących życia artystycznego tamtych czasów zauważyć można tenden-
cję do coraz to mocniejszego akcentowania znaczenia Porębskiego dla czasopisma. Aleksander Wojciechow-
ski, referując działalność „Przeglądu Artystycznego" w latach 70., przyznał Mieczysławowi Porębskiemu
miejsce równe pozostałym członkom komitetu redakcyjnego94. W opracowaniu powstałym na początku lat
90. Krystyna Zakrzewska doceniła głos Porębskiego w sporze o sztukę współczesną, stanowisko, które zajął
w roku 1955, a także inne jego artykuły z lat 195 7-19609' W studiach nad życiem artystycznym, powstałych
po roku 2000, zaznacza się z kolei tendencja do podkreślania międzynarodowego i kulturotwórczego znacze-
nia „Przeglądu" w okresie odwilży, w czasach współpracy z AICA (Andą Rottenberg czy Piotrem Piotrow-
skim), czemu towarzyszy skłonność do wysuwania postaci Mieczysława Porębskiego na pierwszy plan96.
„Przegląd Artystyczny" nie pozostał jedynym periodykiem, w którym odnaleźć można teksty krytyczne
Mieczysława Porębskiego z lat 50. Pod względem liczby artykułów (15) na drugim miejscu w tym okresie
znajduje się „Przegląd Kulturalny". Współpraca zaczęła się około roku 1955. Czasopismo szybko zyskiwało
wówczas na popularności97. Jego nakład wzrósł do 75 tysięcy egzemplarzy, kolportowanych głównie wśród
s-W o j с i e с h o w s к i, op. cit., s. 16-17.
86 K. Z a к r z e w s к -à, Przegląd Artystyczny, [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1945—1960, s. 387'.
87 Ibidem, s. 386-388.
88 W o j с i e с h o w s к i, op. cit., s. 16.
89 Z a к r z e w s к a, op. cit., s. 388.
90 W о j с i e с h o w s к i, op. cit., s. 17-18.
91 Ibidem, s. 18.
92 M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1966, s. 5.
93 Z а к r z e w s к a. op. cit., s. 389.
44 Oprócz wyżej wymienionych w komitecie redakcyjnym zasiedli: Roman Artymowski, Andrzej Jakimowicz, Jerzy Sołtan Bohdan
Urbanowicz, Michał Walicki; sekretarzem redakcji była Barbara Wojciechowska; Wojciechowski, op. cit., s. 17.
95 Zakrzewska, op. cit., s. 388.
96 Anda Rottenberg, referując działalność sekcji polskiej z okazji 50. rocznicy powstania AICA, zaznaczyła, że był jednym z niewielu,
którzy podtrzymywali żywotność owej sekcji u początków jej działalności, nadmieniła, że podporządkowany uprzednio ideom socrealizmu
„Przegląd Artystyczny", po 1956 r. został przejęty przez polską sekcję AICA, pod „odważnym i inteligentnym przewodnictwem Mieczysława
Porębskiego i Aleksandra Wojciechowskiego" i stał się najbardziej awangardowym czasopismem Bloku Wschodniego, przez które środowi-
ska artystyczne tej strefy miały dostęp do publikacji zachodnich. A. R o t t e n b e r g, Europe de l'Est: Trying to be eąual, [w:] Histoires
de 50 de l'Association Internationale des Critiques dArt/AICA, Paris 2002, s. 51-52.
97 T. Mielczare к, Liberałowie i rewizjoniści. Z dziejów,, Przeglądu Kulturalnego" (1952-1963), „Kieleckie Studia Biblio-
logiczne", 5, 2000, s. 109-110.
ANNA OLSZEWSKA
ani „gospodarzy". Autor przyznał jednak, iż pomimo różnic ideologicznych, tytuł w trakcie całego istnienia
rzetelnie dokumentował zawiłości sztuki oraz polityki kulturalnej w powojennej Polsce85. Mieczysław Po-
rębski pełnił obowiązki redaktora naczelnego „Przeglądu Artystycznego" w latach 1952-1956. Wówczas to,
czasopismo zostało objęte patronatem Państwowego Instytutu Sztuki. W roku 1955 ukazał się w „Przeglą-
dzie" pierwszy od roku 1949 artykuł o sztuce awangardowej, autorstwa Porębskiego właśnie86. Okres ten nie
jest jednak w historii „Przeglądu Artystycznego" uznawany za przełomowy87. Tytuł zmieniał się stopniowo,
na fali wydarzeń kształtujących polskie życie artystyczne w połowie lat 50. W recenzjach zamieszczanych
na łamach „Życia Literackiego", „Przegląd Artystyczny" tamtych lat był określany jako czasopismo „starego
typu"88. Zmianę programu wyraźnie zadeklarowano dopiero w 1957 r. Mieczysław Porębski zasiadł wówczas
w sześcioosobowym kolegium redakcyjnym, pod kierownictwem Aleksandra Wojciechowskiego89. Wtedy
to wypracowano na jego łamach szczególny styl uprawiania krytyki, skoncentrowano się na sztuce drugiej
połowy XX w. Redakcja podjęła wysiłki wyprowadzenia ówczesnej polskiej sceny artystycznej z izolacji,
informowała o poczynaniach Międzynarodowyego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA). Przekładano
publikowane w nim teksty na język francuski, drukowano materiały pozyskane od autorów zagranicznych.
„Przegląd Artystyczny" współorganizował też wystawy sztuki współczesnej w kraju i za granicą90. W rezul-
tacie tych działań konserwatywnie odbierany tytuł przeobraził się, zdaniem Wojciechowskiego: „w miejsce
spotkań i dyskusji, wymiany poglądów" różnych środowisk, przyciągnął artystów młodego pokolenia91. To
na podstawie artykułów i recenzji z tego okresu tak wysoko ceni się dziś Porębskiego jako krytyka. Teksty
z lat 1956-1965 autor włączył później do pierwszej edycji Pożegnania z krytyką?2. To dzięki ówczesnej dzia-
łalności odbierany jest jako reprezentant szczególnie wysmakowanej pod względem językowym krytyki,
skupionej na materialnej substancji dzieła sztuki oraz inspirowanej stylem poetów czy filozofią z kręgów
Sartre'a. To także w tamtym okresie uhonorowano autora międzynarodową nagrodą za recenzję XVIII Bien-
nale Weneckiego93.
W kolejnych opracowaniach dotyczących życia artystycznego tamtych czasów zauważyć można tenden-
cję do coraz to mocniejszego akcentowania znaczenia Porębskiego dla czasopisma. Aleksander Wojciechow-
ski, referując działalność „Przeglądu Artystycznego" w latach 70., przyznał Mieczysławowi Porębskiemu
miejsce równe pozostałym członkom komitetu redakcyjnego94. W opracowaniu powstałym na początku lat
90. Krystyna Zakrzewska doceniła głos Porębskiego w sporze o sztukę współczesną, stanowisko, które zajął
w roku 1955, a także inne jego artykuły z lat 195 7-19609' W studiach nad życiem artystycznym, powstałych
po roku 2000, zaznacza się z kolei tendencja do podkreślania międzynarodowego i kulturotwórczego znacze-
nia „Przeglądu" w okresie odwilży, w czasach współpracy z AICA (Andą Rottenberg czy Piotrem Piotrow-
skim), czemu towarzyszy skłonność do wysuwania postaci Mieczysława Porębskiego na pierwszy plan96.
„Przegląd Artystyczny" nie pozostał jedynym periodykiem, w którym odnaleźć można teksty krytyczne
Mieczysława Porębskiego z lat 50. Pod względem liczby artykułów (15) na drugim miejscu w tym okresie
znajduje się „Przegląd Kulturalny". Współpraca zaczęła się około roku 1955. Czasopismo szybko zyskiwało
wówczas na popularności97. Jego nakład wzrósł do 75 tysięcy egzemplarzy, kolportowanych głównie wśród
s-W o j с i e с h o w s к i, op. cit., s. 16-17.
86 K. Z a к r z e w s к -à, Przegląd Artystyczny, [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1945—1960, s. 387'.
87 Ibidem, s. 386-388.
88 W o j с i e с h o w s к i, op. cit., s. 16.
89 Z a к r z e w s к a, op. cit., s. 388.
90 W о j с i e с h o w s к i, op. cit., s. 17-18.
91 Ibidem, s. 18.
92 M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1966, s. 5.
93 Z а к r z e w s к a. op. cit., s. 389.
44 Oprócz wyżej wymienionych w komitecie redakcyjnym zasiedli: Roman Artymowski, Andrzej Jakimowicz, Jerzy Sołtan Bohdan
Urbanowicz, Michał Walicki; sekretarzem redakcji była Barbara Wojciechowska; Wojciechowski, op. cit., s. 17.
95 Zakrzewska, op. cit., s. 388.
96 Anda Rottenberg, referując działalność sekcji polskiej z okazji 50. rocznicy powstania AICA, zaznaczyła, że był jednym z niewielu,
którzy podtrzymywali żywotność owej sekcji u początków jej działalności, nadmieniła, że podporządkowany uprzednio ideom socrealizmu
„Przegląd Artystyczny", po 1956 r. został przejęty przez polską sekcję AICA, pod „odważnym i inteligentnym przewodnictwem Mieczysława
Porębskiego i Aleksandra Wojciechowskiego" i stał się najbardziej awangardowym czasopismem Bloku Wschodniego, przez które środowi-
ska artystyczne tej strefy miały dostęp do publikacji zachodnich. A. R o t t e n b e r g, Europe de l'Est: Trying to be eąual, [w:] Histoires
de 50 de l'Association Internationale des Critiques dArt/AICA, Paris 2002, s. 51-52.
97 T. Mielczare к, Liberałowie i rewizjoniści. Z dziejów,, Przeglądu Kulturalnego" (1952-1963), „Kieleckie Studia Biblio-
logiczne", 5, 2000, s. 109-110.