DOI article:
Olszewska, Anna; Porębski, Mieczysław [Oth.]; Porębski, Mieczysław [Honoree]: Obecność prac humanisty: o Mieczysławie Porębskim w 2013
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0025
OBECNOŚĆ PRAC HUMANISTY. O MIECZYSŁAWIE PORĘBSKIM W 2013
19
mieszkańców większych miast. W drugiej połowie lat 50. tygodnik zdobył opinię liberalnego, łączonego się
z polityczną odwilżą, przewodnika po aktualnym życiu kulturalnym, którego pełne odczytanie wymagało od
czytelników dobrej orientacji w zawiłościach układów politycznych i artystycznych98.
Współcześnie cytatami z „Przeglądu Artystycznego" i „Twórczości" ilustruje się historię uwikłania Po-
rębskiego w doktrynę socrealistyczną oraz późniejszy proces dystansowania się względem tej ideologii. Ma-
ria Markiewicz przypomina, że to na łamach „Twórczości" autor zanegował wartość sztuki awangardowej już
w roku 1949, dopasowując się tekstem Ku sztuce nowoczesnej do nowej polityki kulturalnej państwa". Wiele
miejsca w tym kwestiom poświęciła Krystyna Czerni. Mieczysław Porębski, pytany przez nią o moralne i ar-
tystyczne wybory tego okresu, opowiadał między innymi o historii publikowania Dwóch programów, wspo-
minając, że „Twórczość" zamieściła jedną z wersji tekstu „bez części współczesnej" - jak dodaje, wskutek tej
publikacji zaproszono go do wygłoszenia słynnego referatu na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Pozna-
niu100. O odbiorze tego etapu działalności Porębskiego-krytyka możemy się również dowiedzieć z opracowań
powstałych po roku 2000. Ówczesnej postawie autora poświęcono osobny referat w materiałach sesji na temat
socrealizmu polskiego (obok Wyki, Kotta, Jastruna, Stryjkowski ego, Straszewicza)101. Autor referatu - Ka-
zimierz Łyszcz - za najwyższy wyraz zależności od doktryny socrealistycznej uznał fragmenty artykułów
z okresu, w którym Mieczysław Porębski kierował „Przeglądem Artystycznym". W tym samym tomie powra-
cano jednak i do polemiki autora Dwóch programów na temat sztuki abstrakcyjnej prowadzonej z Julianem
Przybosiem na łamach „Przeglądu Kulturalnego". Mieczysław Porębski bronił wówczas malarstwa materii,
sztuki, która nie mieściła się w doktrynie socrealistycznej kultury102. Zdaniem Piotra Piotrowskiego dzia-
łalność czasopism takich jak to - redagowane przez Porębskiego i Wojciechowskiego - była katalizatorem
„modernistycznej eksplozji Odwilży" a „Przegląd Artystyczny" „najciekawszym periodykiem artystycznym,
jaki kiedykolwiek ukazywał się w tzw. Polsce Ludowej"103.
Odejście z redakcji w 1961 r. skłoniło Mieczysława Porębskiego do współpracy z innymi periodykami.
Dołączył do autorów kolumny artystycznej „Współczesności". W ciągu dekady zamieścił tam 12 tekstów.
W tym okresie czasopismo przestało już być trybuną grupy młodych literatów (nazwanych później Poko-
leniem Współczesności), a stało się czasopismem społeczno - literackim104. Przejście całej grupy krytyków
z „Przeglądu Artystycznego" do „Współczesności" oceniono później jako znaczące wzmocnienie profilu ar-
tystycznego czasopisma105. W połowie lat 60., między innymi dzięki publikacjom Mieczysława Porębskiego,
tytuł zaliczał się do czasopism, które wystawiały względnie pozytywną ocenę nowemu nurtowi artystyczne-
mu, jakim był wówczas pop-art106.
Kolejnym polem działalności autora Ikonosfery stało się czasopismo „Projekt", w którym zamieścił w la-
tach 1960 1980 około 15 tekstów. W miesięczniku początkowo skupionym na tematyce wzornictwa prze-
mysłowego, analizy współczesnego malarstwa i rzeźby zagościły wskutek pozyskania autorów z „Przeglądu
Artystycznego"107. Już w latach 70. Wojciech Skrodzki porównywał sposób oddziaływania „Projektu" do
fenomenu „Przekroju"108. Wyraźnie podkreślał popularność i wysoki nakład czasopisma, jego wagę dla „mię-
dzynarodowej socjety zaangażowanej we współczesną twórczość"109. Sposób dystrybucj „Projektu" przewi-
dywał również, że teksty lub ich streszczenia tłumaczone były na języki obce.
Wojciech Skrodzki, omawiając w roku 1977 działalność wydawnictwa, osoby Mieczysława Porębskiego
nie uwzględnił. Jego znaczenie dla miesięcznika podkreśliła natomiast Anda Rottenberg, na początku lat 90.
Jej zdaniem zamieszczane tam artykuły Porębskiego zwiastują, że wraz z całąsztukąlat 60. „Projekt" „znalazł
98 Ibidem, s. 123.
99 M а г к i e w i с z, op. cit., s. 378.
100 С z e r n i, Nie tylko o sztuce..., s. 67.
101 K. Ł y s z с z, Mieczysław Porębski i realizm socjalistyczny, [w:] Socrealizm. Fabuły - Komunikaty - Ikony, red. K. Stępnik,
M. Piechota, Lublin 2006, s. 633-646.
1(12 W. Nowaczyk, Tropy nowoczesności, [w:] Odwilż. Sztuka ok. 1956 r. Katalog Wystawy, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
VI-VII1996, red. P. Piotrowski, Poznań 1996, s. 56.
103 P. P i o t r o w s к i, Odwilż, [w:] ibidem, s. 23.
104 J. G ł ę b i с к a, Leksykon- grupy literackie w Polsce 1945-1989, Warszawa 2000, s. 90.
105 B. Stokłosa, „Współczesność", [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, s. 447.
106 O przeszkodach w propagowaniu sztuki pop w Polsce, w kontekście relacji z weneckiego Biennale zob. J. Sosnowska,
Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895-1999, Warszawa 1999, s. 133-134.
107 A. Rottenberg,,, Projekt", [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, s. 440.
11)8 W. S к r o d z к i, „Projekt", [w:] ibidem, s. 23.
109 Ibidem, s. 22.
19
mieszkańców większych miast. W drugiej połowie lat 50. tygodnik zdobył opinię liberalnego, łączonego się
z polityczną odwilżą, przewodnika po aktualnym życiu kulturalnym, którego pełne odczytanie wymagało od
czytelników dobrej orientacji w zawiłościach układów politycznych i artystycznych98.
Współcześnie cytatami z „Przeglądu Artystycznego" i „Twórczości" ilustruje się historię uwikłania Po-
rębskiego w doktrynę socrealistyczną oraz późniejszy proces dystansowania się względem tej ideologii. Ma-
ria Markiewicz przypomina, że to na łamach „Twórczości" autor zanegował wartość sztuki awangardowej już
w roku 1949, dopasowując się tekstem Ku sztuce nowoczesnej do nowej polityki kulturalnej państwa". Wiele
miejsca w tym kwestiom poświęciła Krystyna Czerni. Mieczysław Porębski, pytany przez nią o moralne i ar-
tystyczne wybory tego okresu, opowiadał między innymi o historii publikowania Dwóch programów, wspo-
minając, że „Twórczość" zamieściła jedną z wersji tekstu „bez części współczesnej" - jak dodaje, wskutek tej
publikacji zaproszono go do wygłoszenia słynnego referatu na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Pozna-
niu100. O odbiorze tego etapu działalności Porębskiego-krytyka możemy się również dowiedzieć z opracowań
powstałych po roku 2000. Ówczesnej postawie autora poświęcono osobny referat w materiałach sesji na temat
socrealizmu polskiego (obok Wyki, Kotta, Jastruna, Stryjkowski ego, Straszewicza)101. Autor referatu - Ka-
zimierz Łyszcz - za najwyższy wyraz zależności od doktryny socrealistycznej uznał fragmenty artykułów
z okresu, w którym Mieczysław Porębski kierował „Przeglądem Artystycznym". W tym samym tomie powra-
cano jednak i do polemiki autora Dwóch programów na temat sztuki abstrakcyjnej prowadzonej z Julianem
Przybosiem na łamach „Przeglądu Kulturalnego". Mieczysław Porębski bronił wówczas malarstwa materii,
sztuki, która nie mieściła się w doktrynie socrealistycznej kultury102. Zdaniem Piotra Piotrowskiego dzia-
łalność czasopism takich jak to - redagowane przez Porębskiego i Wojciechowskiego - była katalizatorem
„modernistycznej eksplozji Odwilży" a „Przegląd Artystyczny" „najciekawszym periodykiem artystycznym,
jaki kiedykolwiek ukazywał się w tzw. Polsce Ludowej"103.
Odejście z redakcji w 1961 r. skłoniło Mieczysława Porębskiego do współpracy z innymi periodykami.
Dołączył do autorów kolumny artystycznej „Współczesności". W ciągu dekady zamieścił tam 12 tekstów.
W tym okresie czasopismo przestało już być trybuną grupy młodych literatów (nazwanych później Poko-
leniem Współczesności), a stało się czasopismem społeczno - literackim104. Przejście całej grupy krytyków
z „Przeglądu Artystycznego" do „Współczesności" oceniono później jako znaczące wzmocnienie profilu ar-
tystycznego czasopisma105. W połowie lat 60., między innymi dzięki publikacjom Mieczysława Porębskiego,
tytuł zaliczał się do czasopism, które wystawiały względnie pozytywną ocenę nowemu nurtowi artystyczne-
mu, jakim był wówczas pop-art106.
Kolejnym polem działalności autora Ikonosfery stało się czasopismo „Projekt", w którym zamieścił w la-
tach 1960 1980 około 15 tekstów. W miesięczniku początkowo skupionym na tematyce wzornictwa prze-
mysłowego, analizy współczesnego malarstwa i rzeźby zagościły wskutek pozyskania autorów z „Przeglądu
Artystycznego"107. Już w latach 70. Wojciech Skrodzki porównywał sposób oddziaływania „Projektu" do
fenomenu „Przekroju"108. Wyraźnie podkreślał popularność i wysoki nakład czasopisma, jego wagę dla „mię-
dzynarodowej socjety zaangażowanej we współczesną twórczość"109. Sposób dystrybucj „Projektu" przewi-
dywał również, że teksty lub ich streszczenia tłumaczone były na języki obce.
Wojciech Skrodzki, omawiając w roku 1977 działalność wydawnictwa, osoby Mieczysława Porębskiego
nie uwzględnił. Jego znaczenie dla miesięcznika podkreśliła natomiast Anda Rottenberg, na początku lat 90.
Jej zdaniem zamieszczane tam artykuły Porębskiego zwiastują, że wraz z całąsztukąlat 60. „Projekt" „znalazł
98 Ibidem, s. 123.
99 M а г к i e w i с z, op. cit., s. 378.
100 С z e r n i, Nie tylko o sztuce..., s. 67.
101 K. Ł y s z с z, Mieczysław Porębski i realizm socjalistyczny, [w:] Socrealizm. Fabuły - Komunikaty - Ikony, red. K. Stępnik,
M. Piechota, Lublin 2006, s. 633-646.
1(12 W. Nowaczyk, Tropy nowoczesności, [w:] Odwilż. Sztuka ok. 1956 r. Katalog Wystawy, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
VI-VII1996, red. P. Piotrowski, Poznań 1996, s. 56.
103 P. P i o t r o w s к i, Odwilż, [w:] ibidem, s. 23.
104 J. G ł ę b i с к a, Leksykon- grupy literackie w Polsce 1945-1989, Warszawa 2000, s. 90.
105 B. Stokłosa, „Współczesność", [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, s. 447.
106 O przeszkodach w propagowaniu sztuki pop w Polsce, w kontekście relacji z weneckiego Biennale zob. J. Sosnowska,
Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895-1999, Warszawa 1999, s. 133-134.
107 A. Rottenberg,,, Projekt", [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, s. 440.
11)8 W. S к r o d z к i, „Projekt", [w:] ibidem, s. 23.
109 Ibidem, s. 22.