DOI Artikel:
Olszewska, Anna; Porębski, Mieczysław [Gefeierte Pers.]; Porębski, Mieczysław [Bearb.]: Obecność prac humanisty: o Mieczysławie Porębskim w 2013
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0026
20
ANNA OLSZEWSKA
się w kręgu zainteresowania znakiem, przekazem, komunikatem, w kręgu semiotyki"110. Autorka wymienia
go również jako jednego z ważniejszych współpracowników pisma. Zaznacza, że Porębski na łamach „Pro-
jektu" pisał przede wszystkim o perspektywach badań kultury współczesnej111.
Dla dopełnienia obrazu działalności krytycznej Mieczysława Porębskiego w tym okresie wspomnieć
należy o publikacjach w „Miesięczniku Literackim", redagowanym przez Włodzimierza Sokorskiego. Jak
zauważył Leszek Szaruga, pismo pod koniec lat 60. miało przeciwstawiać się „opozycyjnym, a określonym
mianem rewizjonizmu, postawom środowiska literackiego, szczególnie w Warszawie, gdzie niezgoda i opór
wobec polityki kulturalnej władz wyrażały się najdobitniej"112. Między 1966 a 1971 rokiem autor Granicy
współczesności zamieścił tam osiem artykułów.
Z przytoczonych wzmianek o roli przypisywanej Porębskiemu w historii tych periodyków wynika, że
lata 60. to czas, kiedy autor Kubizmu miał w kręgach krytyki artystycznej już wyrobioną pozycję. Nadal bo-
wiem żywe pozostawały kontakty z poprzednich czasopism. Wtedy, podobnie jak i dekadę później, próbował
porządkować metodę uprawiania krytyki artystycznej, reasumując ją w hasłach „krytyka jako gra" oraz „voir,
faire voir, faire faire voir"113. Zaczyna zajmować się tą dziedziną z dystansem właściwym dla dojrzałego
autora. Ankietowany w 1975 r. przez Zachętę na okoliczność wystawy „Krytycy proponują" odmówił wska-
zania „najlepszych dzieł sztuki współczesnej", argumentując, iż te się skończyły, a zastąpiła je twórczość114.
W latach 80. Mieczysław Porębski na łamach czasopism kulturalno-artystycznych funkcjonował już jako
autorytet. W roku 1988, z rekomendacji Tadeusza Różewicza, ukazał się wywiad rzeka przeprowadzony przez
Krystynę Czerni, opublikowany w pięciu numerach „Odry"115. Formę wywiadu lub wspomnień będzie miała
większość z blisko 30 publikacji zamieszczonych w „Tygodniku Powszechnym" w latach 1989-2003.
Z tymi zmianami współgrały też inne wydarzenia w naukowej biografii Mieczysława Porębskiego. Wraz
z podjęciem pracy w Muzeum Narodowym w Krakowie, w latach 70. otwierały się przed nim nowe moż-
liwości uprawiania historii sztuki. Rozpoczął projektowanie scenariuszy stałych ekspozycji muzeum. Trafił
tam z doświadczeniem w organizacji wystaw czasowych, zbieranym stopniowo od czasu słynnej ekspozycji
Grupy Młodych Plastyków zainstalowanej w Pałacu Sztuki na przełomie 1948 i 1949 roku. Muzeum wraz ze
swoją kolekcją było jednak w przekonaniu Porębskiego światem innym niż zmienne ze swej natury galerie
przynależne środowisku krytyka.
W MUZEUM
W salach Muzeum Narodowego w Krakowie z działalności Mieczysława Porębskiego pozostało sto-
sunkowo niewiele. W ciągu ostatnich kilku lat przekształcono zarówno Galerię Sztuki Polskiej XX wieku
w Gmachu Głównym, jak i ekspozycję Sukiennic. Należy podkreślić, że w obu tych przestrzeniach realizo-
wano wcześniej odrębne koncepcje wystawiennicze, różny był czas ich funkcjonowania oraz różnie je odbie-
rano. Dlatego też owo „niewiele" w obu wypadkach ma odmienny ciężar gatunkowy. Dopiero dokładniejsze
porównanie starych i nowych wersji tych ekspozycji pozwala krytycznie ocenić znaczenie przedsięwzięć
Porębskiego dla kształtowania ikonosfery polskich muzeów116.
Przez niecałą dekadę była dostępna widzom jego Galeria Sztuki Polskiej XX w. Jeżeli nie liczyć prób
rozbudowania ekspozycji w połowie lat 70., jej historia sięga roku 1991, kiedy to, „po dwunastu latach pracy
110 R o t t e n b e r g, „Projekt", s. 440, 441.
111 Ibidem, s. 422.
112 L. S z a r u g a, Co czytamy? Prasa kulturalna 1945-1995, Gdańsk 2000, s. 35.
113 Wypowiedź inaugurująca kongres AICA w Bonn; 1977, przekład polski: M. P o r ę b s к i, Krytycy i metoda, [w:] idem , Po-
żegnanie z krytyką, Kraków-Wrocław 1983, s. 201-206.
114 Krytycy proponują: Artyści krytykują (dyskusja redakcyjna), „Sztuka", 2, 1975, nr 6, s. 4-14.
115 Nie tylko o sztuce. Rozmowy z Mieczysławem Porębskim, „Odra" 1988, nr 1-5; materiał zebrano w 1992 w wydaniu książkowym,
zob. przypis 2.
116 Pomijam w niniejszym tekście wzmiankowaną w dokumentach i biogramach historię prac Porębskiego nad Muzeum Wyspiańskie-
go; por. К. С z e r n i, Życiorys Mieczysława Porębskiego, s. 14; Kraków, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Porębski Mieczysław
- Teka Działu Spraw Osobowych, sygn. 5268, M. P o r ę b s к [, Informacje o działalności naukowej i społeczno-organizacyjnej za lata
1977-79, 10.05.1980.
ANNA OLSZEWSKA
się w kręgu zainteresowania znakiem, przekazem, komunikatem, w kręgu semiotyki"110. Autorka wymienia
go również jako jednego z ważniejszych współpracowników pisma. Zaznacza, że Porębski na łamach „Pro-
jektu" pisał przede wszystkim o perspektywach badań kultury współczesnej111.
Dla dopełnienia obrazu działalności krytycznej Mieczysława Porębskiego w tym okresie wspomnieć
należy o publikacjach w „Miesięczniku Literackim", redagowanym przez Włodzimierza Sokorskiego. Jak
zauważył Leszek Szaruga, pismo pod koniec lat 60. miało przeciwstawiać się „opozycyjnym, a określonym
mianem rewizjonizmu, postawom środowiska literackiego, szczególnie w Warszawie, gdzie niezgoda i opór
wobec polityki kulturalnej władz wyrażały się najdobitniej"112. Między 1966 a 1971 rokiem autor Granicy
współczesności zamieścił tam osiem artykułów.
Z przytoczonych wzmianek o roli przypisywanej Porębskiemu w historii tych periodyków wynika, że
lata 60. to czas, kiedy autor Kubizmu miał w kręgach krytyki artystycznej już wyrobioną pozycję. Nadal bo-
wiem żywe pozostawały kontakty z poprzednich czasopism. Wtedy, podobnie jak i dekadę później, próbował
porządkować metodę uprawiania krytyki artystycznej, reasumując ją w hasłach „krytyka jako gra" oraz „voir,
faire voir, faire faire voir"113. Zaczyna zajmować się tą dziedziną z dystansem właściwym dla dojrzałego
autora. Ankietowany w 1975 r. przez Zachętę na okoliczność wystawy „Krytycy proponują" odmówił wska-
zania „najlepszych dzieł sztuki współczesnej", argumentując, iż te się skończyły, a zastąpiła je twórczość114.
W latach 80. Mieczysław Porębski na łamach czasopism kulturalno-artystycznych funkcjonował już jako
autorytet. W roku 1988, z rekomendacji Tadeusza Różewicza, ukazał się wywiad rzeka przeprowadzony przez
Krystynę Czerni, opublikowany w pięciu numerach „Odry"115. Formę wywiadu lub wspomnień będzie miała
większość z blisko 30 publikacji zamieszczonych w „Tygodniku Powszechnym" w latach 1989-2003.
Z tymi zmianami współgrały też inne wydarzenia w naukowej biografii Mieczysława Porębskiego. Wraz
z podjęciem pracy w Muzeum Narodowym w Krakowie, w latach 70. otwierały się przed nim nowe moż-
liwości uprawiania historii sztuki. Rozpoczął projektowanie scenariuszy stałych ekspozycji muzeum. Trafił
tam z doświadczeniem w organizacji wystaw czasowych, zbieranym stopniowo od czasu słynnej ekspozycji
Grupy Młodych Plastyków zainstalowanej w Pałacu Sztuki na przełomie 1948 i 1949 roku. Muzeum wraz ze
swoją kolekcją było jednak w przekonaniu Porębskiego światem innym niż zmienne ze swej natury galerie
przynależne środowisku krytyka.
W MUZEUM
W salach Muzeum Narodowego w Krakowie z działalności Mieczysława Porębskiego pozostało sto-
sunkowo niewiele. W ciągu ostatnich kilku lat przekształcono zarówno Galerię Sztuki Polskiej XX wieku
w Gmachu Głównym, jak i ekspozycję Sukiennic. Należy podkreślić, że w obu tych przestrzeniach realizo-
wano wcześniej odrębne koncepcje wystawiennicze, różny był czas ich funkcjonowania oraz różnie je odbie-
rano. Dlatego też owo „niewiele" w obu wypadkach ma odmienny ciężar gatunkowy. Dopiero dokładniejsze
porównanie starych i nowych wersji tych ekspozycji pozwala krytycznie ocenić znaczenie przedsięwzięć
Porębskiego dla kształtowania ikonosfery polskich muzeów116.
Przez niecałą dekadę była dostępna widzom jego Galeria Sztuki Polskiej XX w. Jeżeli nie liczyć prób
rozbudowania ekspozycji w połowie lat 70., jej historia sięga roku 1991, kiedy to, „po dwunastu latach pracy
110 R o t t e n b e r g, „Projekt", s. 440, 441.
111 Ibidem, s. 422.
112 L. S z a r u g a, Co czytamy? Prasa kulturalna 1945-1995, Gdańsk 2000, s. 35.
113 Wypowiedź inaugurująca kongres AICA w Bonn; 1977, przekład polski: M. P o r ę b s к i, Krytycy i metoda, [w:] idem , Po-
żegnanie z krytyką, Kraków-Wrocław 1983, s. 201-206.
114 Krytycy proponują: Artyści krytykują (dyskusja redakcyjna), „Sztuka", 2, 1975, nr 6, s. 4-14.
115 Nie tylko o sztuce. Rozmowy z Mieczysławem Porębskim, „Odra" 1988, nr 1-5; materiał zebrano w 1992 w wydaniu książkowym,
zob. przypis 2.
116 Pomijam w niniejszym tekście wzmiankowaną w dokumentach i biogramach historię prac Porębskiego nad Muzeum Wyspiańskie-
go; por. К. С z e r n i, Życiorys Mieczysława Porębskiego, s. 14; Kraków, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Porębski Mieczysław
- Teka Działu Spraw Osobowych, sygn. 5268, M. P o r ę b s к [, Informacje o działalności naukowej i społeczno-organizacyjnej za lata
1977-79, 10.05.1980.