DOI article:
Strożek, Przemysław: Pismo “Formiści” i początki międzynarodowych kontaktów polskiej awangardy (1919 - 1921)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0085
PISMO „FORMIŚCI" I POCZĄTKI MIĘDZYNARODOWYCH KONTAKTÓW POLSKIEJ AWANGARDY (1919-1921)
79
ROK II. MAJ i9łi.
FORMIŚCI
ZESZYT <. (miesięcznika nr. 2).
Tytus Czyżewski, okładka, „Formiści" 1921, z. 5. Fot. K. Piłat
i Zborowski. Lista współpracowników nie wy czerpy wała jednak nazwisk autorów wszystkich prac i poezji
publikowanych na łamach pisma. Z drugiej też strony wymieniała osoby, które w „Formistach" nie publiko-
wały, jak Andrzej Pronaszko, Roguski, Skoczylas czy Wat. Mimo że wśród współpracowników przeważali
artyści, to jednak charakter nadawali „Formistom" poeci, dobrani starannie przez Czyżewskiego, który był
głównym redaktorem odpowiedzialnym za profil pisma. Mała liczba publikowanych reprodukcji mogła się
też wiązać z większymi kosztami, na których pokrycie redakcja nie miała pieniędzy.
Pierwszych pięć numerów „Formistów" było w treści w zasadzie jednolitych. W części teoretycznej
wypowiadali się redaktorzy pisma, w części literackiej dominowała twórczość krakowskich futurystów i fran-
cuskich poetów awangardowych, a ilustracje były w zasadzie głównie reprodukcjami prac samych formistów,
podobnie jak okładki projektowane kolejno przez Hrynkowskiego, Chwistka i dwukrotnie przez Czyżewskie-
go. Zmianę przyniósł numer szósty, a zarazem ostatni, kiedy do grona współpracowników dołączyli Wat, Stern
oraz Peiper. Był on w znacznej mierze przeglądem wydarzeń z literackiej Europy, znalazły się w nim również
omówienia najnowszych prądów w literaturze i sztuce. Numer otwierał tekst Winklera Na nowych drogach
sztuki, traktujący o dwóch różnych „stylach" plastyki współczesnej. Pierwszą drogą były eksperymenty ku-
bistów i artystów związanych z Valori Plastici, drugą: „mechaniczna twórczość tatlinistów", która zerwała
z pojęciem obrazu sztalugowego i przybrała „trójwymiarowe kształty maszyny"33. Winkler wspomniał też
o wystawach prac rosyjskich artystów, które spotkały się z zainteresowaniem w Europie Zachodniej:
Cała zresztą okrężna wystawa najmłodszej sztuki rosyjskiej, budząca obecnie sensację w Niemczech, obok
wyraźnej skłonności do mistycyzmu, zdradza żywiołową wprost siłę twórczego instynktu. Czyżby to była
transfuzja młodej kultury rosyjskiej w żyły przeżytych kultur Zachodu? W każdym bądź co bądź razie, niesły-
3 K. W i n к 1 e r, Na nowych drogach sztuki, „Formiści", 2, 1921, nr 6, s. 3.
79
ROK II. MAJ i9łi.
FORMIŚCI
ZESZYT <. (miesięcznika nr. 2).
Tytus Czyżewski, okładka, „Formiści" 1921, z. 5. Fot. K. Piłat
i Zborowski. Lista współpracowników nie wy czerpy wała jednak nazwisk autorów wszystkich prac i poezji
publikowanych na łamach pisma. Z drugiej też strony wymieniała osoby, które w „Formistach" nie publiko-
wały, jak Andrzej Pronaszko, Roguski, Skoczylas czy Wat. Mimo że wśród współpracowników przeważali
artyści, to jednak charakter nadawali „Formistom" poeci, dobrani starannie przez Czyżewskiego, który był
głównym redaktorem odpowiedzialnym za profil pisma. Mała liczba publikowanych reprodukcji mogła się
też wiązać z większymi kosztami, na których pokrycie redakcja nie miała pieniędzy.
Pierwszych pięć numerów „Formistów" było w treści w zasadzie jednolitych. W części teoretycznej
wypowiadali się redaktorzy pisma, w części literackiej dominowała twórczość krakowskich futurystów i fran-
cuskich poetów awangardowych, a ilustracje były w zasadzie głównie reprodukcjami prac samych formistów,
podobnie jak okładki projektowane kolejno przez Hrynkowskiego, Chwistka i dwukrotnie przez Czyżewskie-
go. Zmianę przyniósł numer szósty, a zarazem ostatni, kiedy do grona współpracowników dołączyli Wat, Stern
oraz Peiper. Był on w znacznej mierze przeglądem wydarzeń z literackiej Europy, znalazły się w nim również
omówienia najnowszych prądów w literaturze i sztuce. Numer otwierał tekst Winklera Na nowych drogach
sztuki, traktujący o dwóch różnych „stylach" plastyki współczesnej. Pierwszą drogą były eksperymenty ku-
bistów i artystów związanych z Valori Plastici, drugą: „mechaniczna twórczość tatlinistów", która zerwała
z pojęciem obrazu sztalugowego i przybrała „trójwymiarowe kształty maszyny"33. Winkler wspomniał też
o wystawach prac rosyjskich artystów, które spotkały się z zainteresowaniem w Europie Zachodniej:
Cała zresztą okrężna wystawa najmłodszej sztuki rosyjskiej, budząca obecnie sensację w Niemczech, obok
wyraźnej skłonności do mistycyzmu, zdradza żywiołową wprost siłę twórczego instynktu. Czyżby to była
transfuzja młodej kultury rosyjskiej w żyły przeżytych kultur Zachodu? W każdym bądź co bądź razie, niesły-
3 K. W i n к 1 e r, Na nowych drogach sztuki, „Formiści", 2, 1921, nr 6, s. 3.