DOI article:
Strożek, Przemysław: Pismo “Formiści” i początki międzynarodowych kontaktów polskiej awangardy (1919 - 1921)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0086
80
PRZEMYSŁAW STRÓŻEK
ROK ». CZERWIEC un.
ANDRÉ derain- drzeworyt.
FORMIŚCI
ZESZYT 6. (miesięcznika nr. 3).
André Derain, okładka, „Formiści" 1921, z. 6. Fot. K. Piłat
chane tempo rozwoju współczesnej sztuki rosyjskiej w tak trudnych obecnie warunkach jest godne zastano-
wienia. W tej to sztuce odnajdujemy dwa przeciwległe bieguny wszystkich dzisiejszych dążności twórczych.
I podczas gdy sztuka rosyjskiego malarza Włodzimierza Tatlina w poszukiwaniu estetycznych wartości
odkrywa w konstrukcji maszyny logikę jakiegoś nowego piękna, to ekspresjonizm rosyjski jest szczerym
powrotem w dziedzinę anatomii ducha. Muzyczna symbolika barw u Kandinskija i wielu innych jest tutaj
skrajną antytezą intelektualnego konstruowania formy pierwszego odłamu artystów34.
Wydaje się, że wiedzę na temat rosyjskiej sztuki czerpał Winkler z artykułu Konstantego Umańskiego
opublikowanego na łamach monachijskiego pisma „Der Ararat" w styczniu 1920 r. Ten emisariusz sowiec-
kiej kultury prezentował w tekście Der Tatlinismus oder die Maschinenkunst owe dwa bieguny, o których
wspominał Winkler: ducha Kandinsky'ego oraz maszynistyczny Tatlina35. Artykuł w „Der Ararat" był zresztą
jednym z pierwszych tekstów o nowej sowieckiej sztuce, jakie ukazały się poza granicami Rosji.
Tekst redaktora „Formistów" przedstawiał nowe nurty w plastyce, które tylko w niewielkim stopniu
pokrywały się z wyborem prac zreprodukowanych w tym numerze krakowskiego pisma. Zaprezentowano
dzieła André Deraina, Pabla Picassa, Aleksandra Archipienki oraz siostry Jorge Borgesa, malarki i graficzki
Norah Borges. Część literacka była dużo bardziej rozbudowana i przynosiła przegląd nowej poezji z Francji
(Apollinaire), Niemiec (Iwan Goli), dadaistycznej poezji z Francji i Niemiec (Georges Ribemont-Dessaignes,
Hans Аф), futurystycznej poezji z Włoch i Rosji (Aldo Palazzeschi, Majakowski, Chlebnikow) oraz najnow-
szej poezji z Hiszpanii (Humberto Rivas). Autorami przekładów byli: Tytus Czyżewski, Anatol Stern, Tadeusz
34 Ibidem.
35 K. U m a n s к i, Russland. Neite Kunstrichtungen in Russland. Der Tatlinismus oder die Maschinenkunst, „Der Ararat", 1, 1920,
nr4,s. 12-13.
PRZEMYSŁAW STRÓŻEK
ROK ». CZERWIEC un.
ANDRÉ derain- drzeworyt.
FORMIŚCI
ZESZYT 6. (miesięcznika nr. 3).
André Derain, okładka, „Formiści" 1921, z. 6. Fot. K. Piłat
chane tempo rozwoju współczesnej sztuki rosyjskiej w tak trudnych obecnie warunkach jest godne zastano-
wienia. W tej to sztuce odnajdujemy dwa przeciwległe bieguny wszystkich dzisiejszych dążności twórczych.
I podczas gdy sztuka rosyjskiego malarza Włodzimierza Tatlina w poszukiwaniu estetycznych wartości
odkrywa w konstrukcji maszyny logikę jakiegoś nowego piękna, to ekspresjonizm rosyjski jest szczerym
powrotem w dziedzinę anatomii ducha. Muzyczna symbolika barw u Kandinskija i wielu innych jest tutaj
skrajną antytezą intelektualnego konstruowania formy pierwszego odłamu artystów34.
Wydaje się, że wiedzę na temat rosyjskiej sztuki czerpał Winkler z artykułu Konstantego Umańskiego
opublikowanego na łamach monachijskiego pisma „Der Ararat" w styczniu 1920 r. Ten emisariusz sowiec-
kiej kultury prezentował w tekście Der Tatlinismus oder die Maschinenkunst owe dwa bieguny, o których
wspominał Winkler: ducha Kandinsky'ego oraz maszynistyczny Tatlina35. Artykuł w „Der Ararat" był zresztą
jednym z pierwszych tekstów o nowej sowieckiej sztuce, jakie ukazały się poza granicami Rosji.
Tekst redaktora „Formistów" przedstawiał nowe nurty w plastyce, które tylko w niewielkim stopniu
pokrywały się z wyborem prac zreprodukowanych w tym numerze krakowskiego pisma. Zaprezentowano
dzieła André Deraina, Pabla Picassa, Aleksandra Archipienki oraz siostry Jorge Borgesa, malarki i graficzki
Norah Borges. Część literacka była dużo bardziej rozbudowana i przynosiła przegląd nowej poezji z Francji
(Apollinaire), Niemiec (Iwan Goli), dadaistycznej poezji z Francji i Niemiec (Georges Ribemont-Dessaignes,
Hans Аф), futurystycznej poezji z Włoch i Rosji (Aldo Palazzeschi, Majakowski, Chlebnikow) oraz najnow-
szej poezji z Hiszpanii (Humberto Rivas). Autorami przekładów byli: Tytus Czyżewski, Anatol Stern, Tadeusz
34 Ibidem.
35 K. U m a n s к i, Russland. Neite Kunstrichtungen in Russland. Der Tatlinismus oder die Maschinenkunst, „Der Ararat", 1, 1920,
nr4,s. 12-13.