DOI article:
Strożek, Przemysław: Pismo “Formiści” i początki międzynarodowych kontaktów polskiej awangardy (1919 - 1921)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0087
PISMO „FORMIŚCI" I POCZĄTKI MIĘDZYNARODOWYCH KONTAKTÓW POLSKIEJ AWANGARDY (1919-1921)
81
NORAH BORGES (Mtdryt). DRZEWORYT,
Z najmłodjtej poezji francuskiej. GUILLAUME APOLLINAIRE *).
TYTOŃ ZA DWA SOUS.
Hej panie tralikancie moja tytonierkt próżna
"Włóż tytoniu za dwa sous alt dobrego
Pogoda piękna i kiesa nie próżna
Panowie z miasta zjedzą dobry obiad
Oliwki dojrzewają i słychać już wszędzie
Śpiew dziewcząt w oliwnym gaju pracujących.
1 błękit nieba i ciepły wiatr — pragn*
Lecz jestem stary i sam siebie pytam
Czy zobaczę robaczków świętojańskich noce
Hej panie trafikancie bierz twoje dwa »oua
Dziękuję dziękuję pięknie panie traflkancie.
Mam dobry tytoń — acha
w mojej tytonierce
Ja mam dobry rytoń
A ty go nie misz — acha
i 890
Wszystkie kobiety od 45 do 50 lat
wspominają sobie że kochały p. Capoul
p. Capus
1 wiciu innych.
Tłum. T. Cz.
*) Podając tłumaczenia z najnowszej poezji francuskiej nie umieszczamy na razie
z powodu braku miejsca, informacyjnego szkicu o najnowszej literaturze francu-skiej. —
Uczynimy to w jednym z najbliższych zeszytów • Formistówe. J{ed.
TELONES
Y l t « A
INTERIOR
lot ctpejitoiit d(tra*;tn
ша tt vienUe dc 10 »»d(t
Mlenttai ti Ып*
U pti dei hejit
kyanuj tu Utndł de plumu
У del ttk>t
к van ditpteaditióe toi miauloa
como sotu dt frtki
E* han de d-otmif
Al *PJ(*t U I<u
cl cuJiło u rjcffj como ud Ubto
CtERTAS MÀXIMAS
OE LA M UNITA PHIVATA
DE LA Р.: 0,:
Qm к tl (*<« ум U tri», U trij
* • •
{Cmii u U f»(o цк m и «1««U itUio ta
ixixwii 4< tu fil»)
Ut q«t atltfca wlt .itQh *• (Им, ко *k<»-
• « •
O rtteto ti ti coatptAts* 6*1 ^j* 4t(-
<0»«« «twU шМй tt (*(■ diłritr
По poema de Rimbaud
Cojnda ta «tra Utm <44tlutwwif « U
WŁ0ITO IN CASTtUAHO
I^LUUUmc^STUXANO lu.. («Ma uaut: H tau . «I autaf
lllmilllll (Pr-ttt IffavrtnifaWli ГСП!) B*.»di(lijil(ll,,i™MMM<.
«Ц.Ь.>К1.».« И"*"-" «••a.N»»"».
. yt-w- Hltai pttatltu ù Utaat.<a«Ka yatdi (t-
Lu t|tntlu .. шеи A h KnOi tl il* « uHê tuptatU lu uuatlt» ►» liuul
tat.ua .« tata. <. |«Ш r ий« ,,|u, ы „^,„ , „, „u„ „ lM, AuotiiTO D'tlALMAA.
••Ut nru tfrau. u.Utatueu ui u^u, , lu uUhu « U ta~btU ....
Uu„.Uu.,p.,u,«,l,^,„ lk-.u«-W,«AUl..,w<,ta. _
tiuxamjiu UUUukul». 0иО.и»ч1«. PUZZLE
mitlufiiiM* Ł. tlttl.: tattu tatitau 4a иЫм liu<
I tttW* U lu tauatJ|taU tm tuau, лЛлаи j Май puiantju4u, aj SalUaa. MU» U ualifitau
Г'» l*taaa a. tilttt ubillM U t#u au. aiaju>lka lu oui mUui
U aaaaaft.. lu »ш rtaau. r tat allu r lu kłaku, ut Cl ptwtldJ«ttuo( strti^.
НН4И 4t lu tlt/u »Jt tUfftuUuuuitttltt;— vttaUttUulu M ucttlt ta uilitti il italfut
J lu BUUplU tuetulcj dtl »(U "łtUłkl, tHM^ttttt, ; o^lttat uat tf Ut ittttdtlu «titlitt
и nlHflii mi talrtftëu ttAlatUu.tll uUfut • U MtUt, litu* *< Uttl fttttit* UatUutattalt ou tu ttat tltcfrktt
m lu urtfrtyu U lu uuvlu mutltauttiu tut tu tuttttj u nbwtto. Ûttt utat t* aujtu tltUt
lutau IcttUu Itata пи 4*Kltt U ikM irV U Пи «uulUu |irûtf«.
Lu (iUbm<u Itauta lu tuttlti t, ium, ditUUtto r| Itttritrf Ituuu OulkaUttaeu
rtulun U ItHouUA. liMt U lu (fttdu jrmr^u uttatu t stfiu. b«l< " UunuHûtt ■•vlusuttl
Juut-A»Tvto RJMBAUO. tuaûtatii Btdùkti
Kj4tHTt MV Al. £um U ta v-^, ii*d^t Haut tttauta см Lu ntHiMI ttieutM
Lu pultuplu tttfu
lu tttttat boruoautat etl «ttr
•ty, uuur Ы un «Uni , lu ttau au члы U ttlt Utttu. tau Ptnutttau a.t,lku-Urltu ,u».lrttt
U « Kl ЦТГЧ» o buUuU tjr.lt tl uujiuu ÙJ tlt
**" "uiu kakarMu Au» Lit tua иш и eirlaa.
Vtrtutar. uMujk tattuulitd U iu,u<t. „ mm. u f(1^, \—тВя
CthurM tat м|м ttttttaru. tat tii trtflWM, lu mU tttuu bné*l ta kut U
ututatata t ttta Utuiu, H tl» huu. OluluuUt tuttui u rtlt .ItuM/
CurtAt И, m U Itat. ,/tnt-lu«trl. P,ù|«.
Au/U. utt tu uut и uluuut « IM ,i|tau ut tbtat. f« ft~ta |U XIIIM Ca tutu, utu aul.ul.
m attuti rut au tttaUttat y ttarittitliMI tattau Utai tjttu trutu U wtatatu. U4a m rt t atactatatataatt
Mattaaaaaral taauu r тайку , eau, Utaru. Il, m uattarta. futa. Onuauia DE TOWU.
Norah Borges, drzeworyt, „Formiści" 1921, z. 6, s. 4. Norah Borges, grabado „Ultra" 1921, nr 5.
Peiper oraz Julian Rot-Czerwiński i RO-dada. (Wiele wskazuje, że pod pseudonimami dwóch ostatnich osób
ukrywał się Julius Rottersmann).
Istotny dla nawiązania zagranicznych kontaktów okazał się udział w „Formistach" Peipera. W 1921 r.
wrócił do Polski po latach wojny spędzonej w Hiszpanii, docierając do kraju przez Francję i Niemcy, gdzie
zaznajomił się z najnowszymi nurtami ówczesnej awangardy36. Hiszpanię opuścił najprawdopodobniej wios-
ną 1920 r. i gdy przybył do Polski, utrzymywał kontakty z redaktorami pisma „Ultra" - organu madryckiej
awangardy. Wśród nich byli wspomniany Rivas oraz polski artysta Władysław Jahl. Od dziesiątego numeru
„Ultry", z 10 maja 1921, Peiper figurował jako polski korespondent pisma i na krakowski adres otrzymał za-
pewne numer piąty „Ultry", wydany 17 marca 1921 r. Opublikowany w nim drzeworyt Norah Borges, a także
utwór Rivasa Oceano ukazały się w ostatnim numerze „Formistów" (z czerwca tego roku). Wymiana między
formistami a ultraistami przebiegała również w drugą stronę. W szesnastym numerze „Ultry", z 20 paździer-
nika 1921 г., pojawiła się informacja o nadesłanych numerach „Formistów" (czwartym, piątym i szóstym),
zakwalifikowanych jako „el órgano de los artistas polacos de vanguardia", a w osiemnastym numerze, z 10 li-
stopada 1921 г., opublikowano artykuł Peipera o książce Leona Chwistka Wielość rzeczywistości w sztuce1'1.
Informacje o formizmie ukazały się w „Ultrze" już po upadku krakowskiego pisma, które zawiesiło dzia-
łalność w czerwcu 1921 roku. W listopadzie platformą wymiany między polskimi a madryckimi środowiska-
mi literackiej awangardy stała się na ogólnokrajowym gruncie „Nowa Sztuka", która prowadziła do integracji
krakowskiego i warszawskiego środowiska nowej poezji. Peiper i Stern, którzy spotkali się jako tłumacze
awangardowych utworów w ostatnim numerze „Formistów", byli jej redaktorami. Po upadku wydawanej
36 S. J a w o r s к i, Przedmowa, [w:] T. P e i p e r, Tędy. Nowe Usta, przedmowa, komentarz, nota biograficzna S. J a wo r s к i, opraco-
wanie tekstu i red. T. P o d o s к a, Kraków 1972, s. 6.
37 T. Peiper, Cartas de Polonia. Una nueva teoria del arte, „Ultra", 1, 1921, m 18. Zob. E. Quintana, E.Palka, Jahl v Paszkie-
wicz en Ultra' (1921-1922). Dos polacos en el nacimiento de la vanguardia espańola, „RILCE", 11, 1995, nr 1, s. 138.
81
NORAH BORGES (Mtdryt). DRZEWORYT,
Z najmłodjtej poezji francuskiej. GUILLAUME APOLLINAIRE *).
TYTOŃ ZA DWA SOUS.
Hej panie tralikancie moja tytonierkt próżna
"Włóż tytoniu za dwa sous alt dobrego
Pogoda piękna i kiesa nie próżna
Panowie z miasta zjedzą dobry obiad
Oliwki dojrzewają i słychać już wszędzie
Śpiew dziewcząt w oliwnym gaju pracujących.
1 błękit nieba i ciepły wiatr — pragn*
Lecz jestem stary i sam siebie pytam
Czy zobaczę robaczków świętojańskich noce
Hej panie trafikancie bierz twoje dwa »oua
Dziękuję dziękuję pięknie panie traflkancie.
Mam dobry tytoń — acha
w mojej tytonierce
Ja mam dobry rytoń
A ty go nie misz — acha
i 890
Wszystkie kobiety od 45 do 50 lat
wspominają sobie że kochały p. Capoul
p. Capus
1 wiciu innych.
Tłum. T. Cz.
*) Podając tłumaczenia z najnowszej poezji francuskiej nie umieszczamy na razie
z powodu braku miejsca, informacyjnego szkicu o najnowszej literaturze francu-skiej. —
Uczynimy to w jednym z najbliższych zeszytów • Formistówe. J{ed.
TELONES
Y l t « A
INTERIOR
lot ctpejitoiit d(tra*;tn
ша tt vienUe dc 10 »»d(t
Mlenttai ti Ып*
U pti dei hejit
kyanuj tu Utndł de plumu
У del ttk>t
к van ditpteaditióe toi miauloa
como sotu dt frtki
E* han de d-otmif
Al *PJ(*t U I<u
cl cuJiło u rjcffj como ud Ubto
CtERTAS MÀXIMAS
OE LA M UNITA PHIVATA
DE LA Р.: 0,:
Qm к tl (*<« ум U tri», U trij
* • •
{Cmii u U f»(o цк m и «1««U itUio ta
ixixwii 4< tu fil»)
Ut q«t atltfca wlt .itQh *• (Им, ко *k<»-
• « •
O rtteto ti ti coatptAts* 6*1 ^j* 4t(-
<0»«« «twU шМй tt (*(■ diłritr
По poema de Rimbaud
Cojnda ta «tra Utm <44tlutwwif « U
WŁ0ITO IN CASTtUAHO
I^LUUUmc^STUXANO lu.. («Ma uaut: H tau . «I autaf
lllmilllll (Pr-ttt IffavrtnifaWli ГСП!) B*.»di(lijil(ll,,i™MMM<.
«Ц.Ь.>К1.».« И"*"-" «••a.N»»"».
. yt-w- Hltai pttatltu ù Utaat.<a«Ka yatdi (t-
Lu t|tntlu .. шеи A h KnOi tl il* « uHê tuptatU lu uuatlt» ►» liuul
tat.ua .« tata. <. |«Ш r ий« ,,|u, ы „^,„ , „, „u„ „ lM, AuotiiTO D'tlALMAA.
••Ut nru tfrau. u.Utatueu ui u^u, , lu uUhu « U ta~btU ....
Uu„.Uu.,p.,u,«,l,^,„ lk-.u«-W,«AUl..,w<,ta. _
tiuxamjiu UUUukul». 0иО.и»ч1«. PUZZLE
mitlufiiiM* Ł. tlttl.: tattu tatitau 4a иЫм liu<
I tttW* U lu tauatJ|taU tm tuau, лЛлаи j Май puiantju4u, aj SalUaa. MU» U ualifitau
Г'» l*taaa a. tilttt ubillM U t#u au. aiaju>lka lu oui mUui
U aaaaaft.. lu »ш rtaau. r tat allu r lu kłaku, ut Cl ptwtldJ«ttuo( strti^.
НН4И 4t lu tlt/u »Jt tUfftuUuuuitttltt;— vttaUttUulu M ucttlt ta uilitti il italfut
J lu BUUplU tuetulcj dtl »(U "łtUłkl, tHM^ttttt, ; o^lttat uat tf Ut ittttdtlu «titlitt
и nlHflii mi talrtftëu ttAlatUu.tll uUfut • U MtUt, litu* *< Uttl fttttit* UatUutattalt ou tu ttat tltcfrktt
m lu urtfrtyu U lu uuvlu mutltauttiu tut tu tuttttj u nbwtto. Ûttt utat t* aujtu tltUt
lutau IcttUu Itata пи 4*Kltt U ikM irV U Пи «uulUu |irûtf«.
Lu (iUbm<u Itauta lu tuttlti t, ium, ditUUtto r| Itttritrf Ituuu OulkaUttaeu
rtulun U ItHouUA. liMt U lu (fttdu jrmr^u uttatu t stfiu. b«l< " UunuHûtt ■•vlusuttl
Juut-A»Tvto RJMBAUO. tuaûtatii Btdùkti
Kj4tHTt MV Al. £um U ta v-^, ii*d^t Haut tttauta см Lu ntHiMI ttieutM
Lu pultuplu tttfu
lu tttttat boruoautat etl «ttr
•ty, uuur Ы un «Uni , lu ttau au члы U ttlt Utttu. tau Ptnutttau a.t,lku-Urltu ,u».lrttt
U « Kl ЦТГЧ» o buUuU tjr.lt tl uujiuu ÙJ tlt
**" "uiu kakarMu Au» Lit tua иш и eirlaa.
Vtrtutar. uMujk tattuulitd U iu,u<t. „ mm. u f(1^, \—тВя
CthurM tat м|м ttttttaru. tat tii trtflWM, lu mU tttuu bné*l ta kut U
ututatata t ttta Utuiu, H tl» huu. OluluuUt tuttui u rtlt .ItuM/
CurtAt И, m U Itat. ,/tnt-lu«trl. P,ù|«.
Au/U. utt tu uut и uluuut « IM ,i|tau ut tbtat. f« ft~ta |U XIIIM Ca tutu, utu aul.ul.
m attuti rut au tttaUttat y ttarittitliMI tattau Utai tjttu trutu U wtatatu. U4a m rt t atactatatataatt
Mattaaaaaral taauu r тайку , eau, Utaru. Il, m uattarta. futa. Onuauia DE TOWU.
Norah Borges, drzeworyt, „Formiści" 1921, z. 6, s. 4. Norah Borges, grabado „Ultra" 1921, nr 5.
Peiper oraz Julian Rot-Czerwiński i RO-dada. (Wiele wskazuje, że pod pseudonimami dwóch ostatnich osób
ukrywał się Julius Rottersmann).
Istotny dla nawiązania zagranicznych kontaktów okazał się udział w „Formistach" Peipera. W 1921 r.
wrócił do Polski po latach wojny spędzonej w Hiszpanii, docierając do kraju przez Francję i Niemcy, gdzie
zaznajomił się z najnowszymi nurtami ówczesnej awangardy36. Hiszpanię opuścił najprawdopodobniej wios-
ną 1920 r. i gdy przybył do Polski, utrzymywał kontakty z redaktorami pisma „Ultra" - organu madryckiej
awangardy. Wśród nich byli wspomniany Rivas oraz polski artysta Władysław Jahl. Od dziesiątego numeru
„Ultry", z 10 maja 1921, Peiper figurował jako polski korespondent pisma i na krakowski adres otrzymał za-
pewne numer piąty „Ultry", wydany 17 marca 1921 r. Opublikowany w nim drzeworyt Norah Borges, a także
utwór Rivasa Oceano ukazały się w ostatnim numerze „Formistów" (z czerwca tego roku). Wymiana między
formistami a ultraistami przebiegała również w drugą stronę. W szesnastym numerze „Ultry", z 20 paździer-
nika 1921 г., pojawiła się informacja o nadesłanych numerach „Formistów" (czwartym, piątym i szóstym),
zakwalifikowanych jako „el órgano de los artistas polacos de vanguardia", a w osiemnastym numerze, z 10 li-
stopada 1921 г., opublikowano artykuł Peipera o książce Leona Chwistka Wielość rzeczywistości w sztuce1'1.
Informacje o formizmie ukazały się w „Ultrze" już po upadku krakowskiego pisma, które zawiesiło dzia-
łalność w czerwcu 1921 roku. W listopadzie platformą wymiany między polskimi a madryckimi środowiska-
mi literackiej awangardy stała się na ogólnokrajowym gruncie „Nowa Sztuka", która prowadziła do integracji
krakowskiego i warszawskiego środowiska nowej poezji. Peiper i Stern, którzy spotkali się jako tłumacze
awangardowych utworów w ostatnim numerze „Formistów", byli jej redaktorami. Po upadku wydawanej
36 S. J a w o r s к i, Przedmowa, [w:] T. P e i p e r, Tędy. Nowe Usta, przedmowa, komentarz, nota biograficzna S. J a wo r s к i, opraco-
wanie tekstu i red. T. P o d o s к a, Kraków 1972, s. 6.
37 T. Peiper, Cartas de Polonia. Una nueva teoria del arte, „Ultra", 1, 1921, m 18. Zob. E. Quintana, E.Palka, Jahl v Paszkie-
wicz en Ultra' (1921-1922). Dos polacos en el nacimiento de la vanguardia espańola, „RILCE", 11, 1995, nr 1, s. 138.