DOI Artikel:
Prix, Dalibor: Asymetryczne sklepienia na Ślas̜ku w XIV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0022
16
DALIBOR PRIX
14. Opawa. kościól Marii Panny, kaplica święlych Wawrzyńca,
Agnieszki i Malgorzaty. sklepienie. Fot. D. Prix, 2012
15. Opawa, kościół Marii Panny,
kaplica świętych Wawrzyńca, Agnieszki
i Malgorzaty, relikty pierwotnego sklepienia.
Fot. D. Prix, 2004
kapiicy zachowały się intrygujące reiikty kamiennych żeber wkutych wtómie w południową elewację
prezbiterium, a będących pozostałością pierwotnego, wyższego niż obecne skiepienia kapiicy. Gruszkowe
żebra mają profii odpowiadający tym z saii ratusza w Namysłowie. Żebra te wyrastają po pięć, parami
iub pojedynczo z krótkich półwaicowych trzonów, pierwotnie podciętych, bez konsot (ii. 15, 16). Nie daje
to możliwości zrekonstruowania jakiegokoiwiek reguiarnego w rzucie skiepienia. Przekrycie musiało być
asymetryczne, wymykając się wszeikim znanym w swojej epoce schematom kompozycyjnym (ii. 17p^.
Choć stosunkowo reguiarny i harmonijny pian kaplicy zachęcał do zastosowania któregoś ze znanych
symetrycznych przekryć, te powszechne i oczywiste rozwiązania zostały ostentacyjnie odrzucone^^.
Dla badań sklepień asymetrycznych przykład opawski jest bardzo istotny ze wzgiędu na fakt, że
budowa kaplicy świętych Wawrzyńca, Agnieszki i Małgorzaty jest dość dobrze datowana źródłami pisa-
nymi, a w latach 1373-1657 kapiica, jej ołtarze i aitaryści wzmiankowani są co najmniej 42 razy. Trzy
najstarsze dokumenty rzucają światło na założenie kaplicy. Jej fundatorem był bogaty opawski handiarz
suknem i rajca Reynczko, występujący w źródłach między 23 czerwca 1358 a 14 czerwca 1385 r. Wia-
domo, że 20 listopada 1436, kiedy wzmiankowano jego dom na głównym rynku Opawy, już nie żyłW
Reynczko posiadał także grunty rolne w okoiicach miasta^^ oraz kram w sukiennicach pośrodku głównego
opawskiego rynku^. 16 sierpnia 1373 r. Jan I, książę opawski i raciborski, zezwoiił. aby Reynczko, który
założył kapiicę św. Agnieszki po południowej stronie kościoła famego w Opawie, przekazał ołtarzowi
i altaryście w tejże kapiicy dochód z kramów sukienniczych, które wcześniej kupił z własnych funduszy^k
21 września 1374 r. fundację zatwierdził Albert z Dubć, komtur prowincji zakonu krzyżackiego, do którego
5^ Jak dotąd jedynie Kouba. op. cń.. rysunki w załączniku: II. p/Ó7?ovo7?e pokusił się o rekonstrukcję
sklepienia jako systemu trójpromieni. Nie uniknął przy tym zaburzeń w ich układzie, a choć dowolnie pozmieniał biegi niektórych żeber,
i tak nie poradził sobie z ich nadmiarem. niezrozumiale przerywając bieg jednego. Dodatkowo. rekonstruowane wybiegi żeber na ścianie
południowej kolidują z rozmieszczeniem okien.
5^ Prix, Zw/ęzłzA/ęs/ro-cze^/e..., s. 171.
Zemsky archiv Opava. fond: Dominikàni v Opavë, inv. ć. 2. sign. E-10.
59 Nârodni archiv Praha, fond: Râd maltézskÿch rytirû. inv. ć. 1993, sign. Jo XXXIX Op. II.
6° Stâtnl okresni archiv Opava, fond: Archiv mësta Opava, inv. ć. 122, sign. 11-6.
6* /Ańnóń /. 7,/??е7*оеУм"^по7?м77?, </otoho/?MW, е/'ес//ом??м;, со??/?7*7770?/о7?м77?, /77*oe^e7??o?/o7?M77?, со//о?/о??м/м, re.s7g??a?/o??M77?
о/?о7*/м77; Qcpov/oe. /736/ 7397/, ed. F. Sigut, Opava 1961, s. 24—28. nr 9.
DALIBOR PRIX
14. Opawa. kościól Marii Panny, kaplica święlych Wawrzyńca,
Agnieszki i Malgorzaty. sklepienie. Fot. D. Prix, 2012
15. Opawa, kościół Marii Panny,
kaplica świętych Wawrzyńca, Agnieszki
i Malgorzaty, relikty pierwotnego sklepienia.
Fot. D. Prix, 2004
kapiicy zachowały się intrygujące reiikty kamiennych żeber wkutych wtómie w południową elewację
prezbiterium, a będących pozostałością pierwotnego, wyższego niż obecne skiepienia kapiicy. Gruszkowe
żebra mają profii odpowiadający tym z saii ratusza w Namysłowie. Żebra te wyrastają po pięć, parami
iub pojedynczo z krótkich półwaicowych trzonów, pierwotnie podciętych, bez konsot (ii. 15, 16). Nie daje
to możliwości zrekonstruowania jakiegokoiwiek reguiarnego w rzucie skiepienia. Przekrycie musiało być
asymetryczne, wymykając się wszeikim znanym w swojej epoce schematom kompozycyjnym (ii. 17p^.
Choć stosunkowo reguiarny i harmonijny pian kaplicy zachęcał do zastosowania któregoś ze znanych
symetrycznych przekryć, te powszechne i oczywiste rozwiązania zostały ostentacyjnie odrzucone^^.
Dla badań sklepień asymetrycznych przykład opawski jest bardzo istotny ze wzgiędu na fakt, że
budowa kaplicy świętych Wawrzyńca, Agnieszki i Małgorzaty jest dość dobrze datowana źródłami pisa-
nymi, a w latach 1373-1657 kapiica, jej ołtarze i aitaryści wzmiankowani są co najmniej 42 razy. Trzy
najstarsze dokumenty rzucają światło na założenie kaplicy. Jej fundatorem był bogaty opawski handiarz
suknem i rajca Reynczko, występujący w źródłach między 23 czerwca 1358 a 14 czerwca 1385 r. Wia-
domo, że 20 listopada 1436, kiedy wzmiankowano jego dom na głównym rynku Opawy, już nie żyłW
Reynczko posiadał także grunty rolne w okoiicach miasta^^ oraz kram w sukiennicach pośrodku głównego
opawskiego rynku^. 16 sierpnia 1373 r. Jan I, książę opawski i raciborski, zezwoiił. aby Reynczko, który
założył kapiicę św. Agnieszki po południowej stronie kościoła famego w Opawie, przekazał ołtarzowi
i altaryście w tejże kapiicy dochód z kramów sukienniczych, które wcześniej kupił z własnych funduszy^k
21 września 1374 r. fundację zatwierdził Albert z Dubć, komtur prowincji zakonu krzyżackiego, do którego
5^ Jak dotąd jedynie Kouba. op. cń.. rysunki w załączniku: II. p/Ó7?ovo7?e pokusił się o rekonstrukcję
sklepienia jako systemu trójpromieni. Nie uniknął przy tym zaburzeń w ich układzie, a choć dowolnie pozmieniał biegi niektórych żeber,
i tak nie poradził sobie z ich nadmiarem. niezrozumiale przerywając bieg jednego. Dodatkowo. rekonstruowane wybiegi żeber na ścianie
południowej kolidują z rozmieszczeniem okien.
5^ Prix, Zw/ęzłzA/ęs/ro-cze^/e..., s. 171.
Zemsky archiv Opava. fond: Dominikàni v Opavë, inv. ć. 2. sign. E-10.
59 Nârodni archiv Praha, fond: Râd maltézskÿch rytirû. inv. ć. 1993, sign. Jo XXXIX Op. II.
6° Stâtnl okresni archiv Opava, fond: Archiv mësta Opava, inv. ć. 122, sign. 11-6.
6* /Ańnóń /. 7,/??е7*оеУм"^по7?м77?, </otoho/?MW, е/'ес//ом??м;, со??/?7*7770?/о7?м77?, /77*oe^e7??o?/o7?M77?, со//о?/о??м/м, re.s7g??a?/o??M77?
о/?о7*/м77; Qcpov/oe. /736/ 7397/, ed. F. Sigut, Opava 1961, s. 24—28. nr 9.