DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Świa̜tynia Diany w Arkadii koło Nieborowa: Świa̜tynia̜ Natury
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0095
SWIĄTYNIA DIANY W ARKADII KOŁO NIEBOROWA SWIĄTYNIĄ NATURY
89
I. Emst Gebauer. Porfret 1816. w tle posągi ..Pana", lwa
i westalki z arkadyjskiej kolekeji Radziwiłłowej. Muzeum w Nieborowie i Arkadii. Fot. T. Żółtowska-Huszcza
niowo nasycał się kiasycystycznymi eiementami etegijno-heroicznymi i cytatami z antyku, by na koniec
wzbogacić się czysto romantyczną uczuciowością i, istniejącą również wcześniej, refieksją nad śmiercią^.
O związkach dekoracji Swiątyni Diany z pogiądami masonów mówi wprost hst Gioacchino Staggiego
do księżny Hełeny Radziwiłłowej, pisany jeszcze przed ukończeniem wnętrz świątynnych: j'espère
que łes ordres, łes dessins, !es outils pour marmorisateur auront été expédiés seion łe desir de Votre
Ałtesse et qu'enRn łe depłaisir par !a tabrique du tempłe de Sałomon arrivera bientôt à son terme sans
que Sir Hiram soit tué par ses ouvriers. Quant aux ornements de plateau du tabłe j'ai khonneur de joindre
un dessin de grandeur naturełłe, composé en feuihes du fameux iotus assez mystérieux et anałogues aux
hyéroghphes dont !es antiquaires se tuent a trouver î'exphcation [. . .] ^. Można by się oczywiście głowić
cóż to za łiście !otosu podobne do hieroghfów, a!e mniejsza o ten szczegół. łstotne jest to, że na etapie
prac nad stiukami we wnętrzu świątyni jej powiązanie z ideami masońskimi było oczywiste i że księżna
życzyła sobie, by z tego powodu w wyposażeniu był zaznaczony związek z Egiptem.
Wie!u uczonych zajmowało się rozszyfrowaniem masońskich treści skrywanych pod rozbudowaną
symbohką Świątyni Diany, jej dekoracji i całego parkowego założenia. Jako pierwsza na tę probłematy-
kę zwróciła uwagę Ahcja Kępińska. Podstawą była anałiza piafónu Norbłina (i!. 2), zdobiącego kopułkę
głównej sa!i Świątyni, zwanej Panteonem Przedstawia on skrzyd!atą Jutrzenkę - Aurorę, która trzymając
krótko w jednej ręce !ejce czterech ognistych rumaków Heliosa-Apohona, a w drugiej - płonącą pochodnię,
poprzedza jego dzienną wędrówkę po niebie. Trzy puńa personifikujące gwiazdy rozchyłają piętrzące się
ciemne chmury symbohzujące nocny mrok. Postać Apohona skrywa się jeszcze za skrajem nieba, !ecz
skośne promienie, bijące od jego postaci, przecinają zza widnokręgu rozłegłym wachłarzem mroczne niebo.
Kępińska słusznie uznała, że cała budowła poświęcona jest kułtowi natury i rozumu i że kłuczo-
we d!a zrozumienia jej symbołiki jest zastosowane w małowidłe Norbhna, właściwe masonerii (i całej
epoce), symbołiczne znaczenie światła jako rozumu i oświecenia jako okresu propagowania mądrości
^ Tak Piwkowski, Ąoa&/w/7/owe/'..., pa^/w; nieco inaczej tenże autor widzi problem w H//cły/'e [w:]
A/eAorów /' d/'A/T/o - 70 /of А/мсс/////..., s. 385-386, w którym stwierdza. że obsesja śmierci towarzyszyła księżnie przez całe dojrzałe
życie i że daje ona o sobie znać, pod wpływem Arco//// Jacopa Sannazzara już w symbołice groty, od której zaczęła budowę Arkadii.
^ Zob. przyp. 1.
89
I. Emst Gebauer. Porfret 1816. w tle posągi ..Pana", lwa
i westalki z arkadyjskiej kolekeji Radziwiłłowej. Muzeum w Nieborowie i Arkadii. Fot. T. Żółtowska-Huszcza
niowo nasycał się kiasycystycznymi eiementami etegijno-heroicznymi i cytatami z antyku, by na koniec
wzbogacić się czysto romantyczną uczuciowością i, istniejącą również wcześniej, refieksją nad śmiercią^.
O związkach dekoracji Swiątyni Diany z pogiądami masonów mówi wprost hst Gioacchino Staggiego
do księżny Hełeny Radziwiłłowej, pisany jeszcze przed ukończeniem wnętrz świątynnych: j'espère
que łes ordres, łes dessins, !es outils pour marmorisateur auront été expédiés seion łe desir de Votre
Ałtesse et qu'enRn łe depłaisir par !a tabrique du tempłe de Sałomon arrivera bientôt à son terme sans
que Sir Hiram soit tué par ses ouvriers. Quant aux ornements de plateau du tabłe j'ai khonneur de joindre
un dessin de grandeur naturełłe, composé en feuihes du fameux iotus assez mystérieux et anałogues aux
hyéroghphes dont !es antiquaires se tuent a trouver î'exphcation [. . .] ^. Można by się oczywiście głowić
cóż to za łiście !otosu podobne do hieroghfów, a!e mniejsza o ten szczegół. łstotne jest to, że na etapie
prac nad stiukami we wnętrzu świątyni jej powiązanie z ideami masońskimi było oczywiste i że księżna
życzyła sobie, by z tego powodu w wyposażeniu był zaznaczony związek z Egiptem.
Wie!u uczonych zajmowało się rozszyfrowaniem masońskich treści skrywanych pod rozbudowaną
symbohką Świątyni Diany, jej dekoracji i całego parkowego założenia. Jako pierwsza na tę probłematy-
kę zwróciła uwagę Ahcja Kępińska. Podstawą była anałiza piafónu Norbłina (i!. 2), zdobiącego kopułkę
głównej sa!i Świątyni, zwanej Panteonem Przedstawia on skrzyd!atą Jutrzenkę - Aurorę, która trzymając
krótko w jednej ręce !ejce czterech ognistych rumaków Heliosa-Apohona, a w drugiej - płonącą pochodnię,
poprzedza jego dzienną wędrówkę po niebie. Trzy puńa personifikujące gwiazdy rozchyłają piętrzące się
ciemne chmury symbohzujące nocny mrok. Postać Apohona skrywa się jeszcze za skrajem nieba, !ecz
skośne promienie, bijące od jego postaci, przecinają zza widnokręgu rozłegłym wachłarzem mroczne niebo.
Kępińska słusznie uznała, że cała budowła poświęcona jest kułtowi natury i rozumu i że kłuczo-
we d!a zrozumienia jej symbołiki jest zastosowane w małowidłe Norbhna, właściwe masonerii (i całej
epoce), symbołiczne znaczenie światła jako rozumu i oświecenia jako okresu propagowania mądrości
^ Tak Piwkowski, Ąoa&/w/7/owe/'..., pa^/w; nieco inaczej tenże autor widzi problem w H//cły/'e [w:]
A/eAorów /' d/'A/T/o - 70 /of А/мсс/////..., s. 385-386, w którym stwierdza. że obsesja śmierci towarzyszyła księżnie przez całe dojrzałe
życie i że daje ona o sobie znać, pod wpływem Arco//// Jacopa Sannazzara już w symbołice groty, od której zaczęła budowę Arkadii.
^ Zob. przyp. 1.