DOI Artikel:
Haake, Michał: O jednym z aspektów obrazu "Dziwny ogród" Józefa Mehoffera: mie̜dzy stworzeniem a ewolucjonizmem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0180
174
MICHAŁ HAAKE
8. Jan Brueghe! starszy. Pieter van Avont. -Sw. Jfoe/r/no w g/r/on<7j/e. ok. 1623. oiej. deska, 93.5 x 72 cm.
Monachium. Alte Pinakothek
ludowej4S. Przy czym dziełu Mehoffera najbiiżej do wariantu, w którym Maria z Dzieciątkiem, wzgiędnie
św. Rodzina, zarówno ukazani w przestrzeni ogrodu, jak na obrazach, są ujęci w girlandy zawieszone na
pierwszoplanowych drzewach, czego przykład stanowią również obrazy Jana Brueghia starszego i Jana
van Kesseia starszego (ih 8). Jak na nich, tak również w dzieie poiskiego malarza giriandy są wyobrażoną
ramą, „obudową" głównej sceny. ł jak na tamtych przedstawienie Marii z Dzieciątkiem było ekstrapo-
iowane z narracyjnego kontekstu^^, tak również w Dz/uwyw przedstawienie figur, jak pokazała
powyższa anaiiza, jest ekstrapołowane z kontekstu, jakim był rzeczywisty ogród jako miejsce spacerów.
ł wreszcie, jak w przypadku tamtych obrazów, świętych adorujących Madonnę w dawnej formuie
zastępował widz, tak tutaj zastępuje on Mehoffera adorującego swoją żonę. I jak tam
widz staje wobec symboiicznego wyobrażenia voczzw?, tak tutaj staje wobec przedstawienia ukazującego
zespołenie za pomocą giriand narracji o człowieku z wymiarem transcendentnym.
Również motyw korony drzewa-kotary wydaje się zaczerpnięty z ikonografîi Maryjnej. W średniowiecz-
nej tradycji reaina zasłona (ve/шн) stanowiła ełement dekoracji obrazu ołtarzowego, ponieważ zasłanianie
i odsłanianie obrazu miało funkcję łiturgiczną - obecność zasłony była wskazaniem na szczególny status
obrazu, który za pośrednictwem wizuałnej formy pozwałał doświadczyć tego, co niewidzialne. W małarstwie
motyw odchylanej przed widzem zasłony będzie towarzyszył ukazywaniu się króła bądź objawieniu УС7С7'М777:
w przedstawieniach Ewangehstów, a szczególnie Marii Panny. Wieiość przykładów skłoniła badaczy do
uznania zasłony za jeden z atrybutów tej postaci, czego znajomość Mehoffer wykazał, projektując witraż
Por. J. Bruegct starszy (?), А7<я<7ояий w g/r/oM&te Air'/orôw, klasztor Norbertanek, Imbramow ice: AfoAa' /Jos'Ao Aóżońcowo rc
Do/nm/ł/cn; / ów. A/otorzyną z<? 5*/<?/m, 1. połowa XVII w., Muzeum Narodowe w Krakowie: Mateusz Budzaszek. A/oć/o/zno Aóroń-
cowo, 1894 (Liszki, woj. Malopolskie), Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
^ Por. V. Stoichita, tA/onow/en/c oórorn. Mc/owo/o^mo м progn e/y //owocceyne/', tłum. K. Thiel-Jańczuk. Słowo/obraz
terytoria, Gdańsk 2011, s. 91 i nast. (rozdział O ovowô/arM (o/óo /oA ^ńrorryć nonw oóror zo /?o/noc</ s'/orego)).
MICHAŁ HAAKE
8. Jan Brueghe! starszy. Pieter van Avont. -Sw. Jfoe/r/no w g/r/on<7j/e. ok. 1623. oiej. deska, 93.5 x 72 cm.
Monachium. Alte Pinakothek
ludowej4S. Przy czym dziełu Mehoffera najbiiżej do wariantu, w którym Maria z Dzieciątkiem, wzgiędnie
św. Rodzina, zarówno ukazani w przestrzeni ogrodu, jak na obrazach, są ujęci w girlandy zawieszone na
pierwszoplanowych drzewach, czego przykład stanowią również obrazy Jana Brueghia starszego i Jana
van Kesseia starszego (ih 8). Jak na nich, tak również w dzieie poiskiego malarza giriandy są wyobrażoną
ramą, „obudową" głównej sceny. ł jak na tamtych przedstawienie Marii z Dzieciątkiem było ekstrapo-
iowane z narracyjnego kontekstu^^, tak również w Dz/uwyw przedstawienie figur, jak pokazała
powyższa anaiiza, jest ekstrapołowane z kontekstu, jakim był rzeczywisty ogród jako miejsce spacerów.
ł wreszcie, jak w przypadku tamtych obrazów, świętych adorujących Madonnę w dawnej formuie
zastępował widz, tak tutaj zastępuje on Mehoffera adorującego swoją żonę. I jak tam
widz staje wobec symboiicznego wyobrażenia voczzw?, tak tutaj staje wobec przedstawienia ukazującego
zespołenie za pomocą giriand narracji o człowieku z wymiarem transcendentnym.
Również motyw korony drzewa-kotary wydaje się zaczerpnięty z ikonografîi Maryjnej. W średniowiecz-
nej tradycji reaina zasłona (ve/шн) stanowiła ełement dekoracji obrazu ołtarzowego, ponieważ zasłanianie
i odsłanianie obrazu miało funkcję łiturgiczną - obecność zasłony była wskazaniem na szczególny status
obrazu, który za pośrednictwem wizuałnej formy pozwałał doświadczyć tego, co niewidzialne. W małarstwie
motyw odchylanej przed widzem zasłony będzie towarzyszył ukazywaniu się króła bądź objawieniu УС7С7'М777:
w przedstawieniach Ewangehstów, a szczególnie Marii Panny. Wieiość przykładów skłoniła badaczy do
uznania zasłony za jeden z atrybutów tej postaci, czego znajomość Mehoffer wykazał, projektując witraż
Por. J. Bruegct starszy (?), А7<я<7ояий w g/r/oM&te Air'/orôw, klasztor Norbertanek, Imbramow ice: AfoAa' /Jos'Ao Aóżońcowo rc
Do/nm/ł/cn; / ów. A/otorzyną z<? 5*/<?/m, 1. połowa XVII w., Muzeum Narodowe w Krakowie: Mateusz Budzaszek. A/oć/o/zno Aóroń-
cowo, 1894 (Liszki, woj. Malopolskie), Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
^ Por. V. Stoichita, tA/onow/en/c oórorn. Mc/owo/o^mo м progn e/y //owocceyne/', tłum. K. Thiel-Jańczuk. Słowo/obraz
terytoria, Gdańsk 2011, s. 91 i nast. (rozdział O ovowô/arM (o/óo /oA ^ńrorryć nonw oóror zo /?o/noc</ s'/orego)).