DOI Artikel:
Czapelski, Marek: Mie̜dzy projektem doskonałym a koniecznościa̜ ekonomiczna̜: dyskusje polskich architektów o projektach typowych 1953-1956
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0208
202
MAREK CZAPELSKI
3. Budynek na osiedlu Wanda w Nowej Hucie projektu Franciszka Adamskiego, 1949
(fot. Zygmunt Put. za: https://c0mm0ns.wikimedia.0rg/w/index.php?curid=35904395)
macierzystej instytucji. Być może w odmiennej wymowie obu artykułów zaznaczała się różnica spojrzeń
architektów i urbanisty.
Jednak nie można zapominać, że probiem typizacji w łatach 50. nie wyczerpywał się na budownic-
twie mieszkaniowym. Pozytywny wydźwięk w okresie odwilży zyskała działalność powstałego w 1951 r.
Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego (BłSTYPp^. Jego status piacówki
ważnej dia reaiizacji programu uprzemysłowienia Poiski w ramach płanu sześcioietniego zapewniał mu
dobre warunki pracy, choć okupione stałą kontroią tajnych służb^. Mimo to zatrudnieni tam architekci
woini byii od ideologicznej presji, jakiej poddana była większość środowiska, ponadto byii skazani na
biiską współpracę ze środowiskiem inżynierów i konstruktorów. W działałności biura oprócz tworzenia
całych projektów bardzo istotne miejsce zajmowała typizacja biiska pojmowaniu muthesiusowskiemu, nie
tyiko jako wytwarzanie samych obiektów, iecz także znormaiizowanych eiementów (to właśnie wówczas
opracowano między innymi szeroko stosowany potem także w budownictwie mieszkaniowym system
konstrukcyjny tzw. ramy H). Teoretyczną refieksją był także sam proces wypracowywania właściwych
metod pracy, systematyki i terminologii - skutkiem był poradnik wzorowany na dzieie Emsta Neuferta^^.
Wspomnieć też trzeba, że eiementem w dłuższej perspektywie siinie oddziaływającym normaiizująco na
architekturę było zainicjowane u schyłku iat 40. wprowadzanie szerokiego zestawu obowiązkowych norm
- między innymi w 1951 r. opracowane zostały Tymczasowe Normy Urbanistyczne.
Cytowana patetyczna wypowiedź Ciborowskiego była jedną z ostatnich prób obrony idei projektowania
typowego w wariancie praktykowanym przez ZOR. Choć podjęty kiika iat wcześniej program opracowywa-
nia projektów typowych kontynuowano i udoskonaiano, zmieniała się sytuacja społeczna. Krytyczna ocena
estetycznej monotonii i społecznych zaniedbań wiążących się reaiizacją programu budownictwa mieszkanio-
wego, dokonana przez Marcina Czerwińskiego w kiikuczęściowym reportażu For/róż Z(Y? ',
33 S. Gawroński, Cg/Rro/w Ofror/e/r Z?o//<mrcro-/To/eÆ/oM'y //мг/oww'onr'o Trzewy^/owego //75TtT. [w:] R75TFT - 35 /o/ ab/o-
/о/моАТ' /95/-/9<56. BISTYP, Warszawa 1986. s. 3; K. Husarski, IFozoro/'. оЬм /у'мГго Т/мго 5*/Mr//ów / /To/eł/órr Ąpowyo/? /?M</ow-
н/o/wo P/rewyy/owego, „Architektura", 1957, nr 3, s. 101-102.
34 J. Główczewski, Op/vmA/o 7?;iwo M^zyó//o, MOST, Warszawa 2004, s. 153.
33 Seria wydawnicza Informator Projektanta Budownictwa Przemysłowego.
MAREK CZAPELSKI
3. Budynek na osiedlu Wanda w Nowej Hucie projektu Franciszka Adamskiego, 1949
(fot. Zygmunt Put. za: https://c0mm0ns.wikimedia.0rg/w/index.php?curid=35904395)
macierzystej instytucji. Być może w odmiennej wymowie obu artykułów zaznaczała się różnica spojrzeń
architektów i urbanisty.
Jednak nie można zapominać, że probiem typizacji w łatach 50. nie wyczerpywał się na budownic-
twie mieszkaniowym. Pozytywny wydźwięk w okresie odwilży zyskała działalność powstałego w 1951 r.
Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego (BłSTYPp^. Jego status piacówki
ważnej dia reaiizacji programu uprzemysłowienia Poiski w ramach płanu sześcioietniego zapewniał mu
dobre warunki pracy, choć okupione stałą kontroią tajnych służb^. Mimo to zatrudnieni tam architekci
woini byii od ideologicznej presji, jakiej poddana była większość środowiska, ponadto byii skazani na
biiską współpracę ze środowiskiem inżynierów i konstruktorów. W działałności biura oprócz tworzenia
całych projektów bardzo istotne miejsce zajmowała typizacja biiska pojmowaniu muthesiusowskiemu, nie
tyiko jako wytwarzanie samych obiektów, iecz także znormaiizowanych eiementów (to właśnie wówczas
opracowano między innymi szeroko stosowany potem także w budownictwie mieszkaniowym system
konstrukcyjny tzw. ramy H). Teoretyczną refieksją był także sam proces wypracowywania właściwych
metod pracy, systematyki i terminologii - skutkiem był poradnik wzorowany na dzieie Emsta Neuferta^^.
Wspomnieć też trzeba, że eiementem w dłuższej perspektywie siinie oddziaływającym normaiizująco na
architekturę było zainicjowane u schyłku iat 40. wprowadzanie szerokiego zestawu obowiązkowych norm
- między innymi w 1951 r. opracowane zostały Tymczasowe Normy Urbanistyczne.
Cytowana patetyczna wypowiedź Ciborowskiego była jedną z ostatnich prób obrony idei projektowania
typowego w wariancie praktykowanym przez ZOR. Choć podjęty kiika iat wcześniej program opracowywa-
nia projektów typowych kontynuowano i udoskonaiano, zmieniała się sytuacja społeczna. Krytyczna ocena
estetycznej monotonii i społecznych zaniedbań wiążących się reaiizacją programu budownictwa mieszkanio-
wego, dokonana przez Marcina Czerwińskiego w kiikuczęściowym reportażu For/róż Z(Y? ',
33 S. Gawroński, Cg/Rro/w Ofror/e/r Z?o//<mrcro-/To/eÆ/oM'y //мг/oww'onr'o Trzewy^/owego //75TtT. [w:] R75TFT - 35 /o/ ab/o-
/о/моАТ' /95/-/9<56. BISTYP, Warszawa 1986. s. 3; K. Husarski, IFozoro/'. оЬм /у'мГго Т/мго 5*/Mr//ów / /To/eł/órr Ąpowyo/? /?M</ow-
н/o/wo P/rewyy/owego, „Architektura", 1957, nr 3, s. 101-102.
34 J. Główczewski, Op/vmA/o 7?;iwo M^zyó//o, MOST, Warszawa 2004, s. 153.
33 Seria wydawnicza Informator Projektanta Budownictwa Przemysłowego.