DOI article:
Krasny, Piotr: Ita vidisti res omnes, quae ostendi poterunt, ut fias doctus, sapiens et pius: Jan Amos Komeński o roli sztuki religijnej w edukacji chrześcijańskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0044
44
PIOTR KRASNY
JOHAN-AMOS COMENIUS.
Anno ChriAi MDC.UV, tetaris fine LXXIV.
ifi iem Sane , -trup incubi curavit*, ir
%ri C fari ff? .(ìmari cavit' C&jspjjivs J>c T~is.
Ckr j£tfsni
1. Portret Jana Amosa Komeńskiego, miedzioryt Christiana Hagensa, 1665
badania, które pozwolą prześledzić, co konkretnie myśleli o roli sztuki w życiu Kościoła wierni Jednoty,
którzy znaleźli schronienie w Rzeczypospolitej.
Sądzę, że pewne wyobrażenie o ich stanowisku w tej kwestii mogą dać wypowiedzi na temat sztuki
sakralnej sformułowane przez seniora Jednoty Jana Amosa Komeńskiego (właśc. Jan Amos Komensky,
1592-1670, il. 1) w czasie jego pobytu w Polsce w latach 1628—16564 lub po jego wyjeździe do Holan-
dii, w której jak się uważa kończył już tylko i redagował dzieła rozpoczęte w naszym kraju5. Trzeba
oczywiście pamiętać, że opinie te nie musiały być podzielane przez wszystkich jego współwyznawców,
ale można chyba przyjąć, że Komeński, troszczący się o przetrwanie Jednoty na wygnaniu, starał się
podtrzymywać w niej consensum fidelium, nie głosząc „nowinek”, a zarazem wykorzystując swój autorytet
do wygaszania kontrowersji wśród swych wiernych6.
Źródłem owego autorytetu była wielka erudycja Komeńskiego, podziwiana powszechnie w całej pro-
testanckiej części Europy. W trakcie studiów w Herbom i w Heidelbergu duchowny ów zgłębił wnikliwie
teologię Kościoła reformowanego7, ale równie dobrze znał doktrynę luteranów, z którymi utrzymywał
4 L. Kur dyb acha, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, Warszawa 1957.
5 W. Rood, Comenius and the Low Countries. Some Aspects of Live and Work of Czech Exile in the Seventeenth Century,
Utrecht 1970.
6 H. Hotson, Outsiders, Dissenters and Competing Vision of Reform, [w:] The Oxford Handbook of the Protestant Reformation,
ed. U. Rublack, Oxford 2017, s. 303.
7 A. Fijałkowski, Tradycja i nowatorstwo w „Orbis sensualium pictus” Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa 2012, s. 40-59.
PIOTR KRASNY
JOHAN-AMOS COMENIUS.
Anno ChriAi MDC.UV, tetaris fine LXXIV.
ifi iem Sane , -trup incubi curavit*, ir
%ri C fari ff? .(ìmari cavit' C&jspjjivs J>c T~is.
Ckr j£tfsni
1. Portret Jana Amosa Komeńskiego, miedzioryt Christiana Hagensa, 1665
badania, które pozwolą prześledzić, co konkretnie myśleli o roli sztuki w życiu Kościoła wierni Jednoty,
którzy znaleźli schronienie w Rzeczypospolitej.
Sądzę, że pewne wyobrażenie o ich stanowisku w tej kwestii mogą dać wypowiedzi na temat sztuki
sakralnej sformułowane przez seniora Jednoty Jana Amosa Komeńskiego (właśc. Jan Amos Komensky,
1592-1670, il. 1) w czasie jego pobytu w Polsce w latach 1628—16564 lub po jego wyjeździe do Holan-
dii, w której jak się uważa kończył już tylko i redagował dzieła rozpoczęte w naszym kraju5. Trzeba
oczywiście pamiętać, że opinie te nie musiały być podzielane przez wszystkich jego współwyznawców,
ale można chyba przyjąć, że Komeński, troszczący się o przetrwanie Jednoty na wygnaniu, starał się
podtrzymywać w niej consensum fidelium, nie głosząc „nowinek”, a zarazem wykorzystując swój autorytet
do wygaszania kontrowersji wśród swych wiernych6.
Źródłem owego autorytetu była wielka erudycja Komeńskiego, podziwiana powszechnie w całej pro-
testanckiej części Europy. W trakcie studiów w Herbom i w Heidelbergu duchowny ów zgłębił wnikliwie
teologię Kościoła reformowanego7, ale równie dobrze znał doktrynę luteranów, z którymi utrzymywał
4 L. Kur dyb acha, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, Warszawa 1957.
5 W. Rood, Comenius and the Low Countries. Some Aspects of Live and Work of Czech Exile in the Seventeenth Century,
Utrecht 1970.
6 H. Hotson, Outsiders, Dissenters and Competing Vision of Reform, [w:] The Oxford Handbook of the Protestant Reformation,
ed. U. Rublack, Oxford 2017, s. 303.
7 A. Fijałkowski, Tradycja i nowatorstwo w „Orbis sensualium pictus” Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa 2012, s. 40-59.