DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Ita vidisti res omnes, quae ostendi poterunt, ut fias doctus, sapiens et pius: Jan Amos Komeński o roli sztuki religijnej w edukacji chrześcijańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0056
56
PIOTR KRASNY
14. Dawny zbór braci czeskich, Mladà Boleslav, proj. Matteo Borgorelli, 1544-1545, wnętrze. Fot. M. Kurzej
tych wspólnot były też empory usytuowane nad nawami bocznymi lub zawieszone w nawach bocznych66,
które Komeński odnotował jako oczywisty element architektury kościoła. Ograniczenie wyposażenia świą-
tyni ukazanej w Orbe sensualium picto do jednego ołtarza, chrzcielnicy i ambony, a także sposób ich
rozmieszczenia nawiązywały do tradycji lute rabskiej67, ukazanej w efektowny sposób między innymi na
Bekenntnisbild w epitafium syna Jana Jetricha ze Żerotina i Barbory z Biberśtejna w kościele zamkowym
w Opocnie (il. 15)68. Warto skądinąd odnotować, że świątynia na rycinie w dziele Komeńskiego przypo-
mina opoczyński kościół (il. 12)69 i jego przedstawienie na wspomnianym monumencie ukształtowaniem
swojego halowego korpusu z nawami rozdzielonymi kolumnami, a także formami sklepień ze szwami
podkreślonymi za pomocą profilowanych listew. Spostrzeżenie to nie uprawnia wprawdzie do sugerowania
jakiś relacji genetyczno-formalnych pomiędzy drzeworytem a budowlą i epitafium w Opocnie, ale zdaje
się świadczyć, że wizerunek kościoła zaprezentowany w Orbe sensualium pieto wpisuje się dość dobrze
w wyobrażenia o wyglądzie świątyni rozpowszechnione wśród czeskich zwolenników reformacji.
Komeński adresował swój podręcznik do bardzo szerokiego grona odbiorców posługujących się języ-
kiem niemieckim, toteż starał się unikać w nim elementów, które mogłyby sprowokować jego odrzucenie
ze względów religijnych przez którykolwiek odłam protestantów żyjących w Rzeszy i w innych krajach
reformace..., s. 270-271; R Kalina, Praha 1437-1610. Kapitoly o pozdné gotické a renesanćnl architekturę, Praha 2011, s. 142-143,
163-164.
66 J. Krcàlovà, Kostely ceské a moravské renesance, „Umem”, 29, 1981, nr 1, s. 8-9, 12-13, 19-20; Sörries, Von Kaisers
Gnaden...., s. 84; White, Protestant Worship..., s. 85-86; VIcek, Renesanćni kostely..., s. 246-248.
67 M. Thofner, Framing the Sacred. Lutheran Church Furnishings in the Holy Roman Empire, [w:] Lutheran Churches...,
s. 97-131.
68 O. Jakubec, Epitaf syna Jana Jetricha ze Zerotlna a Barbory z Biberśtejna, [w:] Umenl ceské reformace..., s. 284-287.
69 Vlcek, Renesanćni kostely..., s. 252.
PIOTR KRASNY
14. Dawny zbór braci czeskich, Mladà Boleslav, proj. Matteo Borgorelli, 1544-1545, wnętrze. Fot. M. Kurzej
tych wspólnot były też empory usytuowane nad nawami bocznymi lub zawieszone w nawach bocznych66,
które Komeński odnotował jako oczywisty element architektury kościoła. Ograniczenie wyposażenia świą-
tyni ukazanej w Orbe sensualium picto do jednego ołtarza, chrzcielnicy i ambony, a także sposób ich
rozmieszczenia nawiązywały do tradycji lute rabskiej67, ukazanej w efektowny sposób między innymi na
Bekenntnisbild w epitafium syna Jana Jetricha ze Żerotina i Barbory z Biberśtejna w kościele zamkowym
w Opocnie (il. 15)68. Warto skądinąd odnotować, że świątynia na rycinie w dziele Komeńskiego przypo-
mina opoczyński kościół (il. 12)69 i jego przedstawienie na wspomnianym monumencie ukształtowaniem
swojego halowego korpusu z nawami rozdzielonymi kolumnami, a także formami sklepień ze szwami
podkreślonymi za pomocą profilowanych listew. Spostrzeżenie to nie uprawnia wprawdzie do sugerowania
jakiś relacji genetyczno-formalnych pomiędzy drzeworytem a budowlą i epitafium w Opocnie, ale zdaje
się świadczyć, że wizerunek kościoła zaprezentowany w Orbe sensualium pieto wpisuje się dość dobrze
w wyobrażenia o wyglądzie świątyni rozpowszechnione wśród czeskich zwolenników reformacji.
Komeński adresował swój podręcznik do bardzo szerokiego grona odbiorców posługujących się języ-
kiem niemieckim, toteż starał się unikać w nim elementów, które mogłyby sprowokować jego odrzucenie
ze względów religijnych przez którykolwiek odłam protestantów żyjących w Rzeszy i w innych krajach
reformace..., s. 270-271; R Kalina, Praha 1437-1610. Kapitoly o pozdné gotické a renesanćnl architekturę, Praha 2011, s. 142-143,
163-164.
66 J. Krcàlovà, Kostely ceské a moravské renesance, „Umem”, 29, 1981, nr 1, s. 8-9, 12-13, 19-20; Sörries, Von Kaisers
Gnaden...., s. 84; White, Protestant Worship..., s. 85-86; VIcek, Renesanćni kostely..., s. 246-248.
67 M. Thofner, Framing the Sacred. Lutheran Church Furnishings in the Holy Roman Empire, [w:] Lutheran Churches...,
s. 97-131.
68 O. Jakubec, Epitaf syna Jana Jetricha ze Zerotlna a Barbory z Biberśtejna, [w:] Umenl ceské reformace..., s. 284-287.
69 Vlcek, Renesanćni kostely..., s. 252.