DOI Artikel:
Wałek, Janusz: Rafaela "Portret młodzieńca" ze zbiorów Czartoryskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21223#0071
Rafaela ,,Portret młodzieńca” ze zbiorów Czartoryskich
69
długie, chłopięce nogi i zbyt małe piersi. Niekiedy, jak np. w przypadku Św. Jana
Chrzciciela Leonarda da Vinci, unifikacja obydwu typów posuwa się tak daleko,
że gdyby nie trzymany przez hermafrodytę krzyżyk, nie bylibyśmy
w stanie określić, o jaką płeć chodzi.
Temu nakładaniu się typów męskiego i kobiecego sprzyjała ówczesna
moda, proponująca często te same lub bardzo podobne ubiory i uczesanie. Do-
bry przykład tej interseksualnej mody stanowi cienka, jedwabna koszula, którą
ma na sobie młodzieniec z naszego portretu, noszona wówczas we Włoszech
niezależnie od płci, co stwierdzić możemy m.in. na niektórych portretach mę-
skich i kobiecych namalowanych przez Rafaela i Sebastiana del Piombo131 132. Ko-
szula ta, luźna i dzięki temu często silnie pofałdowana, „gubiła” sylwetkę, po-
zwalając na ukrycie charakterystycznych szczegółów anatomicznych (np. kobie-
cych piersi). Także i wierzchnie okrycia, np. obszerne, nierzadko obszyte futrem
płaszcze, bywały we wspólnym użyciu, czego dowodzi najlepiej portret Doroty
Sebastiana del Piombo.
W miękkich, płynnych gestach, rozluźnionych mięśniach, swobodnie zwie-
szających się dłoniach objawiała się swoista elegancka niedbałość - negłigen-
za132 - która weszła później do stałego repertuaru europejskiego Jandy. Obser-
wować ją możemy m.in. w niektórych portretach namalowanych przez Palmę
Vecchio (np. tzw. Portret poety, Londyn, National Gallery), Tycjana (.Portret
mężczyzny z rękawiczką, Paryż, Luwr), Lorenza Lotta {Portret szlachcica, We-
necja, Galleria delP Accademia), a także w zadziwiających niezwykle wysmako-
waną elegancją i wdziękiem miniaturowych portretach, które wykonywał współ-
cześnie w Anglii malarz nadworny Elżbiety I, Nicolas Hilliard (m.in. Portret
mężczyzny, Londyn, National Gallery; il. 37). Podobne cechy występują też czę-
sto w portretach siedemnastowiecznych, m.in. we francuskim Portrecie podwój-
nym nieznanego autorstwa (Palais des Musees w Rennes133; il. 38), wykazują-
131 Por. obrazy: La Yelata Rafaela (Florencja, Palazzo Pitti) i tzw. Dorota Sebastia-
na del Piombo (obecnie w Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Berlin).
132 Pojęcie negligenza lub negligentia, wprowadzone przez Pietra Bembo (1556) na
oznaczenie niedbałości w zachowaniu się, pisaniu, mówieniu etc. - por. Tatarkie-
wicz, o.c., s. 149; podobne znaczenie ma spopularyzowany przez Baltazara Castiglione
termin sprezzatura czy sprezzata desinvoltura (pogardliwość, niedbałość przydająca wdzię-
ku), zob. tamże, s. 144.
133 Sportretowany młody człowiek (artysta, rzeźbiarz?) ujęty jest w podobnej pozy-
cji, z prawą ręką ułożoną na krawędzi antycznego sarkofagu (?), ma szeroko, niedbale
narzuconą na ramię pelerynę. Podobnie jak na obrazie Rafaela sportretowany jest obróco-
ny plecami do okna, do natury. Obraz reprodukowany w: Tresors des Musees de Provin-
ce,Paris,t.II, 1958.
69
długie, chłopięce nogi i zbyt małe piersi. Niekiedy, jak np. w przypadku Św. Jana
Chrzciciela Leonarda da Vinci, unifikacja obydwu typów posuwa się tak daleko,
że gdyby nie trzymany przez hermafrodytę krzyżyk, nie bylibyśmy
w stanie określić, o jaką płeć chodzi.
Temu nakładaniu się typów męskiego i kobiecego sprzyjała ówczesna
moda, proponująca często te same lub bardzo podobne ubiory i uczesanie. Do-
bry przykład tej interseksualnej mody stanowi cienka, jedwabna koszula, którą
ma na sobie młodzieniec z naszego portretu, noszona wówczas we Włoszech
niezależnie od płci, co stwierdzić możemy m.in. na niektórych portretach mę-
skich i kobiecych namalowanych przez Rafaela i Sebastiana del Piombo131 132. Ko-
szula ta, luźna i dzięki temu często silnie pofałdowana, „gubiła” sylwetkę, po-
zwalając na ukrycie charakterystycznych szczegółów anatomicznych (np. kobie-
cych piersi). Także i wierzchnie okrycia, np. obszerne, nierzadko obszyte futrem
płaszcze, bywały we wspólnym użyciu, czego dowodzi najlepiej portret Doroty
Sebastiana del Piombo.
W miękkich, płynnych gestach, rozluźnionych mięśniach, swobodnie zwie-
szających się dłoniach objawiała się swoista elegancka niedbałość - negłigen-
za132 - która weszła później do stałego repertuaru europejskiego Jandy. Obser-
wować ją możemy m.in. w niektórych portretach namalowanych przez Palmę
Vecchio (np. tzw. Portret poety, Londyn, National Gallery), Tycjana (.Portret
mężczyzny z rękawiczką, Paryż, Luwr), Lorenza Lotta {Portret szlachcica, We-
necja, Galleria delP Accademia), a także w zadziwiających niezwykle wysmako-
waną elegancją i wdziękiem miniaturowych portretach, które wykonywał współ-
cześnie w Anglii malarz nadworny Elżbiety I, Nicolas Hilliard (m.in. Portret
mężczyzny, Londyn, National Gallery; il. 37). Podobne cechy występują też czę-
sto w portretach siedemnastowiecznych, m.in. we francuskim Portrecie podwój-
nym nieznanego autorstwa (Palais des Musees w Rennes133; il. 38), wykazują-
131 Por. obrazy: La Yelata Rafaela (Florencja, Palazzo Pitti) i tzw. Dorota Sebastia-
na del Piombo (obecnie w Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Berlin).
132 Pojęcie negligenza lub negligentia, wprowadzone przez Pietra Bembo (1556) na
oznaczenie niedbałości w zachowaniu się, pisaniu, mówieniu etc. - por. Tatarkie-
wicz, o.c., s. 149; podobne znaczenie ma spopularyzowany przez Baltazara Castiglione
termin sprezzatura czy sprezzata desinvoltura (pogardliwość, niedbałość przydająca wdzię-
ku), zob. tamże, s. 144.
133 Sportretowany młody człowiek (artysta, rzeźbiarz?) ujęty jest w podobnej pozy-
cji, z prawą ręką ułożoną na krawędzi antycznego sarkofagu (?), ma szeroko, niedbale
narzuconą na ramię pelerynę. Podobnie jak na obrazie Rafaela sportretowany jest obróco-
ny plecami do okna, do natury. Obraz reprodukowany w: Tresors des Musees de Provin-
ce,Paris,t.II, 1958.