DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21224#0044
42
Adam Broż
wpływ decydujący Matejko, dalej możemy stwierdzić, że jego pomysły i projekty
kapiteli na słupach podcieni oraz rzeźby obu środkowych ryzalitów wykonali czę-
ściowo artyści rzeźbiarze - Walery Gadomski oraz Stanisław Lipiński - w części
zaś kamieniarze: Władysław Chrośnikiewicz, bracia Trembeccy oraz ich warsz-
taty. Na wyjaśnienie i opracowanie czeka jeszcze wiele zagadnień, przede wszyst-
kim ikonografia rzeźb, koncepcja programu tematycznego i ideowego całej de-
koracji, częściowo jej autorstwo oraz znaczenie w dziejach sztuki krakowskiej
i polskiej.
Tym zagadnieniom pragnę poświęcić uwagę w niniejszej pracy, zdając so-
bie sprawę z trudności, jakie to zadanie nastręcza, głównie z powodu niedostatku
opracowań naświetlających podłoże i rozwój polskiej sztuki, zwłaszcza architek-
tury i rzeźby, w epoce historyzmu i eklektyzmu.
1. HISTORIA PRZEBUDOWY I RESTAURACJI SUKIENNIC
W LATACH 1875-1879
Zanim przejdę do omówienia dekoracji rzeźbiarskiej przebudowanych przez
Tomasza Pry lińskiego Sukiennic, postaram się pokrótce objaśnić założenia i cha-
rakter tejże przebudowy, albowiem strona architektoniczna i rzeźbiarska tego
przedsięwzięcia są ze sobą ściśle powiązane - zarówno pod względem formal-
nym, jak i treściowym3.
Odnowienie Sukiennic już na początku XIX wieku wydawało się pilną ko-
niecznością, jednakże kilkadziesiąt lat upłynęło na jałowych dysputach rajców miej-
skich, zanim sprawy nie poprowadził energiczny Józef Dietl, pierwszy prezydent
Krakowa w dobie autonomii, a po nim nie mniej zasłużony dla miasta Mikołaj Zy-
blikiewicz. W ciągu pierwszej połowy stulecia zanikał stopniowo dawny charak-
ter Rynku Głównego i zmieniało się otoczenie Sukiennic. Od średniowiecza ta trzy-
nawowa budowla, mieszcząca niskie, długie hale targowe oraz kramy, wraz z są-
siednimi budynkami Rynku - przede wszystkim z ratuszem i wagami miejskimi -
stanowiły chaotycznie zabudowane centrum miejskie. Potęgujący się od XVII wie-
ku, a zwłaszcza w wieku XVIII, upadek ekonomiczny i kulturalny miasta powo-
dował zaniedbanie, niszczenie i w końcu konieczność rozbiórki większości zruj-
nowanych zabudowań śródrynkowych.
3 O symbolice i programie ideowym dokonanej przez Prylińskiego przebudowy Sukiennic
piszą bardziej szczegółowo: P. Krakowski, Fasada dziewiętnastowieczna. Ze studiów nad
architekturą wieku XIX(Zeszyty Naukowe UJ nr 602. Prace z Historii Sztuki, 1981); A. Sudac-
ka, Sukiennice krakowskie w XIX wieku - bazar czy świątynia sztuki? (Rocznik Krakowski, LXI).
Adam Broż
wpływ decydujący Matejko, dalej możemy stwierdzić, że jego pomysły i projekty
kapiteli na słupach podcieni oraz rzeźby obu środkowych ryzalitów wykonali czę-
ściowo artyści rzeźbiarze - Walery Gadomski oraz Stanisław Lipiński - w części
zaś kamieniarze: Władysław Chrośnikiewicz, bracia Trembeccy oraz ich warsz-
taty. Na wyjaśnienie i opracowanie czeka jeszcze wiele zagadnień, przede wszyst-
kim ikonografia rzeźb, koncepcja programu tematycznego i ideowego całej de-
koracji, częściowo jej autorstwo oraz znaczenie w dziejach sztuki krakowskiej
i polskiej.
Tym zagadnieniom pragnę poświęcić uwagę w niniejszej pracy, zdając so-
bie sprawę z trudności, jakie to zadanie nastręcza, głównie z powodu niedostatku
opracowań naświetlających podłoże i rozwój polskiej sztuki, zwłaszcza architek-
tury i rzeźby, w epoce historyzmu i eklektyzmu.
1. HISTORIA PRZEBUDOWY I RESTAURACJI SUKIENNIC
W LATACH 1875-1879
Zanim przejdę do omówienia dekoracji rzeźbiarskiej przebudowanych przez
Tomasza Pry lińskiego Sukiennic, postaram się pokrótce objaśnić założenia i cha-
rakter tejże przebudowy, albowiem strona architektoniczna i rzeźbiarska tego
przedsięwzięcia są ze sobą ściśle powiązane - zarówno pod względem formal-
nym, jak i treściowym3.
Odnowienie Sukiennic już na początku XIX wieku wydawało się pilną ko-
niecznością, jednakże kilkadziesiąt lat upłynęło na jałowych dysputach rajców miej-
skich, zanim sprawy nie poprowadził energiczny Józef Dietl, pierwszy prezydent
Krakowa w dobie autonomii, a po nim nie mniej zasłużony dla miasta Mikołaj Zy-
blikiewicz. W ciągu pierwszej połowy stulecia zanikał stopniowo dawny charak-
ter Rynku Głównego i zmieniało się otoczenie Sukiennic. Od średniowiecza ta trzy-
nawowa budowla, mieszcząca niskie, długie hale targowe oraz kramy, wraz z są-
siednimi budynkami Rynku - przede wszystkim z ratuszem i wagami miejskimi -
stanowiły chaotycznie zabudowane centrum miejskie. Potęgujący się od XVII wie-
ku, a zwłaszcza w wieku XVIII, upadek ekonomiczny i kulturalny miasta powo-
dował zaniedbanie, niszczenie i w końcu konieczność rozbiórki większości zruj-
nowanych zabudowań śródrynkowych.
3 O symbolice i programie ideowym dokonanej przez Prylińskiego przebudowy Sukiennic
piszą bardziej szczegółowo: P. Krakowski, Fasada dziewiętnastowieczna. Ze studiów nad
architekturą wieku XIX(Zeszyty Naukowe UJ nr 602. Prace z Historii Sztuki, 1981); A. Sudac-
ka, Sukiennice krakowskie w XIX wieku - bazar czy świątynia sztuki? (Rocznik Krakowski, LXI).