DOI Artikel:
Małkiewicz, Barbara: "Paon'': Pierwsza kawiarnia artystyczny Młodej Polski
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21224#0109
Barbara Małkiewicz
„PAON" - PIERWSZA KAWIARNIA ARTYSTYCZNA
MŁODEJ POLSKI1
Koniec XIX wieku to czas przełomu w sztuce i literaturze oraz zmian
w życiu artystycznym. Do Polski napływały idee modernizmu, filozofia Schopen-
hauera i Nietzschego, moda na dekadentyzm. Kraków, dawna stolica Polski, pod
koniec wieku XIX był ciągle silnym ośrodkiem kultury; swoim Uniwersytetem Ja-
giellońskim, teatrami, twórczością związanych z nim literatów, prasą. Szkołą Sztuk
Pięknych promieniował na całą podzieloną zaborami Polskę, przyciągając twór-
ców dzięki specyficznej atmosferze i większej niż w innych zaborach liberalności
władz. Programowa rusyfikacja w zaborze rosyjskim i germanizacja
w pruskim spowodowały zwiększony napływ do Krakowa młodzieży akademic-
kiej, żywo reagującej na nowe tendencje. Właśnie w Krakowie wytworzyły się
wzorce życia artystycznego Młodej Polski. Przełom wieków cechowała silna jak
nigdy dotąd erupcja talentów, a wszyscy niemal wybitni twórcy polscy tego okresu
przewinęli się przez to miasto. Na kształtowanie się literatury i sztuki duży wpływ
miały czasopisma, zwłaszcza „Życie”, programowe pismo elity modernistycznej,
ukazujące się w Krakowie od września 1897 do początków 1900. Publikowali tu
najwybitniejsi pisarze epoki, współpracowali z nim wielcy malarze, tu Artur Gór-
ski ogłosił w 1898 cykl artykułów Młoda Polska, tworząc w ten sposób nazwę
rozwijającego się prądu artystycznego. W 1898 redakcję „Życia” objął przybyły
z Berlina Stanisław Przybyszewski, głośny już przedstawiciel literatury modernistycz-
nej, dotychczas piszący w języku niemieckim. Przybyszewski, entuzjastycznie wi-
tany przez młodych twórców, stał się duchowym przywódcą znacznej ich części.
W 1897 krakowscy artyści pod wodzą Jana Stanisławskiego założyli ekskluzywne
Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka”, stawiające sobie za cel organizowanie
wystaw na najwyższym poziomie i promowanie sztuki polskiej za granicą.
1 Pierwsza, krótsza wersja artykułu opublikowana została w języku niemieckim (,JPaon”-
das erste Kiinstlercafe des „Jungen Polen ”) - zob. przyp. 13.
„PAON" - PIERWSZA KAWIARNIA ARTYSTYCZNA
MŁODEJ POLSKI1
Koniec XIX wieku to czas przełomu w sztuce i literaturze oraz zmian
w życiu artystycznym. Do Polski napływały idee modernizmu, filozofia Schopen-
hauera i Nietzschego, moda na dekadentyzm. Kraków, dawna stolica Polski, pod
koniec wieku XIX był ciągle silnym ośrodkiem kultury; swoim Uniwersytetem Ja-
giellońskim, teatrami, twórczością związanych z nim literatów, prasą. Szkołą Sztuk
Pięknych promieniował na całą podzieloną zaborami Polskę, przyciągając twór-
ców dzięki specyficznej atmosferze i większej niż w innych zaborach liberalności
władz. Programowa rusyfikacja w zaborze rosyjskim i germanizacja
w pruskim spowodowały zwiększony napływ do Krakowa młodzieży akademic-
kiej, żywo reagującej na nowe tendencje. Właśnie w Krakowie wytworzyły się
wzorce życia artystycznego Młodej Polski. Przełom wieków cechowała silna jak
nigdy dotąd erupcja talentów, a wszyscy niemal wybitni twórcy polscy tego okresu
przewinęli się przez to miasto. Na kształtowanie się literatury i sztuki duży wpływ
miały czasopisma, zwłaszcza „Życie”, programowe pismo elity modernistycznej,
ukazujące się w Krakowie od września 1897 do początków 1900. Publikowali tu
najwybitniejsi pisarze epoki, współpracowali z nim wielcy malarze, tu Artur Gór-
ski ogłosił w 1898 cykl artykułów Młoda Polska, tworząc w ten sposób nazwę
rozwijającego się prądu artystycznego. W 1898 redakcję „Życia” objął przybyły
z Berlina Stanisław Przybyszewski, głośny już przedstawiciel literatury modernistycz-
nej, dotychczas piszący w języku niemieckim. Przybyszewski, entuzjastycznie wi-
tany przez młodych twórców, stał się duchowym przywódcą znacznej ich części.
W 1897 krakowscy artyści pod wodzą Jana Stanisławskiego założyli ekskluzywne
Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka”, stawiające sobie za cel organizowanie
wystaw na najwyższym poziomie i promowanie sztuki polskiej za granicą.
1 Pierwsza, krótsza wersja artykułu opublikowana została w języku niemieckim (,JPaon”-
das erste Kiinstlercafe des „Jungen Polen ”) - zob. przyp. 13.