DOI Artikel:
Dziewulski, Michał: Podstawowe techniki zdobienia tsub japońskich i ich terminologia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26693#0115
114
Michał Dziewulski
przygotowanej pod wykonanie tsuby, nanoszono rylcem linie układające się w zaplanowa-
ny rysunek, wycinany w kolejnym etapie za pomocą pozostałych narzędzi. Wyróżniamy
generalnie dwa rodzaje ażuru: negatywowy, w którym kształt dekoracji uzyskiwano po-
przez wycięcie jej na wylot z płyty tsuby, oraz ażur pozytywowy, w którym usuwano frag-
menty samej płyty pozostawiając wyodrębniony kształt dekoracji. W okresie Kamakura
(1185-1333) i Muromachi (1333-1568) dominował ażur negatywowy o nazwie kó-sukashi
(óhiift L)7. Motywami dominującymi były symbole buddyjskie, a w miarę upływu czasu
także przedstawienia heraldyczne, roślinne i związane ze zjawiskami przyrody. Elemen-
tem wyróżniającym kó-sukashi od innych rodzajów ażuru jest zazwyczaj wycięcie tylko
jednego lub dwóch motywów na niewielkiej powierzchni tsuby (ii. 2A).
Pewną odmianą kó-sukashi jest itó-sukashi (^jft L), czyli ażur włosowy lub dosłow-
nie „niciowy” (zwany rzadziej hoso-sukashi WóSł. L), polegający na bardzo precyzyjnym
wycięciu piłką wąskich, podłużnych otworów (il. 2B). Mistrzowie japońscy potrafili uzy-
skać niebywale dokładne nacięcia, których grubość nie przekraczała 1 mm, przy równo-
czesnym precyzyjnym wykończeniu ścianek ażuru. Metoda ta, której efekty widoczne są
jedynie przy oglądaniu tsuby pod światło, służyła najczęściej do tworzenia wizerunku
splątanych wici roślinnych, mgły lub strużek wody, elementów z natury zwiewnych i de-
likatnych, prostych do oddania w grafice lub malarstwie cienką kreską, ale w przypadku
obróbki metalu wymagającej pewnej praktyki i wytrwałości. Pracę zaczynano od nawier-
cenia niewielkiego otworu, a następnie cierpliwie pracowano przy powiększaniu ażuru
używając niewielkiego pilnika. Metoda taka była z pewnością czasochłonna i praca nad
dłuższym wycięciem mogła wymagać nawet kilkutygodniowego zaangażowania. Najsłyn-
niejszymi szkołami stosującymi tę metodę dekoracji były Higo, Kyó-Sukashi, Chóshu, Bu-
shu, Akasaka, Owari i in.8
Ażur pozytywowy sprawia w terminologii japońskiej troszkę więcej kłopotu i istnieje
mnóstwo sprzeczności w stosowaniu nazewnictwa dotyczącego tej techniki w literaturze
światowej. Najczęściej występującą nazwą określającą ażur pozytywowy jest ji-sukashi (Etfł
ift L)9. Część badaczy widzi w tej nazwie jednak kombinację dwóch metod - negatywo-
wej i pozytywowej, występujących równocześnie na powierzchni płyty. Dzielą oni ji-suka-
shi na kolejne dwie techniki: yó-sukashi L), czyli właściwy ażur pozytywowy, oraz
kage-e-sukashi (.1^1^^ L), ażur negatywowy, w którym, w odróżnieniu od kó-sukashi,
usunięta została większość płyty, a pozostawiony został wycięty na wylot wzór z zazna-
czonym jedynie konturem10 (il. 2C). Wyróżnić można także dwa najczęściej spotykane
sposoby wykończenia ażuru: kittate sukashi oraz men-wo-toru sukashi (jl1-Śt Ęk ó ift L).
Pierwszy z nich, najczęściej stosowany w wyrobach szkoły Akasaka, polegał na wyszlifo-
waniu ścianek ażuru pod kątem prostym względem płyty tsuby. Drugi sposób, wiązany
najczęściej ze szkołą Hayashi, charakteryzował się zaokrąglonymi ściankami ażuru.
7 Kó (zJn) _ mały.
8 K. Torigoye, R. Haynes, Tsuba. An Aesthetic Study, San Carlos 2007, s. IX, 81; E. Kremers, Su-
kashi Tsuba in europaischen Sammlungen, Stuttgart 1992, s. 22-24.
9 Słowo ji (EtE) ma wielorakie znaczenia w języku japońskim. W tym przypadku należy je tłumaczyć
jako: materiał, tło.
10 Kage-e (JEIk) - (dosł.: cień, sylwetka) nazwa ażuru nawiązująca do obrazów z teatru cieni.
Michał Dziewulski
przygotowanej pod wykonanie tsuby, nanoszono rylcem linie układające się w zaplanowa-
ny rysunek, wycinany w kolejnym etapie za pomocą pozostałych narzędzi. Wyróżniamy
generalnie dwa rodzaje ażuru: negatywowy, w którym kształt dekoracji uzyskiwano po-
przez wycięcie jej na wylot z płyty tsuby, oraz ażur pozytywowy, w którym usuwano frag-
menty samej płyty pozostawiając wyodrębniony kształt dekoracji. W okresie Kamakura
(1185-1333) i Muromachi (1333-1568) dominował ażur negatywowy o nazwie kó-sukashi
(óhiift L)7. Motywami dominującymi były symbole buddyjskie, a w miarę upływu czasu
także przedstawienia heraldyczne, roślinne i związane ze zjawiskami przyrody. Elemen-
tem wyróżniającym kó-sukashi od innych rodzajów ażuru jest zazwyczaj wycięcie tylko
jednego lub dwóch motywów na niewielkiej powierzchni tsuby (ii. 2A).
Pewną odmianą kó-sukashi jest itó-sukashi (^jft L), czyli ażur włosowy lub dosłow-
nie „niciowy” (zwany rzadziej hoso-sukashi WóSł. L), polegający na bardzo precyzyjnym
wycięciu piłką wąskich, podłużnych otworów (il. 2B). Mistrzowie japońscy potrafili uzy-
skać niebywale dokładne nacięcia, których grubość nie przekraczała 1 mm, przy równo-
czesnym precyzyjnym wykończeniu ścianek ażuru. Metoda ta, której efekty widoczne są
jedynie przy oglądaniu tsuby pod światło, służyła najczęściej do tworzenia wizerunku
splątanych wici roślinnych, mgły lub strużek wody, elementów z natury zwiewnych i de-
likatnych, prostych do oddania w grafice lub malarstwie cienką kreską, ale w przypadku
obróbki metalu wymagającej pewnej praktyki i wytrwałości. Pracę zaczynano od nawier-
cenia niewielkiego otworu, a następnie cierpliwie pracowano przy powiększaniu ażuru
używając niewielkiego pilnika. Metoda taka była z pewnością czasochłonna i praca nad
dłuższym wycięciem mogła wymagać nawet kilkutygodniowego zaangażowania. Najsłyn-
niejszymi szkołami stosującymi tę metodę dekoracji były Higo, Kyó-Sukashi, Chóshu, Bu-
shu, Akasaka, Owari i in.8
Ażur pozytywowy sprawia w terminologii japońskiej troszkę więcej kłopotu i istnieje
mnóstwo sprzeczności w stosowaniu nazewnictwa dotyczącego tej techniki w literaturze
światowej. Najczęściej występującą nazwą określającą ażur pozytywowy jest ji-sukashi (Etfł
ift L)9. Część badaczy widzi w tej nazwie jednak kombinację dwóch metod - negatywo-
wej i pozytywowej, występujących równocześnie na powierzchni płyty. Dzielą oni ji-suka-
shi na kolejne dwie techniki: yó-sukashi L), czyli właściwy ażur pozytywowy, oraz
kage-e-sukashi (.1^1^^ L), ażur negatywowy, w którym, w odróżnieniu od kó-sukashi,
usunięta została większość płyty, a pozostawiony został wycięty na wylot wzór z zazna-
czonym jedynie konturem10 (il. 2C). Wyróżnić można także dwa najczęściej spotykane
sposoby wykończenia ażuru: kittate sukashi oraz men-wo-toru sukashi (jl1-Śt Ęk ó ift L).
Pierwszy z nich, najczęściej stosowany w wyrobach szkoły Akasaka, polegał na wyszlifo-
waniu ścianek ażuru pod kątem prostym względem płyty tsuby. Drugi sposób, wiązany
najczęściej ze szkołą Hayashi, charakteryzował się zaokrąglonymi ściankami ażuru.
7 Kó (zJn) _ mały.
8 K. Torigoye, R. Haynes, Tsuba. An Aesthetic Study, San Carlos 2007, s. IX, 81; E. Kremers, Su-
kashi Tsuba in europaischen Sammlungen, Stuttgart 1992, s. 22-24.
9 Słowo ji (EtE) ma wielorakie znaczenia w języku japońskim. W tym przypadku należy je tłumaczyć
jako: materiał, tło.
10 Kage-e (JEIk) - (dosł.: cień, sylwetka) nazwa ażuru nawiązująca do obrazów z teatru cieni.