Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 3.2010)

Podstawowe techniki zdobienia tsub japońskich i ich terminologia

123

fuchi i kashira, niż przy wytwarzaniu tsub, było zastosowanie szpilki lub niewielkiego
sztyftu, za pomocą którego mocowano ozdobny element na dekorowanej powierzchni,
wykonując wcześniej jedynie niewielki otwór do jego zamocowania. Metoda ta, zwana
karakuri-dome (l&^lk), była w szczególności popularna w szkole Goto, znanej ze spekta-
kularnych i niezwykle bogatych tsub kinkó, wykonywanych zazwyczaj z shakudó i bogato
dekorowanych pełnoplastycznymi przedstawieniami zwierząt, ptaków i roślin wyrzeźbio-
nych w kolorowych metalach.

Emalia

Pomimo olbrzymiej różnorodności stopów metali używanych w japońskim rzemiośle ar-
tystycznym, możliwości kolorystyczne przy wykonywaniu tsub były dość ograniczone. Je-
dyną metodą umożliwiającą zastosowanie większej gamy kolorów było emaliowanie, zwa-
ne shippó-zógan i:). Jego nazwa odnosi się do legendarnych siedmiu skarbów.

Najsłynniejszą szkołą stosującą tę technikę na tsubach była szkoła Hirata w wieku XVII,
założona przez Hiratę Hikoshiró Dónina (zm. 1646)22. Zdobnictwo emalią szerzej stoso-
wane było dopiero w wieku XIX, kiedy nastąpił prawdziwy renesans tej techniki w sztuce
zdobnictwa japońskiego. Technicznie shippó w wykonaniu japońskich rzemieślników nie
różniło się zbytnio od tego stosowanego na Bliskim Wschodzie czy w Europie. Sproszko-
waną emalię nanoszono na metal i utrwalano poprzez wypalenie w wysokiej temperatu-
rze, następnie szlifowano i polerowano. W przypadku tsub mamy do czynienia najczęściej
z tzw. emalią komórkową, uzyskiwaną poprzez zastosowanie dekoracyjnych konturów
wykonanych z niewielkich, pionowo przylutowanych blaszek lub złotego drutu (kin-ship-
pó, Te ostatnie były wynalazkiem i znakiem rozpoznawczym szkoły Hirata i jej

najlepszych twórców23. Kolorami dominującymi w emalii na tsubach są odcienie niebie-
skiego, zielonego i złotego, a motywami najczęściej przedstawienia roślinne.

Obróbka powierzchni

Mistrzowie japońscy podnieśli do dziedziny sztuki także samo przygotowanie i wykoń-
czenie powierzchni, włączając je do systemu estetyki tsub. Obróbka powierzchni stała
się nieodłącznym elementem kodógu, mającym związek z resztą dekoracji zamieszczonej
na obiekcie. Najprostszą techniką było polerowanie - migaki-ji (Ilf iłk) - mające na celu
doprowadzenie do całkowitego wygładzenia powierzchni. Częściej jednak spotkamy się
na tsubach z powierzchnią chropowatą, kutą bardzo surowo. Jedną z metod, zapewniającą
surowy wygląd tsuby, jest tsuchime-ji (JtI § ftił). Jej efekt polegał na pozostawieniu wyraź-
nych śladów działania młotka na kutej powierzchni (il. 10A). Płyta tsuby po zastosowaniu
tej techniki jest nierówna, chropowata, sprawia wrażenie niewykończonej. Podobną tech-
niką jest ishime-ji (Tf 1=1 ftił), po której zastosowaniu faktura tsuby przypomina kamień24
(il. 10B). Z czasem jednak powstało wiele odmian tej techniki, dzięki zastosowaniu od-
powiednich rylców i stempli, którymi zaczęto nanosić na powierzchnię kształty kwiatów

22

23

24

Torigoye, Heynes, o.c., s. 205.

Tamże, s. 141.

Ishi (T?) - kamień.