DOI Heft:
Artykuły / Articles
DOI Artikel:Kowalska, Joanna Regina: Koronki inspirowane sztuką ludu Podhala: Krajowa Szkoła Koronkarska w Zakopanem i jej wpływ na modę w ciągu pierwszego półwiecza jej istnienia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31061#0030
28
Joanna Regina Kowalska
sztuki zdobniczej. Było to tym trudniejsze, że koronki klockowe nigdy wcześniej nie były
wykonywane przez mieszkanki Zakopanego i dopiero w Krajowej Szkole Koronkarskiej
miejscowe dziewczęta mogły zapoznać się z tą nową dla siebie techniką. Tematem moich
rozważań staną się poszukiwania odrębnego stylu koronek zakopiańskich w ciągu pierw-
szych pięćdziesięciu lat istnienia szkoły. Spróbuję też odpowiedzieć na pytanie, czy koron-
ki te mogły stanowić ważny element mody okresu 1883-1933, zwłaszcza że inicjatorką
założenia szkoły i wieloletnią jej patronką była Helena Modrzejewska, której niezwykły
gust w modzie podziwiano i naśladowano w Polsce i na świecie.
Moda na Zakopane zaczęła przybierać na sile począwszy od lat 70. XIX w. Z miejscem
tym związało się wielu wybitnych przedstawicieli polskiej inteligencji. Jedną z najważniej-
szych postaci dla rozwoju wioski był dr Tytus Chałubiński, który odkrył zalety tego miej-
sca jako stacji klimatycznej. Wszechstronne zainteresowania lekarza, obejmujące szerokie
spektrum zagadnień związanych z przyrodą Tatr i Podhala oraz warunkami życia i kulturą
materialną ludu tych terenów, doprowadziły do powołania wielu stowarzyszeń i instytucji
na terenie Zakopanego. Jedną z nich była założona w 1876 Szkoła Snycerska, późniejsza
Szkoła Przemysłu Drzewnego, przeznaczona głównie dla miejscowych chłopców. Kilka
lat później, w 1883 r., Chałubiński uczestniczył również w procesie powołania do życia
Krajowej Szkoły Koronkarskiej. Tym razem inicjatywa należała do Heleny Modrzejew-
skiej (1840-1909), żony hrabiego Karola Chłapowskiego. Wybitna aktorka przez całe życie
wspomagała nie tylko liczną rodzinę, ale czuła była również na los ubogich, zwłaszcza ko-
biet znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Modrzejewska inspirowała się przy-
kładem Szkoły Snycerskiej3 i chciała założyć podobną instytucję, tyle że przeznaczoną dla
dziewcząt.
Krajowa Szkoła Koronkarska w Zakopanem, powołana do życia rozporządzeniem Wy-
sokiego Wydziału Krajowego (było to ministerstwo ds. Galicji działające w ramach rzą-
du Austro-Węgier) z dnia 31 stycznia 18824, otwarła podwoje dla pierwszych uczennic
1 V 1883 r. Udział w powstaniu placówki miało wiele wybitnych postaci ważnych dla
Zakopanego: dr Tytus Chałubiński, Róża z Potockich hr. Krasińska, proboszcz Zakopa-
nego ks. Józef Stolarczyk, dyrektor Szkoły Przemysłu Drzewnego Franciszek Neużil, na-
czelnik gminy Leopold Czubernat, Józef Sieczka i Ludwik Wierzbicki5, jednak wiodącą
rolę odegrała Modrzejewska. Nie dość, że dała pierwszy impuls do stworzenia szkoły6, to
jeszcze zapewniła środki finansowe na jej urządzenie w niebagatelnej kwocie 1200 złotych
reńskich, przeznaczając na ten cel dochód z przedstawienia Nory Henryka Ibsena, wy-
3 H. Modrzejewska pisze w pamiętnikach Wspomnienia i wrażenia (tłum. M. Promiński, Kraków
1957, s. 229) o inspiracji inicjatywą T. Chałubińskiego.
4 W Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem zachowała się Kronika Krajowej Szkoły Koronkarskiej w Za-
kopanem, obejmująca lata 1883-1999. Zawarte zostały w niej m.in. sprawozdania kolejnych dyrektorek
szkoły, które zawierają często bardzo ciekawe przemyślenia dotyczące ich pracy w szkole, celów, jakie
sobie stawiały, i trudności, jakie je spotykały. Podana informacja znajduje się na s. 1.
5 Ibidem, s. 2.
6 „Pierwszy impuls do założenia Krajowej Szkoły Koronkarstwa w Zakopanem dała JW. Helena hr.
Chłapowska Modrzejewska, składając na ten cel w czerwcu 1882 roku za pośrednictwem W. Drd Tytusa
Chałubińskiego z Warszawy kwotę 1200 (tysiąca dwieście) złr. [złotych reńskich] w Krakowskiej Kasie
Oszczędności”, ibidem, s. 1.
Joanna Regina Kowalska
sztuki zdobniczej. Było to tym trudniejsze, że koronki klockowe nigdy wcześniej nie były
wykonywane przez mieszkanki Zakopanego i dopiero w Krajowej Szkole Koronkarskiej
miejscowe dziewczęta mogły zapoznać się z tą nową dla siebie techniką. Tematem moich
rozważań staną się poszukiwania odrębnego stylu koronek zakopiańskich w ciągu pierw-
szych pięćdziesięciu lat istnienia szkoły. Spróbuję też odpowiedzieć na pytanie, czy koron-
ki te mogły stanowić ważny element mody okresu 1883-1933, zwłaszcza że inicjatorką
założenia szkoły i wieloletnią jej patronką była Helena Modrzejewska, której niezwykły
gust w modzie podziwiano i naśladowano w Polsce i na świecie.
Moda na Zakopane zaczęła przybierać na sile począwszy od lat 70. XIX w. Z miejscem
tym związało się wielu wybitnych przedstawicieli polskiej inteligencji. Jedną z najważniej-
szych postaci dla rozwoju wioski był dr Tytus Chałubiński, który odkrył zalety tego miej-
sca jako stacji klimatycznej. Wszechstronne zainteresowania lekarza, obejmujące szerokie
spektrum zagadnień związanych z przyrodą Tatr i Podhala oraz warunkami życia i kulturą
materialną ludu tych terenów, doprowadziły do powołania wielu stowarzyszeń i instytucji
na terenie Zakopanego. Jedną z nich była założona w 1876 Szkoła Snycerska, późniejsza
Szkoła Przemysłu Drzewnego, przeznaczona głównie dla miejscowych chłopców. Kilka
lat później, w 1883 r., Chałubiński uczestniczył również w procesie powołania do życia
Krajowej Szkoły Koronkarskiej. Tym razem inicjatywa należała do Heleny Modrzejew-
skiej (1840-1909), żony hrabiego Karola Chłapowskiego. Wybitna aktorka przez całe życie
wspomagała nie tylko liczną rodzinę, ale czuła była również na los ubogich, zwłaszcza ko-
biet znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Modrzejewska inspirowała się przy-
kładem Szkoły Snycerskiej3 i chciała założyć podobną instytucję, tyle że przeznaczoną dla
dziewcząt.
Krajowa Szkoła Koronkarska w Zakopanem, powołana do życia rozporządzeniem Wy-
sokiego Wydziału Krajowego (było to ministerstwo ds. Galicji działające w ramach rzą-
du Austro-Węgier) z dnia 31 stycznia 18824, otwarła podwoje dla pierwszych uczennic
1 V 1883 r. Udział w powstaniu placówki miało wiele wybitnych postaci ważnych dla
Zakopanego: dr Tytus Chałubiński, Róża z Potockich hr. Krasińska, proboszcz Zakopa-
nego ks. Józef Stolarczyk, dyrektor Szkoły Przemysłu Drzewnego Franciszek Neużil, na-
czelnik gminy Leopold Czubernat, Józef Sieczka i Ludwik Wierzbicki5, jednak wiodącą
rolę odegrała Modrzejewska. Nie dość, że dała pierwszy impuls do stworzenia szkoły6, to
jeszcze zapewniła środki finansowe na jej urządzenie w niebagatelnej kwocie 1200 złotych
reńskich, przeznaczając na ten cel dochód z przedstawienia Nory Henryka Ibsena, wy-
3 H. Modrzejewska pisze w pamiętnikach Wspomnienia i wrażenia (tłum. M. Promiński, Kraków
1957, s. 229) o inspiracji inicjatywą T. Chałubińskiego.
4 W Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem zachowała się Kronika Krajowej Szkoły Koronkarskiej w Za-
kopanem, obejmująca lata 1883-1999. Zawarte zostały w niej m.in. sprawozdania kolejnych dyrektorek
szkoły, które zawierają często bardzo ciekawe przemyślenia dotyczące ich pracy w szkole, celów, jakie
sobie stawiały, i trudności, jakie je spotykały. Podana informacja znajduje się na s. 1.
5 Ibidem, s. 2.
6 „Pierwszy impuls do założenia Krajowej Szkoły Koronkarstwa w Zakopanem dała JW. Helena hr.
Chłapowska Modrzejewska, składając na ten cel w czerwcu 1882 roku za pośrednictwem W. Drd Tytusa
Chałubińskiego z Warszawy kwotę 1200 (tysiąca dwieście) złr. [złotych reńskich] w Krakowskiej Kasie
Oszczędności”, ibidem, s. 1.