Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 7.2014)

Koronki inspirowane sztuką ludu Podhala

29

stawianego w Teatrze Wielkim w Warszawie7. Pierwszą dyrektorką szkoły została Józefa
Stelcerówna (od 1887 żona Neużila), absolwentka lwowskiej Szkoły Przemysłowej.
Cel założenia Krajowej Szkoły Koronkarskiej był trojaki: ekonomiczny (zarobek dla
ubogich dziewcząt góralskich i zaszczepienie przemysłu domowego na Podhalu), wy-
chowawczy (oświata i cywilizacja dla ludu) oraz artystyczny (tworzenie swojskiego stylu
na podstawie ludowych motywów)8.
Kwestie ekonomiczne związane z założeniem szkoły z pewnością leżały na sercu inicja-
torce przedsięwzięcia, Modrzejewskiej. Wyuczenie się zawodu koronczarki dawało szanse
dla ubogich zakopiańskich dziewcząt na dodatkowy zarobek. Pieniądze ofiarowane przez
Modrzejewską pozwoliły na wynajęcie lokalu i wyposażenie wnętrz9. Do 1914 r. szkoła
otrzymywała dotacje z Wydziału Krajowego, przeznaczone na utrzymanie lokalu, pensje
dla nauczycieli i stypendia dla najzdolniejszych uczennic. Pozostałe wydatki były pokry-
wane z dochodów pozyskiwanych za koronki wyrabiane w szkole10. Wgląd w sytuację
finansową szkoły w pierwszych latach istnienia daje Sprawozdanie Krajowej Szkoły Koron-
karskiej w Zakopanem za okres od roku 1886 do roku 1894n. Autorzy sprawozdania, Józefa
Neużilowa i Andrzej Chramiec, krótko podsumowują działalność gospodarczą szkoły:
„Koronki wykonują się przeważnie na zamówienia, a nadto wyroby zapasowe wysyłają
się do bazarów krajowych galicyjskich”12. W Sprawozdaniu zawarte zostały szczegółowe
tabele dotyczące zarobków uczennic: średni roczny zarobek wszystkich uczennic wynosił
ok. 1437-2482 złotych reńskich (złr), czyli ponad 20 złr na osobę rocznie. Była to bardzo
znacząca kwota w stosunku do całego dochodu z gospodarstwa rolnego. Natomiast do-
chód szkoły pozyskiwany ze sprzedaży koronek stanowił stosunkowo niewielką część ca-
łego finansowania instytucji w porównaniu z dotacją Wydziału Krajowego (np. w 1888 r.
procent ze sprzedaży koronek przeznaczony dla szkoły wyniósł 713 złr, a dotacja Wydzia-
łu Krajowego - 2200 złr)13. Niestety, dla późniejszego okresu funkcjonowania szkoły nie
zachowały się tak szczegółowe dane. O znaczeniu zarobku uzyskiwanego dzięki wyrobowi
koronek dowiedzieć możemy się ze wspomnień uczennic szkoły14. Antonina Urbaś-Stop-
kówna, która zaczęła uczęszczać do szkoły w 1907 r., mając 11 lat, napisała, że koronczarka
mogła zarobić wtedy nawet jedną koronę dziennie, a „spódnica tybetowa” kosztowała trzy
korony15. Maria Michalikowa-Stopkowna, uczęszczająca do szkoły w latach 1927-1929,

H. Kenarowa, op. cit., s. 617.
8 Ibidem, s. 617.
9 Kronika Krajowej Szkoły..., s. 1.
10 H. Kenarowa, op. cit., s. 617.
11 Sprawozdanie Krajowej Szkoły Koronkarskiej w Zakopanem za okres od roku 1S86 do roku 1894, Kra-
ków 1894.
12 Ibidem, s. 4.
13 Ibidem, s. 6-13.
14 Z okazji obchodów rocznicy 75-lecia szkoły (1958) spisano wspomnienia niektórych uczennic i na-
uczycielek Krajowej Szkoły Koronkarskiej, obecnie przechowywane w Archiwum Muzeum Tatrzańskiego,
sygn. AR/NO/1360/1.
15 Ibidem, s. 51.