DOI issue:
Sztuka nowożytna
DOI article:Ruszczyc, Janina: Obraz Matki Boskiej Różańcowej w Sandomierzu: jego geneza i treść historyczna
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19555#0045
Janina Ruszczycówna
OBRAZ MATKI BOSKIEJ RÓŻAŃCOWEJ W SANDOMIERZU
JEGO GENEZA I TREŚĆ HISTORYCZNA
J"esienią 1957 roku powierzono Państwowej Pracowni Konserwacji Malarstwa w Warszawie
obraz stanowiący własność kościoła podominikańskiego św. Jakuba w Sandomierzu (ii. I)1.
Był on określony jako Matka Boska Różańcowa i przedstawiał 49 męczenników sandomierskich,
klęczących z obu stron tronu Marii trzymającej na kolanach Dzieciątko. Obie postacie centralne
trzymały w rękach różańce i krzywe szable z nasuniętymi na nie potrójnymi koronami (il. 2),
a Maria unosiła także w prawej ręce gałąź palmową. Dwaj lecący aniołowie trzymali nad głową
Matki Boskiej koronę, nad którą świecił krąg dwunastu gwiazd, dzierżyli też krzywe szable
z koronami, różańce oraz końce wstęgi, na której wypisano pochwałę męczenników sandomier-
skich2. U góry obrazu unosił się Duch św. w postaci gołębicy oraz był widoczny hebrajski napis —
„Jahwe". Na czele tłumu męczenników klęczeli dwaj apostołowie: św. Jakub Młodszy po lewej
stronie i św. Juda Tadeusz po prawej. Obie te postacie można było określić według ich atrybu-
tów. Postać po lewej z kijem używanym w foluszu do wybijania sukna, sakwą podróżną i leżącym
na podstawie tronu kapeluszem o wielkim rondzie — to Jakub Młodszy, patron kościoła, w któ-
rym znajduje się ten obraz. Postać po stronie prawej trzymająca przed sobą maczugę — to Juda
Tadeusz, który od końca XVIII wieku cieszy się szczególnym kultem jako pomocnik w sprawach
najtrudniejszych3. Promotorami jego czci były przede wszystkim zakony. Klęczący za tymi
świętymi, męczennicy dominikańscy trzymali krzywe szable, swój tytuł do nagrody niebieskiej,
ponieważ zginęli w 1260 roku od szabel tatarskich. U dołu obrazu, na krawędzi podium, na
którym stoi tron Matki Boskiej, widać było wyraźnie datę 1599 oraz dużymi kapitalikami wypi-
1 Malowany techniką temperową i olejną na desce lipowej oklejonej płótnem, 154x106 cm; stan obrazu
przed konserwacją — T. Dobrzeniecki, J. Ruszczycówna, Z. Niesiołowska-Rother-
t o w a, Sztuka sakralna w Polsce, Malarstwo. Warszawa 1958, poz. 167.
2 Tekst napisu na wstęgach: „Gloria Martirivm Sandomiriensivm S: Ordinis Praedicatorvm — In Hac
Ecclesia Tartaris Trvcidatorvm Dvm Cantarent Salve Regina".
3 K. K ii n s 11 e, Ikonographie der Heiligen. Freiburg i.B. 1926, s. 359.
41
OBRAZ MATKI BOSKIEJ RÓŻAŃCOWEJ W SANDOMIERZU
JEGO GENEZA I TREŚĆ HISTORYCZNA
J"esienią 1957 roku powierzono Państwowej Pracowni Konserwacji Malarstwa w Warszawie
obraz stanowiący własność kościoła podominikańskiego św. Jakuba w Sandomierzu (ii. I)1.
Był on określony jako Matka Boska Różańcowa i przedstawiał 49 męczenników sandomierskich,
klęczących z obu stron tronu Marii trzymającej na kolanach Dzieciątko. Obie postacie centralne
trzymały w rękach różańce i krzywe szable z nasuniętymi na nie potrójnymi koronami (il. 2),
a Maria unosiła także w prawej ręce gałąź palmową. Dwaj lecący aniołowie trzymali nad głową
Matki Boskiej koronę, nad którą świecił krąg dwunastu gwiazd, dzierżyli też krzywe szable
z koronami, różańce oraz końce wstęgi, na której wypisano pochwałę męczenników sandomier-
skich2. U góry obrazu unosił się Duch św. w postaci gołębicy oraz był widoczny hebrajski napis —
„Jahwe". Na czele tłumu męczenników klęczeli dwaj apostołowie: św. Jakub Młodszy po lewej
stronie i św. Juda Tadeusz po prawej. Obie te postacie można było określić według ich atrybu-
tów. Postać po lewej z kijem używanym w foluszu do wybijania sukna, sakwą podróżną i leżącym
na podstawie tronu kapeluszem o wielkim rondzie — to Jakub Młodszy, patron kościoła, w któ-
rym znajduje się ten obraz. Postać po stronie prawej trzymająca przed sobą maczugę — to Juda
Tadeusz, który od końca XVIII wieku cieszy się szczególnym kultem jako pomocnik w sprawach
najtrudniejszych3. Promotorami jego czci były przede wszystkim zakony. Klęczący za tymi
świętymi, męczennicy dominikańscy trzymali krzywe szable, swój tytuł do nagrody niebieskiej,
ponieważ zginęli w 1260 roku od szabel tatarskich. U dołu obrazu, na krawędzi podium, na
którym stoi tron Matki Boskiej, widać było wyraźnie datę 1599 oraz dużymi kapitalikami wypi-
1 Malowany techniką temperową i olejną na desce lipowej oklejonej płótnem, 154x106 cm; stan obrazu
przed konserwacją — T. Dobrzeniecki, J. Ruszczycówna, Z. Niesiołowska-Rother-
t o w a, Sztuka sakralna w Polsce, Malarstwo. Warszawa 1958, poz. 167.
2 Tekst napisu na wstęgach: „Gloria Martirivm Sandomiriensivm S: Ordinis Praedicatorvm — In Hac
Ecclesia Tartaris Trvcidatorvm Dvm Cantarent Salve Regina".
3 K. K ii n s 11 e, Ikonographie der Heiligen. Freiburg i.B. 1926, s. 359.
41