DOI Artikel:
Dobrzeniecki, Tadeusz: Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych: [1]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19558#0030
przedstawienie cesarza Teodozjusza I na missorium107. Wysoki urzędnik stoi w zupełnie podobnej
postawie przed cesarzem, aby z jego ręki otrzymać codicilli swojej nominacji (il. 4). Także
w S. Constanza przedstawiona jest pożegnalna audiencja wysokiego urzędnika-apostoła Piotra,
otrzymującego z rąk Chrystusa władcy swoją misję i pełnomocnictwo, obejmujące cały świat108.
Piotr trzyma na ramieniu krzyż109 i według ceremoniału dworskiego odbiera zwój w osłonięte
dłonie, ponieważ przedmiot dotknięty ręką cesarza jest sacer i nie może być brany gołymi ręka-
mi110. Po drugiej stronie Chrystusa św. Paweł unosi prawą dłoń. Jest to aklamacja, spontaniczna
ludzka reakcja na gest Zbawiciela, wyrażająca aprobatę prawa. Ta sama scena została powtórzo-
na na wielu sarkofagach i na fragmencie reliefu z Metropolitan Muséum111.
Na przeciwległej mozaice S. Constanza znajduje się Traditio clavium: brodaty Chrystus siedzi
na kuli — symbolu władzy nad światem — i prawą ręką daje klucz Piotrowi112. Przekazanie
Piotrowi prawa (traditio legis) i kluczy (traditio clavium) są tematami powstałymi w Rzymie
w późnym okresie konstantyńskim, gdyż Rzymianie czcili Piotra jako swego apostoła i patrona113.
Traditio clavium w malarstwie znane jest tylko z jednego fresku: Comodilla, VI—VII w.,
Chrystus także z kulą świata, ale dołączona tu została jeszcze scena aklamacji114. Gerke zestawił
sześć przykładów tego tematu na sarkofagach z okresu Teodozjusza115.
107 Madryt, Academia de la Historia, średnica 74 cm, dat. 388 г.; F. С a b г о 1, Dictionnaire d'archéologie
chrétienne et de liturgie. IV, 1 szp. 1173, s. v. Disque; Grabar, L'Empereur, jw., s. 206, tabl. XVI; V о 1 b a с h,
Friihchristliche Kunst, jw., s. 55—56, il. 53; Grabar, Christian Iconography, jw., s. 42, il. 105.
108 Jan Chryzostom, In principium actorum. L. M i g n e, Patrologia Graeca, 51, 93.
109 E. S с h â f e r, Die Heiligen mit dem Kreuz in der altchristlichen Kunst. Rômische Quartalschrift,
jw., XLIV, 1936, s. 80—82: Petrus.
110 К о 11 w i t z, Christus ais Lehrer, jw., s. 60, przypis 89.
111 L'Orange, Studies, jw., il. 118; The Metropolitan Muséum of Art. Guide to the Collections 1962,
s. 4, il. 3; J. J. R e r i m e r, The Authenticoty of the Chalice of Anticich. [w:] Studies in Art and Literaturę for
Belle da Costa Greene. Princeton 1954, s. 163, il. 133.
112 W. О а к e s h o 11, Die Mosaiken von Rom vom dritten bis zum vierzehnten Jahrhundert. Wien 1967,
s. 69—72, il. 40; A. Grabar, L'arte paleocristiana (200—395). Milano 1967, il. 207.
113 Libsr Pontificalis, ed. L. Duchesne. I, 2: Passus est Dominus noster Jesus Christus et post ascensum eius
beatissimus Petrus episcopatum suscepit; E. D i n к 1 e r, Die ersten Petrusdarstellungen. Ein archâologischer
Beitrag zur Geschichte des Petrusprimates. Marburger Jahrbuch fur Kunstwissenschaft, XI—XII, 1938/1939,
s. 1—80; J. Kollwitz, Problème der theodosianischen Kunst Roms. Rivista, jw., XXXIX, 1963, s. 207
przyp. 24: scena traditio legis jest tematem Piotra, związanym z rzymską tradycją tego apostoła i obecnie przyjmuje
się jej powstanie w Rzymie; mozaika w S. Constanza pozostaje nadal najwcześniejszym przedstawieniem tej sceny;
G. de Francovich, Studi sulla scultura Ravennate. I: I sarcofagi. Félix Ravenna, XXVI—XXVII, 1958,
s. 5—172 przyjmuje rzymskie pochodzenie sceny traditio legis Piotrowi, odrzuca absydową mozaikę z bazyliki
św. Piotra jako pierwowzór, który upatruje w rzeźbie sarkofagów, oparty na cesarskim obrazie reprezentacyjnym,
np. scena largitio na fryzie łuku Konstantyna.
114 J. W il pert, Die rômischen Mosaiken und Malereien der kirchlichen Bauten vom IV.—XIII. Jahr-
hundert. Freiburg i.B. 1916, tabl. 148—149.
115 Gerke, Passionssarkophage, jw., s. 124, przyp. 116.
26
postawie przed cesarzem, aby z jego ręki otrzymać codicilli swojej nominacji (il. 4). Także
w S. Constanza przedstawiona jest pożegnalna audiencja wysokiego urzędnika-apostoła Piotra,
otrzymującego z rąk Chrystusa władcy swoją misję i pełnomocnictwo, obejmujące cały świat108.
Piotr trzyma na ramieniu krzyż109 i według ceremoniału dworskiego odbiera zwój w osłonięte
dłonie, ponieważ przedmiot dotknięty ręką cesarza jest sacer i nie może być brany gołymi ręka-
mi110. Po drugiej stronie Chrystusa św. Paweł unosi prawą dłoń. Jest to aklamacja, spontaniczna
ludzka reakcja na gest Zbawiciela, wyrażająca aprobatę prawa. Ta sama scena została powtórzo-
na na wielu sarkofagach i na fragmencie reliefu z Metropolitan Muséum111.
Na przeciwległej mozaice S. Constanza znajduje się Traditio clavium: brodaty Chrystus siedzi
na kuli — symbolu władzy nad światem — i prawą ręką daje klucz Piotrowi112. Przekazanie
Piotrowi prawa (traditio legis) i kluczy (traditio clavium) są tematami powstałymi w Rzymie
w późnym okresie konstantyńskim, gdyż Rzymianie czcili Piotra jako swego apostoła i patrona113.
Traditio clavium w malarstwie znane jest tylko z jednego fresku: Comodilla, VI—VII w.,
Chrystus także z kulą świata, ale dołączona tu została jeszcze scena aklamacji114. Gerke zestawił
sześć przykładów tego tematu na sarkofagach z okresu Teodozjusza115.
107 Madryt, Academia de la Historia, średnica 74 cm, dat. 388 г.; F. С a b г о 1, Dictionnaire d'archéologie
chrétienne et de liturgie. IV, 1 szp. 1173, s. v. Disque; Grabar, L'Empereur, jw., s. 206, tabl. XVI; V о 1 b a с h,
Friihchristliche Kunst, jw., s. 55—56, il. 53; Grabar, Christian Iconography, jw., s. 42, il. 105.
108 Jan Chryzostom, In principium actorum. L. M i g n e, Patrologia Graeca, 51, 93.
109 E. S с h â f e r, Die Heiligen mit dem Kreuz in der altchristlichen Kunst. Rômische Quartalschrift,
jw., XLIV, 1936, s. 80—82: Petrus.
110 К о 11 w i t z, Christus ais Lehrer, jw., s. 60, przypis 89.
111 L'Orange, Studies, jw., il. 118; The Metropolitan Muséum of Art. Guide to the Collections 1962,
s. 4, il. 3; J. J. R e r i m e r, The Authenticoty of the Chalice of Anticich. [w:] Studies in Art and Literaturę for
Belle da Costa Greene. Princeton 1954, s. 163, il. 133.
112 W. О а к e s h o 11, Die Mosaiken von Rom vom dritten bis zum vierzehnten Jahrhundert. Wien 1967,
s. 69—72, il. 40; A. Grabar, L'arte paleocristiana (200—395). Milano 1967, il. 207.
113 Libsr Pontificalis, ed. L. Duchesne. I, 2: Passus est Dominus noster Jesus Christus et post ascensum eius
beatissimus Petrus episcopatum suscepit; E. D i n к 1 e r, Die ersten Petrusdarstellungen. Ein archâologischer
Beitrag zur Geschichte des Petrusprimates. Marburger Jahrbuch fur Kunstwissenschaft, XI—XII, 1938/1939,
s. 1—80; J. Kollwitz, Problème der theodosianischen Kunst Roms. Rivista, jw., XXXIX, 1963, s. 207
przyp. 24: scena traditio legis jest tematem Piotra, związanym z rzymską tradycją tego apostoła i obecnie przyjmuje
się jej powstanie w Rzymie; mozaika w S. Constanza pozostaje nadal najwcześniejszym przedstawieniem tej sceny;
G. de Francovich, Studi sulla scultura Ravennate. I: I sarcofagi. Félix Ravenna, XXVI—XXVII, 1958,
s. 5—172 przyjmuje rzymskie pochodzenie sceny traditio legis Piotrowi, odrzuca absydową mozaikę z bazyliki
św. Piotra jako pierwowzór, który upatruje w rzeźbie sarkofagów, oparty na cesarskim obrazie reprezentacyjnym,
np. scena largitio na fryzie łuku Konstantyna.
114 J. W il pert, Die rômischen Mosaiken und Malereien der kirchlichen Bauten vom IV.—XIII. Jahr-
hundert. Freiburg i.B. 1916, tabl. 148—149.
115 Gerke, Passionssarkophage, jw., s. 124, przyp. 116.
26