DOI issue:
Sztuka starożytna
DOI article:Dobrowolski, Witold; Muzeum Narodowe w Warszawie [Contr.]: Cardiophylax samnicki z Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0132
Jednakże w ostatnich latach sytuacja w nauce uległa zasadniczej zmianie. Zainteresowano
się na dobre dziejami wnętrza półwyspu sprzed okresu ekspansji, tym bardziej, iż wymagał tego
postulat zasadniczego rozszerzenia badań w celu określenia powiązań z zapleczem wielkich
i rozwiniętych metropolii greckich i etruskich, leżących nad Mar Tirreno. Od kilkunastu lat
archeolodzy włoscy i liczne szkoły zagraniczne intensywnie badają ośrodki Etrurii Wewnętrznej
i ich powiązania z graniczącymi terenami italskimi: umbryjskim, piceńskim i innymi.
Równolegle rozszerzono znacznie front prac archeologicznych w starożytnym Picenum czy
Samnium. Szczególnie bogate okazały się rezultaty wykopalisk prowadzonych przez Valerio
Cianfarani w Campovalano di Campli2 od 1967 roku. Bogate wyposażenie odkrywanych tam
grobów, datujących się na okres żelaza, stało się jednym z bezpośrednich powodów zorganizo-
wania w roku 1969 niezwykle ciekawej wystawy w Palazzo Venezia w Rzymie. Wystawa ta no-
siła tytuł „Antyczne kultury Abruzzo"3. Była ona pierwszą nowoczesną i naukową prezentacją
znawcom i szerszej publiczności bogatych materiałów archeologicznych z terenów odpowiada-
jących w przybliżeniu starożytnemu Picenum. Poza materiałem z Campovalano na wystawie
pokazano zabytki pochodzące z innych wcześniej kopanych stanowisk: Alfedeny, Capestrano,
Loreto Aprutino i innych.
Wystawa „Antyczne Kultury Abruzzo" w większym stopniu niż jakiekolwiek inne wyda-
rzenie wpłynęła na wytworzenie opinii, iż tradycyjny pogląd dotyczący „prymitywnych najeźdź-
ców, czcicieli Marsa", nie posiadających własnych tradycji, należałoby zmienić. Wschodni Ha-
likowie, zamieszkujący tereny środkowo-adriatyckie, nie mogą być tak określani. Kwitnące oś-
rodki, ciekawa sztuka figuralna, z której na pierwszy plan wybija się kamienna rzeźba grobowa,
rozwinięta metalurgia, wysoko rozwinięta sztuka garncarska, wykazująca silne powiązania
z Etrurią, znajomość pisma; wszystko to świadczy, że w okresie bezpośrednio poprzedzającym
okres inwazji tych plemion na wybrzeże Tyrreńskie były one w posiadaniu kwitnącej i orygi-
nalnej cywilizacji typu okresu żelaza4. Cechy stylistyczne i formalne wiążą wytwory tych kultur
szeroko ze Wschodem, Grecją, Etrurią, Ilirią, a nawet północnymi terenami kultury halsztackiej5.
Wraz ze znajdowanymi w grobach przedmiotami importowanymi, wskazuje to na rozległą sieć
powiązań i kontaktów, również niezupełnie zgodnych z tradycyjną niską oceną tych kultur.
2 V. Cianfarani, Antiche civiltà delP Abruzzo. Roma 1969, passim; tenże, Culture adriatiche d'Italia.
Antichità tra Piceno e Sannio prima dei Romani. De Luca ed. Roma 1970; tenże, komunikat wygłoszony
na VII Kongresie Studiów Italskich i Etruskich, dnia 29 czerwca 1972 r. w Orvieto.
3 Cianfarani, Antiche civiltà dell'Abruzzo, jw.
4 M. P a 11 o 11 i n o, Una mostra dellAbruzzo arcaico e i probierni delia civiltà italica medio-adriatica,
Adriatica Praehistorica et Antiqua. [w:] Miscellanea Gregorio Novak dedicata. Zagreb 1970, s. 298 i nn.
5 Szczególnie interesujące jest zestawienie wojownika z Capestrano z rzeźbą z Numany przechowywaną
w Muzeum w Ankonie czy z rzeźbą grobową wojownika, znalezioną w kontekście późnohalsztackim, datowanym
na V w.p.n.e. P a 11 o 11 i n o, jw., s. 293 ; H. Z u r n, Germania, t. XLII, 1964, s. 31.
128
się na dobre dziejami wnętrza półwyspu sprzed okresu ekspansji, tym bardziej, iż wymagał tego
postulat zasadniczego rozszerzenia badań w celu określenia powiązań z zapleczem wielkich
i rozwiniętych metropolii greckich i etruskich, leżących nad Mar Tirreno. Od kilkunastu lat
archeolodzy włoscy i liczne szkoły zagraniczne intensywnie badają ośrodki Etrurii Wewnętrznej
i ich powiązania z graniczącymi terenami italskimi: umbryjskim, piceńskim i innymi.
Równolegle rozszerzono znacznie front prac archeologicznych w starożytnym Picenum czy
Samnium. Szczególnie bogate okazały się rezultaty wykopalisk prowadzonych przez Valerio
Cianfarani w Campovalano di Campli2 od 1967 roku. Bogate wyposażenie odkrywanych tam
grobów, datujących się na okres żelaza, stało się jednym z bezpośrednich powodów zorganizo-
wania w roku 1969 niezwykle ciekawej wystawy w Palazzo Venezia w Rzymie. Wystawa ta no-
siła tytuł „Antyczne kultury Abruzzo"3. Była ona pierwszą nowoczesną i naukową prezentacją
znawcom i szerszej publiczności bogatych materiałów archeologicznych z terenów odpowiada-
jących w przybliżeniu starożytnemu Picenum. Poza materiałem z Campovalano na wystawie
pokazano zabytki pochodzące z innych wcześniej kopanych stanowisk: Alfedeny, Capestrano,
Loreto Aprutino i innych.
Wystawa „Antyczne Kultury Abruzzo" w większym stopniu niż jakiekolwiek inne wyda-
rzenie wpłynęła na wytworzenie opinii, iż tradycyjny pogląd dotyczący „prymitywnych najeźdź-
ców, czcicieli Marsa", nie posiadających własnych tradycji, należałoby zmienić. Wschodni Ha-
likowie, zamieszkujący tereny środkowo-adriatyckie, nie mogą być tak określani. Kwitnące oś-
rodki, ciekawa sztuka figuralna, z której na pierwszy plan wybija się kamienna rzeźba grobowa,
rozwinięta metalurgia, wysoko rozwinięta sztuka garncarska, wykazująca silne powiązania
z Etrurią, znajomość pisma; wszystko to świadczy, że w okresie bezpośrednio poprzedzającym
okres inwazji tych plemion na wybrzeże Tyrreńskie były one w posiadaniu kwitnącej i orygi-
nalnej cywilizacji typu okresu żelaza4. Cechy stylistyczne i formalne wiążą wytwory tych kultur
szeroko ze Wschodem, Grecją, Etrurią, Ilirią, a nawet północnymi terenami kultury halsztackiej5.
Wraz ze znajdowanymi w grobach przedmiotami importowanymi, wskazuje to na rozległą sieć
powiązań i kontaktów, również niezupełnie zgodnych z tradycyjną niską oceną tych kultur.
2 V. Cianfarani, Antiche civiltà delP Abruzzo. Roma 1969, passim; tenże, Culture adriatiche d'Italia.
Antichità tra Piceno e Sannio prima dei Romani. De Luca ed. Roma 1970; tenże, komunikat wygłoszony
na VII Kongresie Studiów Italskich i Etruskich, dnia 29 czerwca 1972 r. w Orvieto.
3 Cianfarani, Antiche civiltà dell'Abruzzo, jw.
4 M. P a 11 o 11 i n o, Una mostra dellAbruzzo arcaico e i probierni delia civiltà italica medio-adriatica,
Adriatica Praehistorica et Antiqua. [w:] Miscellanea Gregorio Novak dedicata. Zagreb 1970, s. 298 i nn.
5 Szczególnie interesujące jest zestawienie wojownika z Capestrano z rzeźbą z Numany przechowywaną
w Muzeum w Ankonie czy z rzeźbą grobową wojownika, znalezioną w kontekście późnohalsztackim, datowanym
na V w.p.n.e. P a 11 o 11 i n o, jw., s. 293 ; H. Z u r n, Germania, t. XLII, 1964, s. 31.
128