DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Polaczek-Zdanowicz, Krystyna: Figurki orantek koptyjskich pochodzące z polsko-francuskich wykopalisk w Edfu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0193
PROCES PRODUKCJI
Proces przygotowania gliny do produkcji terakot przedstawia się następująco. Należało ją
najpierw dokładnie wyrobić z domieszką wody w celu uplastycznienia. Następnie, jeśli glina
była zbyt tłusta, schudzano ją dodając sieczki lub rzadziej nawozu. Jeśli glina była za chuda,
dodawano bardziej tłuste gatunki, dokładnie wyrabiając na jednolitą masę.
Glina, z której wykonane, są figurki orantek, jest dobrze wyszlamowana, bez domieszek,
o bardzo drobnych ziarenkach. Nie jest porowata. Ze względu na to, iż wszystkie figurki orantek
(z wyjątkiem figurki oznaczonej w katalogu numerem 12, zrobionej z gliny, zawierającej domieszki
sieczki i porowatej po wypaleniu) są zrobione z gliny o jednakowej jakości, w katalogu nie
podaję już przy każdym numerze jej charakterystyki. Kolory gliny, użytej do produkcji orantek,
są różne. Jedne zrobione są z gliny o odcieniu czerwonym, inne różowym, lub żółtokremowym.
Zdarza się również kolor fioletowy i szary. Występujące kolory gliny są skutkiem domieszek
składników, powodujących jej zabarwienie, a głównie ochry o różnych odcieniach. Odpowiednie
odcienie i intensywność barw uzyskiwano w procesie wypalania przez regulację dopływu tlenu
oraz odpowiednio długi okres wypalania5.
Powierzchnia gliny prawie we wszystkich przypadkach pokryta jest białą lub kremową
angobą. Uzyskiwano ją, pociągając powierzchnię figurki płynną pastą, otrzymaną z bardzo
dobrze oczyszczonej i rozwodnionej glinki koloru białego. Powierzchnia figurki glinianej pokryta
angobą była mniej porowata i lepiej nadawała się do malowania.
Figurki nie są lepione ręcznie, lecz robione w formach glinianych lub rzadziej gipsowych,
składających się z dwóch części, przedniej i tylnej. Formy uzyskiwano w dwojaki sposób. Najpierw
wykonywano tzw. archetyp figurki ręcznie lepiony z gliny, wosku, lub modelowany z gipsu6.
Na gotowy archetyp nakładano warstwami wilgotną glinę do odpowiedniej grubości. Jeśli
robiono tylko jedną część, po wyschnięciu gliny łatwo było zdjąć formę z archetypu. Kiedy
natomiast chciano otrzymać formę dwuczęściową, należało glinę po nałożeniu na archetyp
przeciąć wzdłuż i zdjąć w dwóch częściach. Po dodaniu koniecznych detali dekoracyjnych formę
suszono i wypalano. Formy jednoczęściowe otrzymywano odciskając figurkę w grubym plastrze
gliny. Form gipsowych zaczęto używać około II w.p.n.e., ale rozpowszechniły się dopiero
w okresie cesarstwa rzymskiego. W Edfu nie znaleziono żadnej formy figurki orantki, więc
trudno powiedzieć, jakiego materiału używano do ich produkcji.
Dobrze rozmieszaną i ugnięcioną na wilgotną, plastyczną masę glinę wciskano ręką do obu
połówek formy, wypełniając je całkowicie lub zostawiając tylko grubą warstwę gliny, przyle-
gającą do wewnętrznych ścianek formy, zbywającą resztę usuwając. W ten sposób otrzymywano
5 R. A. H i g g i n s, Greek Terracottas. London 1937, s. 1—6; A. Lucas, Ancient Egyptian Materials
and Industries. London 1962, s. 316—320.
6 H i g g i n s, jw.
189
Proces przygotowania gliny do produkcji terakot przedstawia się następująco. Należało ją
najpierw dokładnie wyrobić z domieszką wody w celu uplastycznienia. Następnie, jeśli glina
była zbyt tłusta, schudzano ją dodając sieczki lub rzadziej nawozu. Jeśli glina była za chuda,
dodawano bardziej tłuste gatunki, dokładnie wyrabiając na jednolitą masę.
Glina, z której wykonane, są figurki orantek, jest dobrze wyszlamowana, bez domieszek,
o bardzo drobnych ziarenkach. Nie jest porowata. Ze względu na to, iż wszystkie figurki orantek
(z wyjątkiem figurki oznaczonej w katalogu numerem 12, zrobionej z gliny, zawierającej domieszki
sieczki i porowatej po wypaleniu) są zrobione z gliny o jednakowej jakości, w katalogu nie
podaję już przy każdym numerze jej charakterystyki. Kolory gliny, użytej do produkcji orantek,
są różne. Jedne zrobione są z gliny o odcieniu czerwonym, inne różowym, lub żółtokremowym.
Zdarza się również kolor fioletowy i szary. Występujące kolory gliny są skutkiem domieszek
składników, powodujących jej zabarwienie, a głównie ochry o różnych odcieniach. Odpowiednie
odcienie i intensywność barw uzyskiwano w procesie wypalania przez regulację dopływu tlenu
oraz odpowiednio długi okres wypalania5.
Powierzchnia gliny prawie we wszystkich przypadkach pokryta jest białą lub kremową
angobą. Uzyskiwano ją, pociągając powierzchnię figurki płynną pastą, otrzymaną z bardzo
dobrze oczyszczonej i rozwodnionej glinki koloru białego. Powierzchnia figurki glinianej pokryta
angobą była mniej porowata i lepiej nadawała się do malowania.
Figurki nie są lepione ręcznie, lecz robione w formach glinianych lub rzadziej gipsowych,
składających się z dwóch części, przedniej i tylnej. Formy uzyskiwano w dwojaki sposób. Najpierw
wykonywano tzw. archetyp figurki ręcznie lepiony z gliny, wosku, lub modelowany z gipsu6.
Na gotowy archetyp nakładano warstwami wilgotną glinę do odpowiedniej grubości. Jeśli
robiono tylko jedną część, po wyschnięciu gliny łatwo było zdjąć formę z archetypu. Kiedy
natomiast chciano otrzymać formę dwuczęściową, należało glinę po nałożeniu na archetyp
przeciąć wzdłuż i zdjąć w dwóch częściach. Po dodaniu koniecznych detali dekoracyjnych formę
suszono i wypalano. Formy jednoczęściowe otrzymywano odciskając figurkę w grubym plastrze
gliny. Form gipsowych zaczęto używać około II w.p.n.e., ale rozpowszechniły się dopiero
w okresie cesarstwa rzymskiego. W Edfu nie znaleziono żadnej formy figurki orantki, więc
trudno powiedzieć, jakiego materiału używano do ich produkcji.
Dobrze rozmieszaną i ugnięcioną na wilgotną, plastyczną masę glinę wciskano ręką do obu
połówek formy, wypełniając je całkowicie lub zostawiając tylko grubą warstwę gliny, przyle-
gającą do wewnętrznych ścianek formy, zbywającą resztę usuwając. W ten sposób otrzymywano
5 R. A. H i g g i n s, Greek Terracottas. London 1937, s. 1—6; A. Lucas, Ancient Egyptian Materials
and Industries. London 1962, s. 316—320.
6 H i g g i n s, jw.
189