DOI Heft:
Starożytność
DOI Artikel:Rekucki, Jerzy: Meroickie stoły ofiarne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19586#0106
znaku hetep6. Zazwyczaj wykonywany był z kamienia ale, tak jak i w Egipcie, wyjątkowo
znajduje się także stoły gliniane, np. na cmentarzysku w Sanam7. Dekorację stanowiły przedsta-
wienia różnych ofiar, najczęściej chlebów i naczyń libacyjnych, baseny oraz scena libacji dokony-
wanej przez bóstwa. Zwykle dekoracja wykonywana była w reliefie lekko wypukłym z obra-
mowaniem naokoło, podniesionym w stosunku do tła. Nieraz mogła być tylko ryta, tak że
powierzchnia stołu łącznie z obramowaniem była całkiem płaska. Czasem dekoracja stołów
ofiarnych mogła być polichromowana. Ślady jej noszą choćby dwa stoły z Nag Gamus. Na
jednym widnieją cztery chleby i trzy amfory pomalowane na kolor karminowy8, na drugim
resztki polichromii tego samego koloru zachowały się na kwiecie lotosu9. Niekiedy spotyka się
kanalik obejmujący dekorację, z ujściem w rowku na spływie 10. Czasem na spływie mogą znaj-
dować się dwa równoległe rowki odprowadzające (jak na przykład na warszawskim zabytku
z wykopalisk w Faras nr inw. 149504 MN; il. 15). Nie wyobrażano na nimchleba ofiarnego,
co stosunkowo często występuje na egipskich stołach ofiarnych; znany przykład z nekropoli
w Nuri jest odosobniony11. Na spływie jednego ze stołów ofiarnych widnieje symbol Izydy, to
jest dysk słoneczny między rogami12.
Często natomiast na spływie, czasem i na obramowaniu, wyobrażano gałąź palmową. Mogła
ona być przedstawiana w różny sposób, od całkiem realistycznego13 do zupełnie stylizowanego14
(il. 1). Ta nadmierna stylizacja powoduje, iż F. FI. Griffith przy jednym wariancie (por. il. le)
sugeruje inną interpretację tego motywu15. Sugeruje on mianowicie, że jest tu zobrazowanych
pięć naczyń, U , z liną ciągnącą się przez ich środek, co w ten sposób przedstawiałoby
sakiję wyciągającą wodę ze zbiornika, w tym przypadku basenu. Według Griffitha przypomina
to, z powodu niefortunnego przedstawienia czerpaków sakiji, stylizowaną gałąź palmową. Tę
sugestię potwierdzać miałyby zaznaczane strużki wody na spływach innych stołów ofiarnych,
gdzie jednak ten motyw nie występował. Nie można zgodzić się z interpretacją, jaką prezentuje
6 R e k u c k i, jw., s. 30, 37.
7 LAAA, X, 1923, tabl. XV-9, XVI-117, 138, 353, 1499.
8 A 1 m a g r o, jw., z grobu nr 8, s. 42, il. 23, tabl. X.
9 Jw., z grobu nr 22, s. 75, tabl. XXIII-1; Także F. LI. Griffith wspomina o polichromii na stołach ofiarnych
i stelach, por. LAAA, XII, 1925, s. 69.
10 Klasycznym przykładem takiego kanaliku może być stół ofiarny odkryty podczas polskich wykopalisk
w Faras, nr inw. 138/61, por. Michałowski, Faras I, jw., s. 80, nr 11 i s. 86, il. 23.
11 D. D u n h a m, Nuri. RCK II, Boston, Massachusetts 1955, s. 272, tabl. LXXV-B, stół ofiarny przy-
pisywany królowi Amanibakhi, koniec IV względnie początek III wieku p.n.e.
12 LAAA, XIII, 1926, s. 35, tabl. XXX-1.
13 D. Randall-Maclver, L. C. Woolley, Areika. Oxford 1909, tabl. 39, nr 5125, z nekropoli
w Szablul.
14 F. LI. Griffith, Meroitic Inscriptions. London 1912, tabl. XLIV, nr 133.
15 Jw., s. 57, nr 133; tenże, A Symbol of Isis-worship. LAAA, XIII, 1926, s. 49—50.
102
znajduje się także stoły gliniane, np. na cmentarzysku w Sanam7. Dekorację stanowiły przedsta-
wienia różnych ofiar, najczęściej chlebów i naczyń libacyjnych, baseny oraz scena libacji dokony-
wanej przez bóstwa. Zwykle dekoracja wykonywana była w reliefie lekko wypukłym z obra-
mowaniem naokoło, podniesionym w stosunku do tła. Nieraz mogła być tylko ryta, tak że
powierzchnia stołu łącznie z obramowaniem była całkiem płaska. Czasem dekoracja stołów
ofiarnych mogła być polichromowana. Ślady jej noszą choćby dwa stoły z Nag Gamus. Na
jednym widnieją cztery chleby i trzy amfory pomalowane na kolor karminowy8, na drugim
resztki polichromii tego samego koloru zachowały się na kwiecie lotosu9. Niekiedy spotyka się
kanalik obejmujący dekorację, z ujściem w rowku na spływie 10. Czasem na spływie mogą znaj-
dować się dwa równoległe rowki odprowadzające (jak na przykład na warszawskim zabytku
z wykopalisk w Faras nr inw. 149504 MN; il. 15). Nie wyobrażano na nimchleba ofiarnego,
co stosunkowo często występuje na egipskich stołach ofiarnych; znany przykład z nekropoli
w Nuri jest odosobniony11. Na spływie jednego ze stołów ofiarnych widnieje symbol Izydy, to
jest dysk słoneczny między rogami12.
Często natomiast na spływie, czasem i na obramowaniu, wyobrażano gałąź palmową. Mogła
ona być przedstawiana w różny sposób, od całkiem realistycznego13 do zupełnie stylizowanego14
(il. 1). Ta nadmierna stylizacja powoduje, iż F. FI. Griffith przy jednym wariancie (por. il. le)
sugeruje inną interpretację tego motywu15. Sugeruje on mianowicie, że jest tu zobrazowanych
pięć naczyń, U , z liną ciągnącą się przez ich środek, co w ten sposób przedstawiałoby
sakiję wyciągającą wodę ze zbiornika, w tym przypadku basenu. Według Griffitha przypomina
to, z powodu niefortunnego przedstawienia czerpaków sakiji, stylizowaną gałąź palmową. Tę
sugestię potwierdzać miałyby zaznaczane strużki wody na spływach innych stołów ofiarnych,
gdzie jednak ten motyw nie występował. Nie można zgodzić się z interpretacją, jaką prezentuje
6 R e k u c k i, jw., s. 30, 37.
7 LAAA, X, 1923, tabl. XV-9, XVI-117, 138, 353, 1499.
8 A 1 m a g r o, jw., z grobu nr 8, s. 42, il. 23, tabl. X.
9 Jw., z grobu nr 22, s. 75, tabl. XXIII-1; Także F. LI. Griffith wspomina o polichromii na stołach ofiarnych
i stelach, por. LAAA, XII, 1925, s. 69.
10 Klasycznym przykładem takiego kanaliku może być stół ofiarny odkryty podczas polskich wykopalisk
w Faras, nr inw. 138/61, por. Michałowski, Faras I, jw., s. 80, nr 11 i s. 86, il. 23.
11 D. D u n h a m, Nuri. RCK II, Boston, Massachusetts 1955, s. 272, tabl. LXXV-B, stół ofiarny przy-
pisywany królowi Amanibakhi, koniec IV względnie początek III wieku p.n.e.
12 LAAA, XIII, 1926, s. 35, tabl. XXX-1.
13 D. Randall-Maclver, L. C. Woolley, Areika. Oxford 1909, tabl. 39, nr 5125, z nekropoli
w Szablul.
14 F. LI. Griffith, Meroitic Inscriptions. London 1912, tabl. XLIV, nr 133.
15 Jw., s. 57, nr 133; tenże, A Symbol of Isis-worship. LAAA, XIII, 1926, s. 49—50.
102