Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (24.1980)

Tadeusz Dobrzeniecki

NUBIJSKA MAIESTAS DOMINI Z KATEDRY W FARAS
W MUZEUM NARODOWYM W WARSZAWIE

p

X. olskie badania archeologiczne w Nubii zostały uwieńczone odnalezieniem na ścianach
katedry w Faras malowideł, których znaczna część stanowi własność Muzeum Narodowego
w Warszawie. W tej warszawskiej kolekcji zabytków ściennego malarstwa z Faras badacz sztuki
chrześcijańskiej znajduje wiele interesujących zagadnień ikonograficznych wymagających wy-
jaśnienia źródeł ich oryginalności. Przedmiotem niniejszego studium będzie malowidło zdjęte
ze wschodniej ściany nawy południowej kościoła, pomimo pewnych braków zachowane w dob-
rym stanie (il. I)* 1. Przedstawiony jest na nim Chrystus, siedzący frontalnie na ozdobnym tronie
władcy. Bose stopy w sandałach opierają się na podnóżku (suppedaneum). Strój składa się
z długiej, płasko spadającej tuniki i wierzchniej szaty, która gładko opina górną część korpusu
i luźno spływa z kolan. Cała powierzchnia tej szaty podzielona jest ciemnymi liniami na równo-
ległe pasy, środkiem których biegną rzędy oczu, malowanych w równych odstępach czarnym
kolorem i zawsze jednakowo: kontur oka ze źrenicą i górną powieką (il. 3).

Chrystus w lewej dłoni trzyma nad kolanem otwartą księgę (il. 4), a w prawej długą włócz-
nię, zakończoną ostrzem, na którą w górze nasadzony jest równoramienny krzyż (il. 5).

W tym wstępnym opisie wskazane zostały główne motywy przedstawienia Chrystusa: otwarta
księga z wypisanym na dwóch kartach tekstem, szata pokryta oczami, włócznia z krzyżem,
tron cesarski. Analiza tych motywów stanowić będzie podstawę określenia treści i funkcji tej
oryginalnej kompozycji, wielowarstwowej pod względem formalnym i ideowym.

1 K. Michałowski, Faras, die Kathedrale aus dem Wustensand. Einsiedeln, Ziirich, Koln 1967, s.
133—4, tabl. 53; tenże, Faras, malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Inskrypcje
opracował S. Jakobielski. Warszawa 1974, s. 179—185 nr 35: malowidło pochodzi najprawdopodobniej z połowy
XII wieku; odległość postaci od poziomu podłogi 2,10 m; wysokość zachowanej (brak głowy, części barków

i lewej dłoni) postaci Chrystusa — 2,40 m.

261