DOI issue:
Starożytność
DOI article:Rekucki, Jerzy: Meroickie stoły ofiarne
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19586#0109
rytualnego oczyszczenia wskazuje formuła ofiarna, gdzie w miejsce piwa wymienia się wodę26,
oraz scena przedstawiająca bóstwa, najczęściej Anubisa i Neftydę, dokonujące libacji. Rola
tych bóstw w kulcie zmarłych nie wymaga komentarza. Motyw wijącej się winnej latorośli i wi-
nogron, występujący na obramowaniach meroickich stołów ofiarnych27, zapewne ma także
głębsze znaczenie a nie tylko charakter ornamentalny. Winna latorośl bowiem w licznych kultu-
rach była roślinnym symbolem nieśmiertelności a wino symbolem młodości i życia wiecznego28.
Stół ofiarny z Meroe29 dekorowany sceną przedstawiającą Anubisa i Neftydę dokonujących
libacji na ołtarz umieszczony na rozwiniętym kielichu kwiatu lotosu, wyłaniającym się wraz
z dwoma pąkami z kartuszowatego basenu, zwieńczoną szeregiem okrągłych chlebów, stanowi
kwintesencję symboliki stołu ofiarnego30. Zatem meroicki stół ofiarny mógł zapewnić zmarłemu
wyżywienie i oczyszczenie rytualne, zabezpieczyć jego odrodzenie się po śmierci i wieczne trwanie
w zaświatach.
II
• Ze względu na zróżnicowanie dekoracji, meroickie stoły ofiarne można podzielić na trzy
zasadnicze grupy. Do pierwszej grupy należą stoły z przedstawieniami darów ofiarnych, drugiej —
z zobrazowaniem sceny figuralnej przedstawiającej bóstwa dokonujące libacji, trzeciej —- z wy-
obrażeniem świętego jeziora.
Stoły ofiarne należące do pierwszej grupy, stanowią bezpośrednią kontynuację wzorów
egipskich. Charakterystycznym i prawie zawsze przedstawianym motywem są dwa naczynia
libacyjne i cztery okrągłe chleby ofiarne31. Z dziobków naczyń bardzo często wypływa woda.
Chleby przedstawiane są w szeregu, jeden obok drugiego u dołu między naczyniami bądź nad
nimi. W wielu przypadkach w centrum umieszczony jest pionowo owalny basen w kształcie
kartusza32 (ii. 3), czego typowymi przykładami są warszawskie stoły nr inw. 149504 i 149506 MN
26 Jw., s. 42.
27 Randall-Maclver, Woolley, Karanóg, jw., tabl. 20, nr 7108.
28 Na przykład w Mezopotamii winorośl była „zielem życia”, a sumeryjski ideogram wyobrażający życie
był pierwotnie liściem winorośli, por. M. E 1 i a d e, Traktat o historii religii. Warszawa 1966, s. 280—281.
29 D. D u n h a m, The West and South Cemeteries at Meroe. RCK V, Boston, Massachusetts 1963, s. 81,
ił. 61, nr W 19.
30 Symbolika identyczna, nawet widoczna wyraźniej, jak na ptolemejskim stole ofiarnym z Kairu, por.
Rek u c ki, jw., s. 51—52, ił. 39.
31 Por. Rekucki, jw., s. 37, 38, 42. Wyjątkowo spotykamy osiem chlebów, por. A lm a gro, jw.,
ił. 85, tabl. XV; Randall-Maclver, Woolley, Karanóg, jw., tabl. 15, nr 7087 i 7090.
32 Michałowski, Faras I, jw., il., 23, s. 86; M. B a k r, Drei Meroitische Opfertafeln aus Qustul.
Kush, XII, 1964, tabl. LV-c.
105
oraz scena przedstawiająca bóstwa, najczęściej Anubisa i Neftydę, dokonujące libacji. Rola
tych bóstw w kulcie zmarłych nie wymaga komentarza. Motyw wijącej się winnej latorośli i wi-
nogron, występujący na obramowaniach meroickich stołów ofiarnych27, zapewne ma także
głębsze znaczenie a nie tylko charakter ornamentalny. Winna latorośl bowiem w licznych kultu-
rach była roślinnym symbolem nieśmiertelności a wino symbolem młodości i życia wiecznego28.
Stół ofiarny z Meroe29 dekorowany sceną przedstawiającą Anubisa i Neftydę dokonujących
libacji na ołtarz umieszczony na rozwiniętym kielichu kwiatu lotosu, wyłaniającym się wraz
z dwoma pąkami z kartuszowatego basenu, zwieńczoną szeregiem okrągłych chlebów, stanowi
kwintesencję symboliki stołu ofiarnego30. Zatem meroicki stół ofiarny mógł zapewnić zmarłemu
wyżywienie i oczyszczenie rytualne, zabezpieczyć jego odrodzenie się po śmierci i wieczne trwanie
w zaświatach.
II
• Ze względu na zróżnicowanie dekoracji, meroickie stoły ofiarne można podzielić na trzy
zasadnicze grupy. Do pierwszej grupy należą stoły z przedstawieniami darów ofiarnych, drugiej —
z zobrazowaniem sceny figuralnej przedstawiającej bóstwa dokonujące libacji, trzeciej —- z wy-
obrażeniem świętego jeziora.
Stoły ofiarne należące do pierwszej grupy, stanowią bezpośrednią kontynuację wzorów
egipskich. Charakterystycznym i prawie zawsze przedstawianym motywem są dwa naczynia
libacyjne i cztery okrągłe chleby ofiarne31. Z dziobków naczyń bardzo często wypływa woda.
Chleby przedstawiane są w szeregu, jeden obok drugiego u dołu między naczyniami bądź nad
nimi. W wielu przypadkach w centrum umieszczony jest pionowo owalny basen w kształcie
kartusza32 (ii. 3), czego typowymi przykładami są warszawskie stoły nr inw. 149504 i 149506 MN
26 Jw., s. 42.
27 Randall-Maclver, Woolley, Karanóg, jw., tabl. 20, nr 7108.
28 Na przykład w Mezopotamii winorośl była „zielem życia”, a sumeryjski ideogram wyobrażający życie
był pierwotnie liściem winorośli, por. M. E 1 i a d e, Traktat o historii religii. Warszawa 1966, s. 280—281.
29 D. D u n h a m, The West and South Cemeteries at Meroe. RCK V, Boston, Massachusetts 1963, s. 81,
ił. 61, nr W 19.
30 Symbolika identyczna, nawet widoczna wyraźniej, jak na ptolemejskim stole ofiarnym z Kairu, por.
Rek u c ki, jw., s. 51—52, ił. 39.
31 Por. Rekucki, jw., s. 37, 38, 42. Wyjątkowo spotykamy osiem chlebów, por. A lm a gro, jw.,
ił. 85, tabl. XV; Randall-Maclver, Woolley, Karanóg, jw., tabl. 15, nr 7087 i 7090.
32 Michałowski, Faras I, jw., il., 23, s. 86; M. B a k r, Drei Meroitische Opfertafeln aus Qustul.
Kush, XII, 1964, tabl. LV-c.
105