Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (24.1980)

mentu malowidła, na którym był wyobrażony „przeciwnik” świętego, trudno dokonać jego
identyfikacji i stąd w różnych publikacjach określa się go hipotetycznie jako: wąż, smok, potwór
lub demon. Każde z tych określeń może budzić wiele wątpliwości i nie należy go traktować
jako argumentu rozstrzygającego przy identyfikacji świętych.

W ikonografii nubijskiej nie jest znane żadne przedstawienie świętego jeźdźca, na którym
zachowałyby się jednocześnie oba elementy identyfikacyjne: inskrypcja z imieniem świętego
i istota symbolizująca zło. Na tych malowidłach, na których zachowała się inskrypcja określa-
jąca — zniszczeniu uległo przedstawienie przebijanego włócznią wroga. Na innych łatwo określić
przebijaną postać (może to być człowiek, wąż, smok), ale brak inskrypcji uniemożliwia łączenie
tego atrybutu z konkretnym świętym. W tej sytuacji większość świętych nieokreślonych inskrypcją
identyfikuje się na zasadzie prawdopodobieństwa, domniemań, ale często też przez porównanie
malowideł nubijskich z podobnymi, lepiej zachowanymi przedstawieniami z innych terenów
(Egipt, Kapadocja245, Gruzja246). Wydaje się, że z racji terytorialnego sąsiedztwa, wpływów
religijnych, jak również kontaktów gospodarczych i politycznych, wiele wzorców ikonograficz-
nych mogło pochodzić z Egiptu — ze sztuki koptyjskiej. Jako materiał porównawczy, datowany
podobnie jak przedstawienia świętych jeźdźców w Nubii, mogą tu posłużyć rysunki z manuskryp-
tów koptyjskich, na których wyobrażeni są dwaj święci: Teodor Stratelates i Merkuriusz.

— Pierpont Morgan Library, M. 613. Początek X w.247.

Święty Teodor Stratelates na koniu przebija włócznią węża z ludzką głową.

Inskrypcja: O AITOC AIJA 0EOAOPOC NANATOAEOC
Wąż określony jest jako: AEMONIAKOC

— Bibliotheca Apostolica Vaticana, Vat. Copt. 66, fol. 210v. Koniec X w.248.

Święty Teodor Stratelates na koniu przebija włócznią węża (il. 36).

Inskrypcja: OY AITOC 0EOAOPOC riECTPATHAATHC

— Bibliotheca Apostolica Vaticana Vat. Copt. 66, fol. 194 r. Koniec X w.249 250.

Święty Teodor Stratelates na koniu przebija włócznią węża.

Inskrypcja: OY AITOC 0EOAOPOC riECTPATHAATHC

— Bibliotheca Apostolica Vaticana Vat. Copt. 66, fol. 287 v. Koniec X w. 25°.

Święty Merkuriusz na koniu przebija włócznią człowieka (il. 37).

Inskrypcja: OY AITOC MEPKOYPIOC

Przebijana postać określona jest jako: IOYAIOC

245 Restle, jw., il. 246—247, 516

246 Por. przypis 43.

247 Leroy, jw., tabl. 107, 2.

248 Jw., tabl. 105, 1.

249 Jw., s. 185.

250 Jw., tabl. 105, 2.

248