DOI Heft:
Wykopaliska i badania archeologiczne
DOI Artikel:Grębska-Kulow, Małgorzata: Prawa i obowiązki prowadzącego wykopaliska w świetle prawodawstwa egipskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19628#0183
Małgorzata Grębska
PRAWA I OBOWIĄZKI PROWADZĄCEGO WYKOPALISKA
W ŚWIETLE PRAWODAWSTWA EGIPSKIEGO
F
I Jp\pt należy do grupy tych państw, które bardzo wcześnie zetknęły się z problemem
nielegalnych wykopalisk i potajemnego wywozu zabytków archeologicznych. Monumentalne
dzieła architektury, świadectwo potęgi dawnych kultur, budziły duże zainteresowanie, przycią-
gając szerokie kręgi uczonych, podróżników i poszukiwaczy przygód. Ogromna pasja poszuki-
wawcza, jak i chęć szybkiego wzbogacenia się, często skłaniały ich do podejmowania nielegalnych
wykopalisk, sprzecznych z obowiązującymi przepisami prawa. Doniosłą rolę odegrała na tym
polu ekspedycja Napoleona zorganizowana w latach 1798—1799. Z jednej strony dzięki licznym,
przeprowadzonym wówczas badaniom świat dowiedział się o wspaniałych zabytkach starożytnego
Egiptu, z drugiej jednak strony rozpoczął się masowy wywóz odkrywanych przedmiotów. Wy-
soka cena, jaką uzyskiwały na rynkach światowych, skłaniała do organizowania potajemnych
wykopalisk, kradzieży bezcennych przedmiotów oraz bezpowrotnego niszczenia pozostałych,
mniej wartościowych. Podjęcie skutecznej walki z grabieżcami wymagało uchwalenia przepisów
prawnych w skuteczny sposób zwalczających ten proceder.
Celem niniejszego artykułu jest chronologiczne przedstawienie i scharakteryzowanie podsta-
wowych aktów prawnych, regulujących zasady prowadzenia wykopalisk archeologicznych na
terenie Egiptu.
Skodyfikowanie tej materii zawsze wywołuje jeden, zasadniczy skutek: konieczność uzyskania
formalnej podstawy prowadzenia wykopalisk. W Egipcie było nią początkowo firman, później
koncesja. Firman było formą działania najwyższych organów administracji imperium tureckiego,
poprzez którą wyrażały one swą wolę. W Egipcie zaprzestano stosowania tej formy z chwilą
zmiany i oparcia porządku prawnego na wzorach francuskiego prawodawstwa. Od tej chwili
zaczęto posługiwać się koncesją, jako formą zezwolenia na prowadzenie wykopalisk archeolo-
gicznych. Zyskuje to pełne uzasadnienie w teorii prawa administracyjnego. Koncesja bowiem
ściśle jest związana z pojęciami służby publicznej i własności publicznej. Służba publiczna to
specjalny organ administracyjny, realizujący działalność w kierunku zadośćuczynienia potrzebom
12*
179
PRAWA I OBOWIĄZKI PROWADZĄCEGO WYKOPALISKA
W ŚWIETLE PRAWODAWSTWA EGIPSKIEGO
F
I Jp\pt należy do grupy tych państw, które bardzo wcześnie zetknęły się z problemem
nielegalnych wykopalisk i potajemnego wywozu zabytków archeologicznych. Monumentalne
dzieła architektury, świadectwo potęgi dawnych kultur, budziły duże zainteresowanie, przycią-
gając szerokie kręgi uczonych, podróżników i poszukiwaczy przygód. Ogromna pasja poszuki-
wawcza, jak i chęć szybkiego wzbogacenia się, często skłaniały ich do podejmowania nielegalnych
wykopalisk, sprzecznych z obowiązującymi przepisami prawa. Doniosłą rolę odegrała na tym
polu ekspedycja Napoleona zorganizowana w latach 1798—1799. Z jednej strony dzięki licznym,
przeprowadzonym wówczas badaniom świat dowiedział się o wspaniałych zabytkach starożytnego
Egiptu, z drugiej jednak strony rozpoczął się masowy wywóz odkrywanych przedmiotów. Wy-
soka cena, jaką uzyskiwały na rynkach światowych, skłaniała do organizowania potajemnych
wykopalisk, kradzieży bezcennych przedmiotów oraz bezpowrotnego niszczenia pozostałych,
mniej wartościowych. Podjęcie skutecznej walki z grabieżcami wymagało uchwalenia przepisów
prawnych w skuteczny sposób zwalczających ten proceder.
Celem niniejszego artykułu jest chronologiczne przedstawienie i scharakteryzowanie podsta-
wowych aktów prawnych, regulujących zasady prowadzenia wykopalisk archeologicznych na
terenie Egiptu.
Skodyfikowanie tej materii zawsze wywołuje jeden, zasadniczy skutek: konieczność uzyskania
formalnej podstawy prowadzenia wykopalisk. W Egipcie było nią początkowo firman, później
koncesja. Firman było formą działania najwyższych organów administracji imperium tureckiego,
poprzez którą wyrażały one swą wolę. W Egipcie zaprzestano stosowania tej formy z chwilą
zmiany i oparcia porządku prawnego na wzorach francuskiego prawodawstwa. Od tej chwili
zaczęto posługiwać się koncesją, jako formą zezwolenia na prowadzenie wykopalisk archeolo-
gicznych. Zyskuje to pełne uzasadnienie w teorii prawa administracyjnego. Koncesja bowiem
ściśle jest związana z pojęciami służby publicznej i własności publicznej. Służba publiczna to
specjalny organ administracyjny, realizujący działalność w kierunku zadośćuczynienia potrzebom
12*
179