DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Skalska-Miecik, Lija; Stankiewicz, Aleksander [Ill.]: Twórczość Aleksandra Stankiewicza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19628#0210
skiego3, oparty na zbyt fragmentarycznej znajomości zarówno dzieł, jak i życiorysu Stankiewicza
a przez to niezbyt obiektywny i wręcz krzywdzący malarza. Nie będąc więc artystą zapomnianym,
pozostaje Stankiewicz twórcą raczej nieznanym. Do podjęcia próby nakreślenia jego sylwetki
twórczej zachęciło autorkę niniejszego artykułu odnalezienie przez nią w Kijowie bardzo intere-
sującego portretu zbiorowego pędzla Stankiewicza (il. 4, 5, 6) a następnie po przebadaniu zbio-
rów radzieckich rozszerzenie listy jego dzieł. Bardzo cenną pomocą stał się ponadto materiał
dokumentacyjny, przechowywany w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym w Le-
ningradzie4 oraz wiadomości rozsiane w dziewiętnastowiecznej prasie.
Aleksander Stankiewicz urodził się w Warszawie w roku 18245. Pochodził z rodziny szla-
checkiej6. Jak wynika z cytowanych przez Z. Batowskiego7, zniszczonych w czasie II wojny świa-
towej archiwaliów, dotyczących zapisów do warszawskiego Gimnazjum Gubernialnego, Stan-
kiewicz uczęszczał tam prawdopodobnie od roku 1834. Trudno ustalić dokładnie, jak przebie-
gała artystyczna edukacja Stankiewicza. Jak wiadomo, w okresie popowstaniowym, w wyniku
represyjnej polityki kulturalnej caratu, w Warszawie przestał istnieć Uniwersytet a wraz z nim
Szkoła Sztuk Pięknych, reaktywowana dopiero w roku 1844 w ramach Gimnazjum Realnego,
a od 1852 jako samodzielna uczelnia. Powstałą w ten sposób lukę wypełniały wykłady rysunku
w gimnazjach oraz nauczanie prywatne. W Gimnazjum Gubernialnym rysunku od 1830 roku
nauczał Jan Feliks Piwarski, nie wzmiankowany w żadnych źródłach jako nauczyciel Stankie-
wicza prawdopodobnie dlatego, że nie odegrał istotnej roli w kształtowaniu jego postawy arty-
stycznej. Z. Batowski w swych notatkach przechowywanych w Zbiorach Specjalnych Instytutu
Sztuki PAN wymienia Stankiewicza jako jednego z najzdolniejszych uczniów prywatnej szkoły
Aleksandra Kokulara, istniejącej w latach 1835—1841. Taką samą informację spotykamy u S. Ko-
zakiewicza i A. Ryszkiewicza8. J. I. Kraszewski w swych „Listach ze wsi"9 pisze, że Stankiewicz
3 Mycielski, jw.
4 Центральный Государственный исторический архив в Ленинграде (w skrócie CGIA), sygnatura:
fond 789, opis' 1, cz. II, 14, 19. Wszystkie dokumenty pisane są w języku rosyjskim. Autorka cytuje je we własnym
przekładzie na język polski.
5 Data ta, występująca po raz pierwszy u Bołoz-Antoniewicza, jw., s. 235, figuruje we wszystkich
publikacjach, gdzie wzmiankowany jest Stankiewicz. Wyjątek stanowi Кондаков, jw., który podaje raczej
mylną datę 1815 oraz błędną datę śmierci — 1882.
6 CGIA, jw., opis' 19, nr 730.
7 Allgemeines Lexikon, jw.
8S. Kozakiewicz, A. Ryszkiwicz, Warszawska ,,cyganeria" malarska. Wrocław 1955, s. 90.
9 J. I. Kraszewski, Listy ze wsi. Tygodnik Petersburski, 1849, nr 74, s. 464; Kurier Warszawski,
28 X 1849 (ta ostatnia pozycja cytowana jest według E. M o s z o r o, Życie artystyczne w świetle pracy war-
szawskiej połowy XIX wieku. Wrocław — Warszawa — Kraków 1962, s. 200). O tym, że Stankiewicz był uczniem
Lampiego wspomina też M. G o r z k o w s k i, w: O artystycznych poczynaniach Jana Matejki. Kraków 1882,
s. 11.
206
a przez to niezbyt obiektywny i wręcz krzywdzący malarza. Nie będąc więc artystą zapomnianym,
pozostaje Stankiewicz twórcą raczej nieznanym. Do podjęcia próby nakreślenia jego sylwetki
twórczej zachęciło autorkę niniejszego artykułu odnalezienie przez nią w Kijowie bardzo intere-
sującego portretu zbiorowego pędzla Stankiewicza (il. 4, 5, 6) a następnie po przebadaniu zbio-
rów radzieckich rozszerzenie listy jego dzieł. Bardzo cenną pomocą stał się ponadto materiał
dokumentacyjny, przechowywany w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym w Le-
ningradzie4 oraz wiadomości rozsiane w dziewiętnastowiecznej prasie.
Aleksander Stankiewicz urodził się w Warszawie w roku 18245. Pochodził z rodziny szla-
checkiej6. Jak wynika z cytowanych przez Z. Batowskiego7, zniszczonych w czasie II wojny świa-
towej archiwaliów, dotyczących zapisów do warszawskiego Gimnazjum Gubernialnego, Stan-
kiewicz uczęszczał tam prawdopodobnie od roku 1834. Trudno ustalić dokładnie, jak przebie-
gała artystyczna edukacja Stankiewicza. Jak wiadomo, w okresie popowstaniowym, w wyniku
represyjnej polityki kulturalnej caratu, w Warszawie przestał istnieć Uniwersytet a wraz z nim
Szkoła Sztuk Pięknych, reaktywowana dopiero w roku 1844 w ramach Gimnazjum Realnego,
a od 1852 jako samodzielna uczelnia. Powstałą w ten sposób lukę wypełniały wykłady rysunku
w gimnazjach oraz nauczanie prywatne. W Gimnazjum Gubernialnym rysunku od 1830 roku
nauczał Jan Feliks Piwarski, nie wzmiankowany w żadnych źródłach jako nauczyciel Stankie-
wicza prawdopodobnie dlatego, że nie odegrał istotnej roli w kształtowaniu jego postawy arty-
stycznej. Z. Batowski w swych notatkach przechowywanych w Zbiorach Specjalnych Instytutu
Sztuki PAN wymienia Stankiewicza jako jednego z najzdolniejszych uczniów prywatnej szkoły
Aleksandra Kokulara, istniejącej w latach 1835—1841. Taką samą informację spotykamy u S. Ko-
zakiewicza i A. Ryszkiewicza8. J. I. Kraszewski w swych „Listach ze wsi"9 pisze, że Stankiewicz
3 Mycielski, jw.
4 Центральный Государственный исторический архив в Ленинграде (w skrócie CGIA), sygnatura:
fond 789, opis' 1, cz. II, 14, 19. Wszystkie dokumenty pisane są w języku rosyjskim. Autorka cytuje je we własnym
przekładzie na język polski.
5 Data ta, występująca po raz pierwszy u Bołoz-Antoniewicza, jw., s. 235, figuruje we wszystkich
publikacjach, gdzie wzmiankowany jest Stankiewicz. Wyjątek stanowi Кондаков, jw., który podaje raczej
mylną datę 1815 oraz błędną datę śmierci — 1882.
6 CGIA, jw., opis' 19, nr 730.
7 Allgemeines Lexikon, jw.
8S. Kozakiewicz, A. Ryszkiwicz, Warszawska ,,cyganeria" malarska. Wrocław 1955, s. 90.
9 J. I. Kraszewski, Listy ze wsi. Tygodnik Petersburski, 1849, nr 74, s. 464; Kurier Warszawski,
28 X 1849 (ta ostatnia pozycja cytowana jest według E. M o s z o r o, Życie artystyczne w świetle pracy war-
szawskiej połowy XIX wieku. Wrocław — Warszawa — Kraków 1962, s. 200). O tym, że Stankiewicz był uczniem
Lampiego wspomina też M. G o r z k o w s k i, w: O artystycznych poczynaniach Jana Matejki. Kraków 1882,
s. 11.
206