Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (25.1981)

we w Krakowie, Poznaniu i we Wrocławiu oraz Muzeum Sztuki w Łodzi ; dwa obrazy Wojciecha
Weissa wypożyczyła nam na wystawę rodzina artysty), powstała ostateczna lista 120 dzieł 39
artystów. Trzeba było brać pod uwagę warunki transportu, stan konserwatorski obrazów,
polskie plany wystaw, możliwości wypożyczeń dzieł z galerii, które to warunki znacznie ograni-
czały wybór.

Nie sposób w tej krótkiej relacji przytoczyć listy dzieł, można tylko dla objaśnienia czytel-
nika wymienić zasadnicze grupy obrazów. Do pierwszej, najwcześniejszej, należały dzieła Kas-
przyckiego, Głowackiego i Wańkowicza; następną stanowił spory zespół dzieł Piotra Micha-
łowskiego ; dalszą obrazy Simmlera, Rodakowskiego i Szermentowskiego ; następnie duży zespół
obrazów Jana Matejki, dzieła Grottgera, Gottlieba, Leopolskiego; następną dużą grupę sta-
nowiły obrazy realistów : Brandta, Gierymskich, Chełmońskiego i wreszcie symbolistów i ekspre-
sjonistów: Podkowińskiego, Stanisławskiego, Fałata, Ruszczyca, Krzyżanowskiego, Boznańskiej,
Wyspiańskiego, Mehoffera, Weissa, Okunia i Stabrowskiego oraz większe zespoły dzieł Jacka
Malczewskiego i Witolda Wojtkiewicza. Oczywiście nie wszystkie nazwiska zostały wymienione.
Ze względów konserwatorskich nie włączyliśmy do wystawy pasteli, na czym najbardziej ucier-
piał pokaz prac Stanisława Wyspiańskiego. Unikaliśmy obrazów malowanych na deskach
i staraliśmy się ograniczać formaty, chociaż dla przekazania właściwego wrażenia o charakterze
malarstwa XIX wieku musieliśmy włączyć kilka obrazów bardzo dużych rozmiarów : jak choćby
Śmierć Barbary Radziwiłłówny Simmlera, Wojna kokoszą Rodakowskiego, dwa obrazy Leo-
polskiego, Szał Podkowińskiego oraz Kazanie Skargi Matejki — obraz szczególnie trudny
i kłopotliwy ze względu na konieczność rozbierania ramy przy każdym transporcie. Konser-
watorską opiekę nad wystawą sprawowała pani mgr Gabriela Lipkowa, Główny Konserwator
Muzeum Narodowego w Warszawie. Od strony organizacyjnej i administracyjnej wystawą zaj-
mował się pan Joachim Bieńkowski. Przewozu obrazów dokonywano samochodami cięża-
rowymi.

Wystawie towarzyszył katalog opracowany i przetłumaczony w Polsce, pod redakcją komi-
sarza wystawy, wydany przez Jensa Chr. Jensena w DuMont Verlag w Kolonii, pod tytułem
„Polnische Malerei 1830—1914", w 1978 roku. Katalog ten został pomyślany jako wprowadzenie
do zagadnień historii malarstwa polskiego wybranej epoki. Zamieszczono w nim szereg artyku-
łów (wstępy: prof. dr Stanisława Lorentza, dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie, prof.
dr Jensa Chr. Jensena, dyrektora Kunsthalle w Kilonii, dr Tilmana Osterwolda, dyrektora
Wiirttembergischer Kunstverein w Stuttgarcie, dr Guntera Austa, dyrektora von der Heydt
Muséum w Wuppertalu i komisarza wystawy — dr Agnieszki Morawińskiej oraz artykuły:
prof. dr Stefana Kieniewicza, prof. dr Jana Białostockiego, doc. dr Jerzego Zanozińskiego,
prof. dr. Mieczysława Porębskiego, dr Marii Olszanieckiej, dr Marii Poprzęckiej, doc. dr Wie-
sława Juszczaka i mgr Agnieszki Ławniczakowej). Artykuły zostały wybrane tak, aby mogły
zapoznać czytelników z kontekstem historycznym, w jakim powstawało polskie malarstwo,
dziejami krytyki artystycznej towarzyszącej ówczesnym twórcom, a także współczesną metodo-

296