Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (26.1982)

jednak warunków aby odpowiednim obchodem publicznym uczcić dwóchsetną rocznicę wielkiego
zwycięstwa. Natomiast w Krakowie korzystającym z większej swobody urządzono w związku
z tą rocznicą wystawę, na której zgromadzono bardzo liczne eksponaty z różnych dziedzin sztuki,
dokumenty, książki i broń, dotyczące zarówno samego króla, jak też bardziej ogólnie życia pols-
kiego w XVII wieku3. Pochodziły one przede wszystkim ze zbiorów prywatnych ówczesnej
Galicji a także z Wielkopolski.

Inicjatywy przypominające o zasługach Jana III przejawiało w XIX wieku również środowisko
lwowskie4, w którym o życiu i zasługach tego monarchy świadczyły jego zachowane rezydencje
i fundacje, a w nich malowane i sztychowane batalie oraz liczne portrety króla i jego rodziny5.
Swemu przywiązaniu do bohaterskiego wodza społeczeństwo d. wschodniej Galicji dało wyraz
nie tylko w uroczystych obchodach rocznicy odsieczy wiedeńskiej lecz także w postanowieniu
wzniesienia w centralnym punkcie Lwowa pomnika króla, co zostało zrealizowane6.

W niepodległej Polsce otwarto ostatecznie we Lwowie Muzeum Narodowe imienia Króla
Jana III przygotowywane od 1908 roku i tam przede wszystkim gromadzono dzieła sztuki z nim
związane. Na podstawie tych i innych zbiorów przeprowadzali m.in. swe badania uczeni lwowscy
A. Czołowski7, T. Mańkowski8 i po dziś dzień M. Gębarowicz, niestrudzenie informujący nas
o pierwiastkach życia staropolskiego, także w kręgu działania Jana III9.

Dwieście pięćdziesięciolecie odsieczy wiedeńskiej uczczono w Polsce dużymi wystawami

3 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Jana III i jego wieku. Kraków 1883.

4 Szczególnie uroczyście obchodzono we Lwowie dwusetną rocznicę odsieczy wiedeńskiej o czym wspomina :
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. V, Warszawa 1884, s. 544.

5 Zasobna w pamiątki po Janie Sobieskim była przede wszystkim Żółkiew, jej kościoły i zamek. O zrozumieniu
dla przechowywanych tam dzieł sztuki świadczy podejmowana dwukrotnie w XIX wieku (1825 i 1867) konserwacja
wielkich obrazów batalistycznych ufundowanych przez Jana III do fary. Wiele portretów najbliższej rodziny króla
i osób z jego otoczenia na wystawie krakowskiej w 1883 roku pochodziło ze zbiorów Lwowa i jego okolic m.in.
kościoła Dominikanów w Żółkwi (poz. 90, 93), Muzeum Ossolińskich we Lwowie (poz. 91, 92, 162), Sanguszków
w Podhorcach (poz. 84, 95, 128), Tarnowskich w Śniatynce (poz. 127, 129, 143, 154, 190), Wodzickich (poz. 86,
163, 164), Cieńskich (poz. 108, 155) i Matczyńskich (poz. 165).

6 Pomnik ten, dzieło Tadeusza Barącza, został odsłonięty 20 listopada 1898 roku.

7 A. Czołowski, Ikonografia wojenna Jana III. Przegląd Historyczno-Wojskowy, t. II, 1933, z. 2;
tenże, Urządzenie pałacu wilanowskiego za Jana III. Lwów 1937.

8T. Mańkowski, Mecenat Jana III w Żółkwi. Prace KHS, IX, 1948 ; tenże, Malarstwo na dworze
Jana III. BHS, XII, 1950 nr 1—4.

9M. Gębarowicz, Młodość i pierwsze prace Jerzego Eleutera-Szymonowicza Siemiginowskiego. [w] :
Księga pamiątkowa ku czci O. Baltzera. Lwów 1925, s. 391—416; tenże, Szkice z historii sztuki XVII w. Toruń
1966; tenże, Portret XVI—XVIII wieku we Lwowie. Wrocław—Warszawa—Kraków 1969; tenże,
Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI—XVIII w. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1973;
tenże, Nowe materiały do ikonografii wojennej króla Jana III Sobieskiego. Studia Wilanowskie, III—IV, War-
szawa 1978, s. 45—87.

210